Amerika’ya ilk deve 1855-1857 yılları arasında İzmir’den gönderildi. Develerle birlikte 5 Osmanlı vatandaşı da bakıcı olarak gitti. Bunlardan en ünlüsü Hacı Ali adındaki Osmanlı vatandaşıydı. Amerikalılar Hacı Ali ismini telaffuz edemedikleri için Hi Jolly (haycoli) dedi ve öyle de kaldı. Ünlü çizgi romanı Red Kit’e de konu olan Hacı Ali, Fransızcaya da Hadji Ali olarak geçti. Western filmlere dahi ilham verdi.
Osmanlı deve çobanı Hacı Ali (Hi Jolly) Amerika Arizo’da haklı bir üne sahip. Dikkat çekici bir hikâyesi olan Hacı Ali’nin İzmir’de başlayan Amerika macerası filmlere, çizgi romanlara konu oldu. 1954 yapımı western Güneybatı Geçidi’nde (Southwest Passage) deve sürücüsü karakteri Hi Jolly idi. 1947’de Lucky Luke (Red Kit) çizgi romana da konu oldu. Fransızca orjinal yayında Hacı Ali’den Hadji Ali olarak bahsediliyor.
AMERİKA’NIN ÇÖL GEMİSİ DEVELER
Hürriyet'ten Ömer Erbil'in haberine göre Hacı Ali’yle ilgili bilgileri, 18 Mart Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ali Sönmez’in araştırmaları ortaya koydu. Osmanlı arşivlerinde konuyla ilgili araştırmalar yapan Doç. Dr. Sönmez’in verdiği bilgiye göre, Meksika Savaşı (1846-1848) sonrası Arizona, California, Nevada, Utah, Colorado ve New Mexico’yu sınırlarına katan Amerika, yeni kazanılan topraklarda demiryolları yapmak, savunma amaçlı askeri mühimmatı taşımak ve büyük kısmı sarp araziden oluşan bu toprakları yaşanır hale getirmek için develeri kullanmaya karar verdi.
Çünkü ‘çöl gemisi’ olarak isimlendirilen develer zor doğa şartlarına karşı dayanıklıydı. 1855’te kongreden alınan izin sonrası Henry C. Wayne başkanlığında Osmanlı topraklarına gelen heyet, Sultan Abdülmecid’in yardımını istedi. Osmanlı devleti Amerikalılara deve satışına izin verdi. 1855 ve 1857 yılları arasında satın aldıkları 70’in üzerinde deveyi ABD’ye götürerek ilk deve birliğini kurdular. Ordu kurmayları tarafından taşımacılıkta kullanılan bu develerin bir kısmının 1861’de başlayan iç savaş sırasında satılmasıyla birlik dağıldı.
Osmanlı arşivlerinde Hacı Ali’yi araştıran Doç. Dr. Ali Sönmez şunları anlattı: “Develerle giden beş kişiden en tanınmışı İzmirli bir Rum olan ve müslümanlığı seçip hacca giden Hacı Ali. 1857’de henüz 22 yaşındayken Amerika’ya ayak basan Hacı Ali, Amerikan ordusu bünyesinde kurulan deve birliğinde uzun yıllar boyunca deve sürücüsü olarak hizmet verdi.
Bu süre içerisinde Amerikalılar adını telaffuz edemediklerinden dolayı kendisini Hi Jolly olarak çağırmaya başladılar. Quartzsite kasabasına yerleşen ve 1902 yılında burada ölen Hacı Ali, zaman içerisinde bir efsane haline geldi. 1935’te Hacı Ali için Arizona Quartzsite kasabasında ‘Hi Jolly Anıtı’ adıyla bir anıt mezar yaptırıldı. Her sene 10 Ocak’ta Hacı Ali adına bir de festival düzenleniyor.”