Trabzon’da bulunan Roma dönemi kalıntıları açık hava arkeoloji müzesi oluyor

Trabzon'un Ortahisar ilçesi Tabakhane Vadisi'nde pazaryeri ve otopark projeleri planlanan surun doğusu ile Kuzgundere Vadisi'nde yapılan kazı çalışmasında ortaya çıkan Roma ve Bizans dönemine ait yapılar koruma altına alındı. Roma döneminde yapıldığı tespit edilen rıhtım, sur, anıtsal kapı için açık hava müzesi çalışmaları sürüyor.

Ortahisar ilçesine bağlı Pazarkapı Kaleboyu mevkiinde Büyükşehir Belediyesi'ne ait otopark inşası öncesi arkeojeoradar ve sismik çalışmalarla tespit edilen kalıntılar için bu yılın başlarında müze tarafından yapılan sondaj kazı çalışmasında antik Roma rıhtım yapıları, kale koruma amaçlı hendek duvarı ve anıtsal yapılara ait toprak altı kalıntılarla Trabzon'un tarihi geçmişi bir kez daha gün yüzüne çıkmıştı.

Otopark alanında 5 farklı noktada yapılan sondaj kazı çalışmasında ortaya çıkan M.Ö ve sonrası Roma dönemine ait yapılar nedeniyle otoparkın çevresi kapatılarak güvenli hale getirilmişti. Toprağın 4-6 metre altından çıkan yapılar için süren kazı çalışmalarında Roma İmparatoru Hadrianus (MS 117-135) dönemine ait şehrin antik liman surlarının güneydoğu köşesine ait kalıntılar, Doğu Roma İmparatoru Justinyanus dönemine ait milattan sonra 6. yüzyıl olarak tarihlendirilen sur duvarının bir bölümü ve Geç Bizans-Komnen dönemi olarak bilinen 1461 öncesi döneme tarihlendirilen 150 metre uzunluğunda, 5-7 metre yüksekliğe sahip savunma ve savunma dışı su yolu, gemi barınağı olarak kullanılmış olan su dolu hendeğin duvarı ortaya çıkmıştı.

5 bin metrekare genişliğindeki kazı çalışmalarında yine Hadrianus dönemine ait olduğu düşünülen örme sütun bulunurken, daha önce de Pazarkapı Mahallesi'nde yıkılan kadınlar pazarının altında savunma hendeği duvarı ve Roma dönemine ait rıhtım, rıhtımdan sur içine girişi sağlayan anıtsal kapı alanı ortaya çıkmıştı. M.S. 120'lerde Roma İmparatoru Hadrianus tarafından yaptırıldığı düşünülen rıhtım yıkılan Kadınlar Pazarı altında tekrar meydana çıktı. Trabzon antik şehir, sahil dolgu surları dışında Kuzgundere Vadisi'nde ortaya çıkan tarihi yapıların turizme kazandırılmasına yönelik çalışmalar sürerken, Trabzon Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz, Trabzon'un antik çağdan günümüze en az 2 bin 400 yıldır dünyanın kadim liman ve ticaret kentlerinden birisi olduğunu kaydederek, tarihi kalıntıların buna ışık tuttuğunu belirtti.

Tarihi kalıntıların Roma, antik liman ve ipek yolu konseptleri ile birlikte açık hava arkeoloji müzesine dönüştürülmesiyle Trabzon'un dünya antik liman kentleri arasındaki yeri, dünya kültür turizmi için tanınırlığı anlamında değerinin daha da artacağına dikkat çeken Erüz, bu yönde yapılan çalışmaları yakından takip ettiklerini söyledi. Erüz, “Tabakhane-Kuzgundere Vadisi'nin Karadeniz'e açılan ağzı olarak adlandırılan bölge, antik Trabzon şehrinin liman kale surların doğusunda yer alıyor. Roma dönemi ve öncesinde yazılı kaynaklara göre en az 2 bin 400 yıldır kentle birlikte denizcilik, taşıma ve ticaret faaliyetleri için kullanıldığı, günümüzde kentin ticari kalbi olan sur içi Pazarkapı ve sur dışı Çarsı-Meydan arası bölgenin merkezinde bulunmakta. Vadi içerisinde daha önce yapılmış olan ve daha öncesi dönemde sahil kısımda yapılan kazılarda Roma ve sonrasına ait kalıntılar ortaya çıkmıştı. Devamında Kadınlar Mumhane'de Osmanlı'nın en önemli altyapı, dere ıslah amaçlı 90 metre uzunluğa, 4 metre genişlik ve 3 metre yüksekliğe sahip kesme taş kemerli menfez, tünel de Roma rıhtımı yakınında ortaya çıktı. En önemli buluntu, Aşağıhisar doğu surları dışında Kadınlar Pazarı alanının altında savunma hendeği içinde ortaya çıkan ve sağlam durumda olan Roma dönemine ait 20 metre uzunluğa sahip kesme taş blok yapıda gemi yanaşma, yükleme ve boşatma amaçlı kullanılan bir vadi içi rıhtım yapısıdır. Koruma altına alınan Rıhtım, çevresi ve kale surları ile sur içindeki anıtsal Roma kapısı Trabzon Büyükşehir Belediyesi tarafından müze tarafından kazısı yapılıp tamamlandığında antik kent Roma rıhtımı ve Roma'dan ipek yoluna açılan kapı konsepti ile açık hava arkeoloji müzesi olarak düzenlenecek. Rıhtım önüne Roma dönemi yükleri ve donanımları ile birlikte bir maket gemi ve bulunan diğer eserler sergilenecek. Müze tarafından otopark alanında yapılan kazıda tarihi surun koruma amaçlı yapılmış olan en az bin yıllık hendek duvarı ve duvarın iç kısmında bulunan, rıhtımla da ekli olan tarihi yapılar ki bunlar ticari, anıtsal veya dini amaçlı nitelikli yapı kalıntılar ortaya çıktı. Ortaya çıkan kalıntılardan sonra alanla ilgili olarak koruma kurulu ve müzenin talepleri doğrultusunda, yapılaşma planlamaları durduruldu. Devamında bu alan tamamen taranıp zemindeki olası yapılar ortaya çıkarıldıktan sonra arkeolojik yapıya göre, burada bir açık hava arkeoloji parkı ya da müzesi şeklinde düzenlenmesi ya da; kalıntılar belli bir noktada ise yine kentin ihtiyaçlarına yönelik bir park v.b planlama düşünülüyor. Şu aşamada kapsamlı arkeolojik çalışmaların, KTÜ arkeoloji bölümü ve Roma ve öncesi konusunda uzman arkeoloji uzmanlarınca tamamlanması öngörülüyor. Kazı ve tespit uzun zaman alan ve dikkatli çalışılması gereken konular olduğu için biraz yavaş hareket ediliyor. Bu yıl içerisinde rıhtım çevresi ve sur dibi kazıları tamamlanırsa, önümüzdeki yıllarda hem rıhtım, anıtsal kapı ve surlar restore edilecek hem de toprak altı kalıntılar açığa çıkartılarak bu alan bir arkeolojik park, açık hava arkeoloji müzesi şeklinde düzenlenecek ve inşallah, denize küsmüş şehir Trabzon' u denizcilik geçmişi ile tekrar buluşturacak, Antik liman kentine ait eserler, değerler ve farkındalık tekrar Trabzon'a kazandırılacak” dedi.