Öcalan’ın tarihi çağrısı, silahları bırakma anlamına geliyor mu? Bundan sonra süreç nasıl işyeleyecek?
İşte uzmanların ve STK temsilcilerinin yorumları:
- Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ahmet Sayar: “Ben bu açıklamayı devam eden çözüm sürecinin artık diyalogdan müzakereye geçilmesi ve daha önemli bir aşamaya gelinmesi olarak değerlendiriyorum. Bu tarihi bir çağrıdır. 100 yıllık Kürt sorunda silahların artık devre dışı bırakılması aşamasına geçilmesi memnuniyet vericidir.”
‘Bir dönüm noktası’
- Karadeniz Bölgesi Akıl Adamlar Üyesi Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez: “Öcalan ile Kandil ve HDP çizgisi arasında farklılıklar vardı. Bugün yapılan açıklama süreç açısından iki tarafın aynı anda mesaj verdiği bir ortam oluşturdu. PKK’ya silahlı mücadelenin bırakılması konusunda doğrudan bir mesaj gönderildi. Tarihsel açıdan bir dönüm noktası ancak bu iş sonuçlanmadı. 40 yıllık sorunun 6 ayda çözülmesi beklenemez.”
‘İki taraf da ödün verdi’
- Ege Bölgesi Akıl Adamlar Üyesi Baskın Oran: “Bir pazarlık sonucu uzlaşma oldu. Bir taraf on ilkede ısrar ederken, bir taraf örgütün silah bırakmasını istiyordu. Bana göre taraflar her iki koşulu da kabul etmiş. İki taraf da ödün vermiş gibi görünüyor. Bu kararın alınabilmesi için PKK’ya ne verildi bunu sorgulamak lazım. Kandil bunu sorgulayacak. Çünkü elindeki en önemli koz silah.”
‘PKK silah bırakmaz’
- İç Anadolu Bölgesi Akil Adamlar Üyesi Doğu Ergil: “Bu niyet belirtimidir. Ancak bundan sonra olacaklar için net bir açıklama yapmak zor. İki gün öncesine kadar belli olan bir konu değildi. Taraflar oyalanmakla suçlanıyordu. Şimdi oturup konuşun, silah bırakmak için şartlarınızı söyleyin tarzında bir çağrıdır bu. PKK’nın tamamen silah bırakması söz konusu değil. Sadece Türkiye’de silahını duvara asıp demokratik adımların atılması istenmektedir. PKK devlet garantisi olan şartlar oluşmadan silahını duvara asmaz.”
Silah nasıl bırakılır?
İngiltere ile IRA’nın siyasi kolu Sinn Fein arasında yürüyen müzakereler 1998 yılında ‘Good Friday’ (Mübarek Cuma) anlaşmasıyla noktalandı. Bu anlaşma ile IRA’nın silah bırakma sürecinin de başlatılması hedeflendi. Anlaşmada her iki tarafa da en geç iki yıl içinde silahların bırakılması için inisiyatifleri devreye sokmaları çağrısı yapılıyordu. Ancak silah bırakma kararı belirlenen sürede alınamadı. Sonunda 2001 yılında Sinn Fein resmen IRA’ya silah bırakma çağrısı yaptı.
Uluslararası komisyon
IRA, topladığı kongre ile bu çağrıya olumlu yanıt verdi. Ardından silahların bırakılmasını gözlemleyecek uluslararası bir komisyon kuruldu. Bu komisyona Kanadalı emekli general John de Chastelain başkanlık etti. Diğer üyeler ise Finlandiyalı general Tauno Nieminen ile ABD’li elçiler Donald Johnson ve Andrew Sens oldu. IRA silahları tam 4 yıl süren bir süreçte bu komisyonun gözetiminde teslim alındı ve imha edildi. IRA’nın silahsızlanması 2005’te tamamlandı.
İngiltere’nin barış süreci
- 1916’da kurulan IRA, İrlanda’nın bağımsızlık mücadelesini başlattı.
- 1922’de adanın güneyinde İrlanda Cumhuriyeti kuruldu.
- 20. yüzyılın ikinci yarısındaki IRA ise birleşik İrlanda’ya ulaşmak amacıyla 1969’da kuruldu.
- 1972’de Londonderry kentinde gösteri yapanlara açılan ateşte 14 kişi öldü. Tarihe “Kanlı Pazar” olarak geçen bu olay çatışma sürecini şiddetlendirdi.
- 1981’de Kuzey İrlandalı milletvekili Bobby Sand açlık grevinde öldü, cenazesine on binlerce kişi katıldı.
- 1983’te Gerry Adams milletvekili seçildi.
- 1994’te dönemin Başbakanı John Major’un çatışan taraflarla görüşme çağrısı üzerine IRA ateşkes ilan etti. 1994, bu yüzden barış sürecinin başlangıcı olarak kabul edildi.
- 1997’de Blair ve Adams Başbakanlık konutunda görüştü.
- 1998’de Mübarek Cuma (Good Friday) Anlaşması imzalandı.
- 2005’te IRA silah bıraktı ve yaklaşık 3600 kişinin canını yitirdiği çatışma süreci resmen sona ermiş oldu.
- 2007’de Kuzey İrlanda’da Katolikler ve Protestanlar arasında bir ortak hükümet kuruldu.