Baştan sona Doğu Karadeniz'in en büyük geçim kaynağı olarak görülen fındık fiyatları yüzünden artık üreticiye zulüm gibi geliyor. Bahçe bakımı, toplaması, günlükçüsü ve bir çok ayrı zorluğu olan bu ürünün hasadı ne yazıkki piyasada karşılığını bulamıyor. Son yıllarda büyük düşüş içine giren fındık fiyatları için üreticiler yetkililerden yardım beklemekten başka bir çare bulamıyor. İstenilen ve beklenilen rakamların çok altında olan ürün için şu anda en yüksek rakam 13 TL olarak görünüyor. Halbuki üretici piyasada en az 15 TL'nin olması gerektiği konusunda hemfikir.
Peki bu düşüşün kaynağı nedir? Bu konuda ise en güçlü söylem, piyasanın tekelleşmesi. Ayrıca piyasaya ürünün erken inmesi ve emanete bırakılması da önemli bir etken olarak gösteriliyor.
GÜNCEL FINDIK FİYATLARI
| Şube | En düşük | En yüksek |
|---|---|---|
| Akçakoca | 12,00 TL | 13,00 TL |
| Çarşamba | 12.00 TL | 12,50 TL |
| Düzce | 12,00 TL | 12,50 TL |
| Fatsa | 12.00 TL | 12,50 TL |
| Giresun | 13.40 TL | 13,90 TL |
| Kocaeli | 12.00 TL | 12,50 TL |
| Ordu | 12,00 TL | 12,50 TL |
| Sakarya | 12,00 TL | 12,50 TL |
| Samsun | 12.00 TL | 12,50 TL |
| Terme | 11,75 TL | 12,25 TL |
| Trabzon | 11,50 TL | 12,00 TL |
| Ünye | 12,00 TL | 12,50 TL |
| Zonguldak | 11,50 TL | 12,00 TL |
FINDIK İHRACATI DÜŞTÜ
Trabzon Ticaret Borsası'ndan (TTB), fındıkta 2016-2017 sezonunun ilk ayında son 25 yılın miktar ve döviz bazında en düşük ihracatının yapıldığı bildirildi.
TTB'den yapılan yazılı açıklamada, dünya fındık üretim ve ihracatının büyük kısmını elinde bulunduran Türkiye'nin, 1 Eylül’de başlayan 2016-2017 sezonunun ilk ayındaki ihracatının miktar ve döviz bazında son 25 yılın en düşük düzeyine indiği belirtildi.
Karadeniz Fındık ve Mamulleri Birliği KFMİB) verilerine göre, sezonun ilk ayı eylülde Türkiye'den 15 bin 20 ton iç fındık ihraç edildiği kaydedilen açıklamada, "Karşılığında 140 milyon 298 bin dolar döviz girdisi elde edildi. İhraç edilen fındığın 8 bin 769 tonluk bölümünü 2015, geri kalan 6 bin 250 tonunu ise 2016 ürünü teşkil etti. Geçen sezonun aynı döneminde ise 31 bin 300 ton iç fındık ihraç edilerek karşılığında 322 milyon 860 bin dolar döviz sağlanmıştı." ifadeleri yer aldı. Açıklamada, fındıkta ihraç fiyatlarının hemen hemen aynı olduğuna işaret edilerek, "Geçtiğimiz sezonun eylül ayında kentali ortalama 969 dolardan işlem gören standart fındık, bu sezonun aynı döneminde 967 dolardan alıcı buldu. Yetkililer, ihracatta fiyatların aynı seviyede olmasına rağmen fındığa olan dış talepte yüzde 50'ye yakın bir azalma yaşandığına dikkati çekerek, bunun baş nedeninin Türk fındığının fiyatının diğer üretici ülkelere göre daha yüksekliği olduğunu bildirdiler." değerlendirmesinde bulunuldu. İthalatçı ülkelerin, ihtiyaçları olan fındığı öncelikle fiyatın daha düşük olduğu Gürcistan, Azerbaycan, İtalya ve Amerika'dan temin etme yoluna gittiği belirtilen açıklamada, şunlar kaydedildi: "Bu durum da Türk fındığına olan talebin azalmasında önemli bir etken oldu. Bu durumun söz konusu ülkelerde fındık dikim alanlarının daha da genişleyerek üretimlerinin artmasına ve Türk fındığı için ciddi bir tehdit oluşmasına sebep olabileceği bildirildi. Ayrıca fındığa alternatif olan Amerikan bademinin fiyatının, Türk fındığına nazaran yüzde 50 oranında daha düşük olmasının da sanayicileri bu ürüne yönelmesinin dış talepteki azalmaya etki ettiği de ifade ediliyor."
