Merkez Bankası'nın 2015 yılı 4'üncü çeyrek ödemeler dengesi raporunda, cari işlemler açığının daralma eğiliminin devam ettiği, dış ticaret dengesindeki iyileşmenin, cari açıktaki iyileşmenin temel nedenini oluşturduğu belirtildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2015 yılı 4'üncü çeyrek "Ödemeler Dengesi Raporu'nu açıkladı. Rapora göre, cari işlemler açığı, 2015 yılı dördüncü çeyreğinde daralma eğilimini devam ettirdi. Dış ticaret dengesinde iyileşme, cari açıktaki iyileşmenin temel nedenini oluşturdu. Hizmetler dengesi ise net seyahat gelirlerinde ortaya çıkan düşüşün etkisiyle cari açığın azalma eğilimine yaptığı olumlu katkıyı azalttı.
Altın hariç ihracat yılın son çeyreğinde azalış eğiliminde oldu. Avrupa Birliği ülkelerine yapılan ihracat artarken, jeopolitik ve ekonomik gelişmeler nedeniyle Irak'a ve Rusya'ya yapılan ihracatın yüksek oranda gerilemesi, ihracatın bu çeyrekte azalmasına neden oldu. Diğer taraftan, bavul ticareti gelirleri, bu ticarette en önemli paya sahip Rusya ile ortaya çıkan gerilimin de etkisi ile son çeyrekte, geçen yılın aynı çeyreğine göre, azalışını devam ettirdi. Altın ihracatı ise geçen senenin aynı dönemine göre artış gösterdi.
Altın hariç tutulduğunda, ithalat geçen yılın üçüncü çeyreğinde başlayan azalış eğilimine bu yılın dördüncü çeyreğinde de devam etti. Düşen enerji fiyatlarının enerji ithalat faturasını düşürmesi, ithalattaki gerilemenin temel nedenini oluşturdu. Altın ithalatı ise, bu çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre azaldı.
Cari işlemler hesabının dış ticaretten sonra en önemli belirleyicisi olan hizmetler kalemi, yılın dördüncü çeyreğinde, net seyahat gelirlerindeki gerilemeye bağlı olarak azalma eğiliminde oldu. Cari işlemler dengesinin diğer bir belirleyeni olan ve ücret ödemeleri ile yatırım geliri toplamından oluşan birincil gelir dengesi açık yönünde hareketini dördüncü çeyrekte artırarak sürdürdü. Yurt dışına yapılan kar transferlerinin kaydedildiği doğrudan yatırım giderinin, bir önceki yılın aynı dönemine göre yükselmesi, birincil gelir açığının bu çeyrekteki artışının en önemli nedenini oluşturdu. Öte yandan, Aralık ayı ödemeler dengesi yayımı ile birlikte, birincil gelir dengesi altında yer alan ücret ödemeleri gelir kalemine Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü'nden elde edilen verilere dayanarak hesaplanan Türkiye'den yurt dışına giden çalışanların/işçilerin elde ettikleri ücretler 2005 yılından günümüze kayıt edilmeye başlandı.
CARİ İŞLEMLER HESABININ FİNANSMANI
2015 yılının dördüncü çeyreğinde, küresel iktisadi faaliyetteki zayıf seyrin ve ayrışmanın devam etmesinin yanı sıra, para politikalarındaki belirsizliklerin yol açtığı finansal oynaklık, küresel risk iştahının olumsuz seyretmesine neden oldu. Diğer taraftan, Suriye'de süregelen olumsuz jeopolitik siyasi gelişmelerin bu dönemde de yoğun olarak devam etmesi, finans hareketlerine etki eden ülkemize özgü bir unsur olarak öne çıktı.
Ödemeler dengesi finans hesabına ana başlıklar itibarıyla bakıldığında, doğrudan yatırım girişlerinde 2015 yılının üçüncü çeyreğinde başlayan artış eğilimi, yılın son çeyreğinde de devam etti. Portföy yatırımları ise, küresel risk iştahındaki kötüleşmeye paralel, çıkış yönlü hareket etmeye devam etti. Diğer yatırım girişlerinde ise bankacılık sektörüne girişler bir miktar gerilerken, diğer sektörlerin yurt dışı borçlanmaları artarak devam etti.
Finansman unsurlarının kalitesi yönünden bakıldığında; rezerv yeterlilik oranları ve GOÜ'ye yönelen sermaye akımlarında Türkiye'nin payı bir yıl öncesine göre gerilerken, diğer tüm unsurlar bir yıl öncesine göre aynı kalmış veya bir miktar iyileşme gösterdi.
Doğrudan yatırım girişlerinde, geçen çeyrekte görülen artış eğilimi bu çeyrekte de devam etti. Bu durum, doğrudan yatırımlarda genel bir eğilim değişikliğinden ziyade, büyük miktarlı az sayıda işlemin bir sonucu olarak gerçekleşti.
Bu çeyrekte Çin ve enerji ihracatçısı ülkelerde büyümeye yönelik ortaya çıkan endişeler, gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımlarına etki eden temel unsur oldu. Enstrüman bazında bakıldığında, dönem toplamında, diğer sektörlerin yurt dışı tahvil ihracı hariç, hisse senetleri ve diğer tüm borç senetlerinde net çıkış gerçekleşti.
Gerek bankacılık sektörünün gerekse diğer sektörlerin yurt dışından kredi türü borçlanmalarında, 2015 yılı son çeyreğinde arz yönlü bir kısıt gözlenmedi. Bu dönemde bankacılık sektörü toplamda, düşük bir miktarda, net borç geri ödeyici olurken, yılın ilk çeyreğinde başlayan kısa vadeli kredi borçlanmasından uzun vadeli borçlanmaya kayış, bu dönemde de devam etti. Bu gelişmede, TCMB'nin bankaların yurt dışı borçlanmalarının vadesini uzatmaya yönelik yaptığı düzenlemelerin etkisi olduğu düşünüldü. Öte yandan, diğer sektörler, uzun vadeli kredilerindeki artışın etkisi ile net borçlanıcı yönde hareket etti. Diğer sektörün ortalama borçlanma vadesi, yurt içi büyük projelerin finansmanına yönelik sağlanan çok uzun vadeli kredilerin de etkisi ile artış gösterdi.