Rize İdare Mahkemesi, Hemşin ve Çayeli'nde Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu alınmadan onay verilmiş iki hidroelektrik santralle dört regülatöre Dur dedi. Mahkeme, bu tür projeler için ÇED oluru alınması gerektiğini vurguladı.
Hemşin Deresi üzerine 10 megavatlık bir santral ve iki regülatör kurmak isteyen Şaraksel Elektrik Anonim Şirketi, 2006 yılında projesiyle Çevre Bakanlığı'na başvurdu. Bakanlık aynı yıl projeyi onayladı, ÇED gerekli değil raporu verdi.
Haber duyulunca, bir grup Hemşinli, Çamlıhemşin ve Hemşin Vakfı, Rize Çamlıtepe Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği ve Hemşinliler Kültür, Gelişme, Doğal Çevre Koruma Derneği soluğu mahkemede aldı; Rize İdare Mahkemesi'nde dava açtı.
Mahkeme; İTÜ Çevre Mühendisliği'nden bilirkişi heyeti atadı. Heyet 2007'de hazırladığı raporda, bıyıklı balık ve deniz alabalığının yaşadığı derede, ekolojik hayatın sürmesi için dereye saniyede 500 litre su bırakılması gerektiği sonucuna vardı. Projede ise saniyede 150 litre deniyordu. Projede balıkların regülatörlerden nasıl geçeceği de belirtilmemişti!
Hemşinliler bu rapora da itiraz etti. Rize Üniversitesi'nin raporunda alabalık türlerinin yaşaması için saniyede 500 litrenin de yetmeyeceğini dereye saniyede 800 litre su bırakılması gerektiği belirledi. Rize İdare Mahkemesi bunun üzerine 31 Aralık 2008'de aldığı kararla Hemşin'e ÇED olmadan santral kurulur diyen Çevre Bakanlığı kararını iptal etti.
Mahkeme aynı gün aldığı kararla Çayeli'nde Senoz Deresi üzerinde kurulacak Uzundere Regülatörü ve HES'in de yürütmesini durdurdu. Bu proje için de bakanlık ÇED gerekli değil demişti. Bilirkişi ise 'Dere üzerinde birden fazla HES projesi olduğunu, saniyede 150 litrelik debinin yetersiz olduğunu, hafriyatın yol kenarlarına döküldüğünü belirleyince' mahkeme, yürütmeyi durdurdu.
Hemşinli avukat Erol Özcan mutlu: Enerjiyi rüzgârdan, güneşten de elde edersiniz ama Fırtına, Hemşin ve Çağlayan vadilerinin suyunu keserseniz vadi de biter, çevre de. Derelerin Kardeşliği Platformu Sözcüsü Remzi Kazmaz ise Yarın İkizdere, Fındıklı ve Çayeli vadilerinin de kurtulacağını umuyoruz diye konuştu.
Neredeyse her dere için bir koruma derneği var
Yıl 2006: 'Su kullanım hakkı' satın alan özel sektör temsilcilerinin elektrik üretip satmasıyla ilgili yasal hazırlıklar tamamlandı. Eski DSİ Genel Müdürü, yeni Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu'nun deyimiyle 'yılda 8 milyar dolarlık enerjisini zayi eden' Türkiye'de' heyecan fırtınası esti.
Yıl 2008: İrili ufaklı hidroelektrik santrallar (HES) için başvuru sayısı 1461'i aştı. Lisans alan projelerin bir kısmında hâlâ 'yapı kontrol yönetmeliği' olmasa da inşaat başladı. Bazı lisanslarsa çantacı tabir edilen şirketlerce satışa çıkarıldı. Sadece Doğu Karadeniz'de 426 proje için başvuruldu. Artvin'de 98, Rize'de 63 planlanmış HES var. Bunlardan yarısından fazlası lisans aldı. Doğu Karadeniz ayaklandı. Akarsuların ismini taşıyan koruma dernekleri oluşmaya başladı.
Yıl 2009: 'Derelerin Kardeşliği Platformu' projeleri durdurmaya başladı. İkizdere'deki HES'in ÇED raporu iptal edildi. 1'nci derece doğal sit alanı Fındıklı'daki HES'le Papart Deresi'ne yapılacak HES için yürütmeyi durdurma kararı verdi. Hemşin ve Çayeli'nde de Çevresel etkisi değerlendirilmeden santral olmaz denildi