FINDIK İÇİ ZAM ŞAMPİYONU
TRB1 Malatya İstatistiki Bölgesi'nde seçilmiş maddeler arasında en yüksek fiyat artışı gösteren madde fındık içi oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Malatya, Elazığ, Bingöl ve Tunceli'nin bağlı olduğu TRB1 bölgesinin eylül ayı Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) verilerini açıkladı. Buna göre, TÜFE’de 2016 yılı eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 0,12 düşüş, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 4,29, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7,95 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 7,78 artış gerçekleşti. TRB1 Malatya İstatistiki Bölgesi'nde ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış yüzde 1,78 ile ulaştırma grubunda gerçekleşti. TRB1 Malatya İstatistiki Bölgesi'nde bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE’de en yüksek artış yüzde 23,03 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. Sağlık yüzde 12,96, giyim ve ayakkabı yüzde 12,57, çeşitli mal ve hizmetler yüzde 10,44, lokanta ve oteller yüzde 9,21, mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri yüzde 7,67, ulaştırma yüzde 6,93, gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 6,47 artışın yüksek olduğu diğer harcama grupları oldu.
Bölgede seçilmiş maddeler arasında en yüksek fiyat artışı gösteren madde fındık içi oldu. Fındık içi ücretinin ortalama fiyatı bir önceki aya göre yüzde 28,56, salatalık yüzde 26,47, belediye otobüs ücreti yüzde 9,29, şehir içi nakliye ücreti yüzde 7,57, mazot yüzde 6,69 oranında arttı. TRB1 Malatya İstatistiki Bölgesi'nde seçilmiş maddeler arasında en fazla fiyat düşüşü gösteren madde ise limon oldu. Limonun ortalama fiyatı bir önceki aya göre yüzde 28,57, kavun yüzde 19,23, tavuk eti yüzde 10,80, tişört (erkek için) yüzde 7,21, taze fasulye yüzde 4,97 oranında düşüş gösterdi.
SEL MAĞDURLARINA YARDIM
Trabzon’un Beşikdüzü ilçesinde geçen hafta meydana gelen sel felaketinde su basan depolarda olumsuz etkilenen fındıklar makinelerde kurutuldu. Trabzon Ticaret Borsası’na üye fındık tüccarlarına ait depolardaki fındıklar 21 Eylül’de meydana gelen sel felaketinde su altında kalmışlardı. TTB Yönetim Kurulu Başkanı Şükrü Güngör Köleoğlu, Oltan Gıda ile sudan olumsuz etkilenen fındıkların kurutulması için anlaşma yaptıklarını belirterek, “Mevcut 12 kurutma makinesinde yaklaşık 105 ton fındığın su baskını sonrası nemleri ölçülerek kurutulmuşlardır” dedi. 3 yıl önce kurulan Fındık Kurutma Merkezi’ne getirilen fındıklar nem oranlarına göre 4 ile 6 saat arasındaki bir sürede kabul gören miktar olan yüzde 6’ya düşünceye kadar kurutma işlemine tabi tutuldular.
ÜRETİCİYE YENİ FIRSAT
Fındıkta her yıl üreticilere ödenen alan bazlı gelir desteği başvurusu yapamayan ve destek ödemelerinden faydalanamayanlara getirilen ek başvuru hakkı için müracaatlar başladı.
Fındık destek ödemelerinden yararlanamayan Türkiye genelinde 10 bin, Ordu’da 3 bin 500 üreticinin başvurusunun alınmasına başlandı. Üreticiler 30 Aralık 2016 tarihine kadar bağlı bulundukları il ve ilçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerine başvuruda bulunabilecekler. Konu ile ilgili açıklama yapan AK Parti Ordu Milletvekili Metin Gündoğdu, Ordu’da Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı 120 bin fındık üreticisi olduğunu, 2016 yılı için Türkiye genelinde 10 bin, Ordu’da 3 bin 500 fındık üreticisinin destekten yararlanmak için başvuru yapamadığını belirtti. Gündoğdu, “Çiftçilerimiz 30 Aralık 2016 tarihine kadar bağlı bulundukları il ve ilçe tarım müdürlüklerinde alan bazlı gelir desteği başvurusunda bulunabilirler. Alan bazlı gelir desteği ile sadece Ordu’ya 277 milyon TL’lik bir destek sağlandı. Bu destek sadece çiftçilerimize değil şehir ekonomisine büyük bir katkı sağlıyor. Şehirdeki tüm esnafımız bu destekten nasipleniyor. Verilen ek süre ile yaklaşık 8 milyon TL’nin daha Ordu’ya gelmesi öngörülüyor. Hükümetimiz ve Tarım Bakanımız Sayın Faruk Çelik çiftçilerimizin çıkarlarını en üst düzeyde tutacak şekilde çalışmalar ortaya koyuyor. Ulusal düzeydeki bu çalışmalarda 2017 yılında büyük bir atılım olacaktır” dedi.
