Ekonomi kulislerinde son dönemde Türkiye'nin dünyadaki örnekleri gibi bir devlet yatırım fonu (Sovereign Wealth Fund) kurması için hazırlık yaptığı konuşuluyor. Kurulacak fonla iki hedefin gerçekleşmesi amaçlanıyor.
Fon sayesinde dalgalanma zamanlarında finansal piyasaları destek olunması planlanıyor. Ayrıca devletin stratejik roller biçtiği sektörlerde özel sektörün sermayesi yeterli olmadığı olmadığında fon sayesinde uzun vadeli finansman amaçlanıyor. Büyüklükleri 700 milyar dolara ulaşan Norveç, Abu Dabi, Suudi Arabistan ve Çin gibi örnekler nedeniyle devlet yatırım fonlarına petrol gelirleri ve trilyon dolarlık döviz rezervlerinrden kaynak aktarıldığı biliniyor. Ancak İtalya, Fransa, Peru ve Brezilya gibi seçilmiş kamu gelirlerinin aktarılmasıyla oluşturulan örnekler de bulunuyor. Türkiye'nin kuracağı fonun kaynağını neyin oluşturacağı da bu noktada öne çıkıyor.
Fon için öncelikle İşssiz Sigortası Fonu'ndan yararlanılması üzerinde duruluyor. İşsiz Sigortası Fonu, temmuz ayı itibariyle 65.9 milyar lira büyüklüğe ulaştı. Yaklaşık 33.7 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşan İşsizlik Sigortası Fonu, yapısı gereği devlet yatırım fonu statüsünde değil. Ancak dünya üzerindeki 72 devlet yatırım fonunun 45'inden daha fazla büyüklüğe sahip... Bununla birlikte kurulacak fonun başlangıç kaynağı olarak sadece İşssizlik Sigortası Fonu düşünülmüyor. Kanunla kurulmuş meslek ve ticaret örgütleriyle sendikaların üyelerinin zorunlu aidatlarından birikmiş rezervlerden de pay alınması üzerinde duruluyor. Bu tip örgütlerin varlıkları kamuoyuna açıklanmıyor. Ancak TOBB'un yaklaşık 1 milyar dolarının, işveren sendikalarından da MESS ile TÜTSİS'in 2 milyar dolarlık varlığı bulunduğuna işaret ediliyor.
İşsize 4.4, GAP'a 10.2 milyar aktardı
Büyüklüğü 65.9 milyar liraya ulaşan İşsizlik Sigortası Fonu'ndan geçmişte de Güneydoğu Anadolu Projesi'ne (GAP) kaynak aktarılmasından yararlanıldı. İşssiz Sigortası Fonu, 2009 yılı başından temmuz ayı sonuna kadar işini kaybeden sigortalı çalışanlara toplam 4.4 milyar liralık ödeme yaptı. Bununla birlikte yine aynı dönemde GAP'a aktarılan kaynağın da içinde bulunduğu Ekonomik Kalkınma ve Sosyal Gelişme Gideri kaleminden toplam 10.2 milyar liralık kaynak kamuya aktarıldı. İşsizlik Sigortası Fonu'nun aktif işgücü programlarının finansmanı, kısa çalışma ödeneği, ücret garanti fonu ödemeleri gibi başka gider kalemleri de bulunuyor. Ancak en büyük gider kalemini ekonomik kalkınma için yapılan ödemeler oluşturuyor.
Özerk komite yönetiyor
Özellikle Çin ve Körfez ülkeleri söz konusu olunca devlet yatırım fonlarının yönetim şeffaflığı tartışmalı olsa da Batılı standartlarda yönetim şöyle işliyor: "Fon yasayla kuruluyor ve başında özerk bir yönetim komitesi bulunuyor. Üyeler ağırlıkla Maliye veya Hazine bakanlıklarınca atanıyor. Ancak parlementolara veya özel sektöre kontenjan da verilebiliyor. Fonların günlük işleyişine karışılmıyor. Bazı ülkeler fon varlığının Merkez Bankası'nda açılan hesaplarda tutuyor.