Trabzon'da 7 yıl boyunca öğretmenlik yaptığı süre zarfında Karadeniz'in ahşap mimarısı örneklerinden olan Seranderle ilgili araştırma yapan Atalay Yılmaz, "Karadeniz'in İncisi SERANDER" isimli kitabını çıkarttı.
Serander* adlı kitap her şeyden önce bu konu ile ilgili temel bir başvuru yapıtı niteliğinde. Çünkü seranderlere ilişkin kaynak bulmak hemen hemen imkansız. Kitap, öncelikle bu boşluğu hakkını vererek dolduruyor. Alan araştırmasıyla, Seranderlerin kategorilere ayrıştırılması, açık ve yalın anlatımıyla, anlatımların görsel malzemelerle desteklenmesiyle, seranderin tarihine ilişkin çarpıcı bilgilerle, içeriğinin zenginliği ile, illerin ayrı ayrı ele alınmasıyla, bol fotoğraflarıyla kitap gerçekten oldukça doyurucu ve temel bir başvuru kaynağı niteliğinde. 4 ildeki yüzlerce seranderlerden derlenmiş ve kitapta ayrı bir yer verilen Serander süslemeleri bile kitap için ne kadar emek harcandığının açık bir göstergesi. Buna bir de seranderlerin teknik çizimlerini eklediğimizde kitabın değerin daha da artmakta.
Karadeniz'in İncisi SERANDER adlı kitap 9 ana bölümden oluşuyor:
* Trabzon yöresi Klasik Tip Seranderler: Direk, teker, gövde, merdiven, iç yapısı; işlevi, teknik özellikleri.
* Çaykara-Dernekpazarı yöresi Köşk Tipi Seranderleri.
* Yomra-Özdil yöresi Seranderleri.
* Rize yöresi Seranderleri: Direk, teker, gövde, merdiven, iç yapısı; işlevi, teknik özellikleri.
* Artvin yöresi Seranderleri: Direk, teker, gövde, merdiven, iç yapısı; işlevi, teknik özellikleri.
* Ordu yöresi Seranderleri: Direk, teker, gövde, merdiven, iç yapısı; işlevi, teknik özellikleri.
* Süslemeler: Seranderin ızgara, gövde ve kapısındaki ahşap oyma süslemeleri.
* Seranderin tarihi, ortaya çıkış serüveni.
* Serander kültürü günümüzde nasıl yaşatılabilir?
Her bir bölüm çeşitli alt bölümlerle zenginleştirilerek ele alınmakta ve ortaya atılan her iddia, tez fotoğraflarla kanıtlanmaktadır. Bu anlamda kitabın ciddi bir saha araştırmasına, bilgiye dayandığı anlaşılmaktadır.
Kitabın en önemli bölümlerinden birisi Serander kültürünün nasıl yaşatılabileceğidir. Bu bölümde de yazar Türkiye'de bir ilk olarak seranderin günümüzde nasıl ve hangi işlevle kullanılabileceğine dair örnekler vermekte ve bunu görsel olarak desteklemektedir. Geçmişte mısırın mekanı olan Seranderler günümüzde insanın mekanı haline getirilmeli diyen yazar, seranderin konut-mekan olarak kullanılabileceğini belirtiyor. Kitapta Geçmişin güzelliğini günümüz işleviyle buluşturmak gerektiğini dile getiren Atalay Yılmaz, kimse artık mısırı kurutmak için Serander yaptırmıyor. Serander kültürünün yaşatılması için seranderin günümüz işlevine uyarlanması gerekiyor diyor. Kitapta Seranderin konut-mekan olarak Yayla evi, Yayla Kent, Kamping, Pansiyon, Site, Deprem Konutu, Depreme dayanıklı ev şeklinde kullanılabileceği, Villa, park ve bahçelere kurulabileceği ayrıntılı olarak ele alınıyor. Seranderleri estetik bir obje-fenomen olarak ele alan yazar Seranderler sadece Karadeniz'in değil, kültür turizmi açısından Ege ve Akdeniz'in de incisi olmaya adaydır demektedir. Kitabın içindekiler bölümüne www.karadeniz-serander.ws.tc adresinden ulaşılabilir.
Yazar aynı zamanda bir seranderde kullanılan tüm tahtaların milimetrik ölçüsünü çıkararak Serander projeleri, orijinal geçme Seranderlerin kurulumu konusunda da çalışmalar yapmaktadır