Şampiyon kayısı oldu
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Eylül ayında üretici market fiyat makasında şampiyonun kuru kayısı olduğunu bildirerek, "Üreticide 6 lira olan kuru kayısı, markette 27 lira 40 kuruştan satıldı. Üreticiden markete, kuru kayısı 4.6, kavun ve kuru incir 4.4, patates 4.2 katına satıldı" dedi.
Bayraktar, yaptığı açıklamada, fiyatların Eylül ayında markette 33 üründen 15’inde, üreticide ise 29 ürünün 16’sında azaldığını veya değişmediğini bildirdi. Şemsi Bayraktar, Eylül ayında market fiyatlarında 4 üründe fiyat değişimi görülmediğini, 11 üründe azalma, 18 üründe ise fiyat artışı olduğunu belirtti. Eylül ayında market fiyatlarında maydanoz, kuru üzüm, yumurta ve mısırözü yağı fiyatında değişim görülmezken, fiyat düşüşü yüzde 38,06 oran ile en fazla limonda meydana geldiğini bildiren Bayraktar, şunları kaydetti:
"Limondaki fiyat düşüşünü yüzde 15,43 ile kuru kayısı, yüzde 11,06 ile kuru incir, yüzde 7,52 ile elma, yüzde 5,05 ile kuru soğan, yüzde 5,03 ile patates, yüzde 3,36 ile pirinç, yüzde 3,20 ile ayçiçeği yağı, 2,62 ile kuru fasulye, yüzde 2,08 ile fındık içi, yüzde 0,48 ile zeytinyağı izledi. Markette en fazla fiyat artışı ise yüzde 89,27 ile salatalıkta görüldü. Salatalıktaki fiyat artışını yüzde 20,19 ile kabak, yüzde 18,18 ile sivri biber, yüzde 16,01 ile yeşil fasulye, yüzde 15,40 ile yeşil soğan, yüzde 11,87 ile havuç, yüzde 9,11 ile patlıcan, yüzde 7,95 ile nohut, yüzde 7,54 ile Antep fıstığı, yüzde 6,14 ile marul, yüzde 5,74 ile domates, yüzde 5,02 ile dana eti, yüzde 3,50 ile tavuk eti, yüzde 1,39 ile kırmızı mercimek, yüzde 1,29 ile kuzu eti, yüzde 1,22 ile toz şeker, yüzde 0,74 ile yeşil mercimek, yüzde 0,19 ile süt takip etti."
Üretici fiyatlarındaki değişim
Bayraktar, üretici fiyatlarında Eylül ayında 9 üründe fiyat değişimi olmadığını, 7 üründe azalma, 13 üründe fiyat artışı görüldüğünü vurguladı. Eylül ayında üretici fiyatlarında marul, maydanoz, kuru soğan, limon, kuru kayısı, kuru incir, Antep fıstığı, süt ve zeytinyağında değişim olmazken, elmanın yüzde 12,12 azalmayla fiyatı en fazla düşen ürün olduğunu belirten Bayraktar, şu bilgileri verdi:
"Elmadaki fiyat düşüşünü yüzde 10,42 ile patlıcan, yüzde 8,38 ile kuru fasulye, yüzde 3,27 ile pirinç, yüzde 2,17 ile nohut, yüzde 1,76 ile yeşil mercimek, yüzde 1,47 ile kuru üzüm izledi. Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 120,16 oran ile salatalıkta görüldü. Salatalıktaki fiyat artışını yüzde 45,83 ile sivri biber, yüzde 26,67 ile yeşil fasulye, yüzde 19,05 ile kabak, yüzde 18,46 ile patates, yüzde 12,27 ile havuç, yüzde 5,19 ile domates, yüzde 3,21 ile yumurta, yüzde 3,16 ile yeşil soğan, yüzde 2,76 ile kuzu eti, yüzde 2,53 ile dana eti, yüzde 1,87 ile fındık içi, yüzde 1,40 ile kırmızı mercimek takip etti."
