Kadın Hastalıkları,Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op.Dr. Gizem Bektaş konu hakkında bilgiler verdi.
Endometriozis nedir?
Endometriozis, rahim içini döşeyen endometrium tabakasının rahmin dışındaki başka bir bölgede büyümesi sonucu gelişen ve sıklıkla ağrılı seyreden bir hastalıktır. Endometriozis en sık olarak yumurtalıklar, fallop tüpleri ve pelvis'i örten dokuda görülür. Yumurtalıklarda kist oluşturması sonucu da ''Çikolata Kisti'' olarak bilinen Endometrioma formu oluşur. Üreme çağındaki kadınlarda görülme oranı % 0,8 ile 6 arasında değişmektedir ve dünya genelinde 176 milyon kadını etkilemesine rağmen bilinirlik oranı çok düşüktür.
Endometriozis/ Endometrioma (çikolata kisti) nedenleri nelerdir?
Hastalığın sebebinin ne olduğu tam olarak bilinmemektedir. Fakat nedene yönelik geliştirilen bazı teoriler vardır:
• Genetik faktörler: Hastalık aile içinde aktarılma eğilimindedir ve bazı etnik grupları diğerlerinden daha fazla etkiler. Kişinin ailesinde endometriozis hastalığı olan birisi varsa, bu kişide hastalığın görülme riski normal popülasyona göre daha yüksektir.
• Ters yöne menstrüasyon olması: Adet kanamasıyla birlikte rahmi döşeyen endometrium dokusu vajina yoluyla vücuttan atılır. Eğer geriye doğru kanama olursa endometrial doku fallop tüplerinden karın boşluğuna akarak buradaki organlara yerleşip endometriozise neden olur.
• Bağışıklık sistemi ile ilgili bir problem nedeniyle vücudun hastalık ve enfeksiyona karşı doğal savunmasında sorunlar olması endometriozis gelişiminde etken olabilir.
• Kan dolaşımı veya lenfatik sistem yoluyla endometrium hücrelerinin vücudun çeşitli yerlerine yayılması ve çeşitli organlara yerleşmesi de endometriozisin oluşum mekanizmasına dair bir diğer teoridir.
Bu teorilerin hiçbiri endometriozisin neden oluştuğunu tam olarak açıklayamamaktadır ve farklı faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor da olabilir.
Endometriozis/ Endometrioma (çikolata kisti) belirtileri nelerdir?
• Ağrılı adet dönemleri (Dismenore). Pelvik ağrı ve kramplar genellikle adet kanaması öncesinde başlar ve siklus sürecinde birkaç gün devam eder. Ayrıca bel ve karın ağrısı da olabilir.
• İlişki sırasında ağrı. Endometrioziste ilişki sırasında veya sonrasında ağrı görülür.
• Büyük abdest veya idrara çıkma sırasında ağrı. Daha sık olarak adet dönemlerinde belirginleşen dışkılama ya da idrar yapma sırasında ağrı şikâyetleri olabilir.
• Aşırı kanama. Zaman zaman adet dönemlerinde aşırı kanama veya dönemler arasında anormal kanama görülebilir.
• Kısırlık. Endometriozis genellikle ilk kez kısırlık nedeniyle tıbbi yardım arayanlarda teşhis edilir.
• Diğer belirti ve bulgular. Özellikle adet dönemlerinde artan yorgunluk, ishal, kabızlık, şişkinlik, bulantı gibi belirtiler görülebilir.
Endometriozis'in kısırlığa yol açma mekanizmaları nelerdir?
Yumurtalıklarda endometrioma/çikolata kisti formasyonu oluşturmasıyla hem yumurta sayısını ve kalitesini azaltmakta eş zamanlı olarak da çikolata kisti nedeniyle ameliyat olan kadınlarda cerrahi işlem sonrası yumurtalık rezervi yani yumurta sayısı azalmaktadır. Yani çikolata kisti/endometriomanın kendisinin hem varlığı hem de cerrahi yolla çıkarılması yumurtalık rezervinde azalmaya yol açarak kadının gebe kalma potansiyelini azaltmaktadır.
Ayrıca, endometriozis kadın genital organlarıyla birlikte özellikle barsak tutulumu da olan ve hastalığın evresine göre yayılımı artan bir hastalıktır. Karın içinde oluşturduğu yapışıklıklar nedeniyle sperm ve yumurtanın karşılaşıp döllenmenin gerçekleştiği tüplerde tıkanıklığa yol açarak kısırlığa yol açabilir. Bunlara ek olarak embriyonun tutunup gebeliğin devam etmesini sağlayan rahim iç dokusunda değişikliklere yol açarak gebe kalma potansiyelini azaltabilmektedir.
Endometriozis tedavisi nasıldır?
Endometriozis tedavisi aslında her hastalıkta olduğu gibi kişiye özeldir. Kişiye özel tedavi ise; kadının hangi şikayetle doktora başvurmasına ve çocuk isteği olup olmamasına göre planlanmaktadır. Ağrı nedeniyle başvuran kadınlarda ağrı kesiciler, hormon hapları ya da kist var ise kistin çıkarılması önerilirken, kanama düzensizliği de eşlik eden kadınlarda hormonlu spiraller de tedavide kullanılabilir. Ancak endometriozisli kadınları en çok doktora getiren şikayet çocuk sahibi olamamaktır ve çiftin kapsamlı bir değerlendirilmesinden sonra tedavide çiftin durumuna bağlı olarak yardımcı üreme tekniklerinden sıklıkla faydalanılmaktadır. Bekar ve çikolata kisti ameliyatı planlanan ya da evli ancak henüz çocuk sahibi olmayı düşünmeyen kadınlarda da ameliyat öncesi yumurtalıkların ameliyatlardan zarar görmesi ihtimaline karşı yumurta ya da embriyo dondurma işlemi yapılmaktadır.
Ayrıca Endometriozis kronik ve karın içinde yaygın bir hastalık olduğundan semptomların azaltılmasında beslenme düzeni ile ilgili yapılan çalışmalarda bazı detaylara dikkat edilmesinin şikayetlerde azalmaya yol açtığını ve hayat kalitesini artırdığını ortaya koymuştur.
Peki, Endometriozisde beslenmede nelere dikkat edilmelidir?
Karbonhidrat içeren besinlerden uzak durulmalı,
Gün içinde bol su tüketilmeli,
Omega-3 içeren somon, alabalık, uskumru gibi yağlı balık; fındık, fıstık gibi sert kabuklu yiyecek tüketimi artırılmalı
Antioksidan ağırlıklı yiyecekler tüketilmeli; çilek, enginar, ceviz vs.
Gün içinde bol miktarda domates tüketerek likopen kaynağını vücudunuza alabilirsiniz.
Selenyum, B6 vitamini içeren besinleri beslenmenize mutlaka eklemelisiniz.
Çikolata, şeker gibi tatlı gıdalardan uzak durmalısınız.
Kırmızı et, işlem görmüş et ürünleri, hidrolize edilmiş yağlardan uzak durmalısınız.