Üretici market fiyat farkı
Eylül ayında üretici ve market fiyatları arasındaki farkın devam ettiğine, TZOB tarafından izlenen 30 üründe yüzde 185,9 fiyat farkı görüldüğüne dikkati çeken Bayraktar, "Eylül’de üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla kuru kayısı, kavun, kuru incir, patateste yaşandı. Üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 356,67 ile kuru kayısıda görüldü. Kuru kayısından sonra fiyat farkı sırasıyla kavunda yüzde 339,21’i, kuru incirde yüzde 336,92’yi, patateste yüzde 320,13’ü, elmada yüzde 290,34’ü, domateste yüzde 250,72’yi, limonda yüzde 245,35’i, kuru üzümde yüzde 237,06’yı, sütte yüzde 234,59’u, kabakta yüzde 231,33’ü, havuçta yüzde 217,76’yı, maydanozda yüzde 213,85’i buldu. Kuru kayısı 4,6 kat, kavun ve kuru incir 4,4 kat, patates 4,2 kat, elma 3,9, domates ve limon 3,5, kuru üzüm 3,4, süt ve kabak 3,3, havuç 3,2, maydanoz 3,1 katı fiyatla tüketiciye satılmaktadır. Bugün üreticide 6 lira olan kuru kayısı markette 27 lira 40 kuruşa, 35 kuruş olan kavun 1 lira 54 kuruşa, 6 lira 50 kuruş olan kuru incir 28 lira 40 kuruşa, 26 kuruş olan patates 1 lira 8 kuruşa, 73 kuruş olan elma 2 lira 83 kuruşa, 81 kuruş olan domates 2 lira 84 kuruşa, 1 lira 35 kuruş olan limon 4 lira 66 kuruşa, 3 lira 35 kuruş olan kuru üzüm 11 lira 29 kuruşa, 1 lira 6 kuruş olan süt 3 lira 55 kuruşa, 75 kuruş olan kabak 2 lira 49 kuruşa, 61 kuruş olan havuç 1 lira 94 kuruşa, 33 kuruş olan maydanoz 1 lira 2 kuruşa tüketiciye sunulmaktadır" dedi.
Fiyat değişimlerinin nedenleri
Üretici fiyatlarında en fazla fiyat artışının salatalıkta görüldüğünü, salatalığın yanı sıra sivri biber, yeşil fasulye, kabak, domateste de fiyat artışları yaşandığını vurgulayan Bayraktar, "Hava sıcaklıklarının düşük seyretmesiyle birlikte hasat edilen ürün miktarının giderek azalmaya başlaması, fiyat artışlarında etkili olmuştur. Arzda yaşanan daralmanın yanı sıra artan taleple birlikte salatalık en fazla fiyat artışı görülen ürün olmuştur. Patateste geçen aya göre fiyat 22 kuruştan 26 kuruşa çıksa da hala oldukça düşüktür; üreticilerimiz ciddi pazarlama sorunlarıyla karşı karşıyadır. Et fiyatlarında ise Kurban Bayramı sonrası kesilen hayvan sayının arzındaki daralmaya bağlı olarak fiyat artışları yaşanmıştır. Üreticide fiyatı en çok düşen ürün elma olmuştur. Bu yıl elmada yaşanan rekolte artışı her ne kadar üreticimizin yüzünü güldürse de komşu ülkelerde yaşanan sorunların devam etmesi, ülkemizin ihracatında sıkıntıların devam edeceğini göstermektedir. Bu durumdan elma üreticilerimiz olumsuz etkilemektedir. Ülkemizin elma ihracatında önemli yeri olan dört ülke Rusya, Suriye, Irak ve Mısır’dır. Ancak son yıllarda bölgede yaşanan kaosun olumsuz etkileri ve Rus ambargosu elma ihracatımızı olumsuz yönde etkilemiştir. Halihazırda yeni ürün hasadı başlamasına karşın üreticilerimiz umduğunu bulmamıştır. Elma fiyatları geçen aya göre yüzde 12,12 gerilemiştir. Sezonun düşük fiyatla açılması üreticilerimizi tedirgin etmektedir. Patlıcanda fiyatlarındaki gerileme ise hava sıcaklıklarının düşmesiyle birlikte yaşanan kalite kaybı etkili oldu. Baklagil fiyatlarında görülen düşüş, arz ve talepte meydana gelen değişimlerden kaynaklanmıştır. Çeltik üretiminin yoğun olarak yapıldığı Marmara bölgesinde yeterli alıcının olmaması, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin henüz fiyat açıklamaması, hasat sonrası nakit ihtiyacı olan üreticinin ürününü bir an önce satmak istemesi fiyatlarda düşüşe neden olmuştur" diye konuştu.