Karbonmonoksit zehirlenmelerinin nedenleri - İşte alınacak önlemler

Trabzon Halk Sağlığı Müdürü Dr. Köksal Hamzaoğlu karbonmonoksit zehirlenmesine bağlı ölümlerin önlenebilir ölümler olduğunu söyledi.
 
Hamzaoğlu “Ülkemizde bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarında, özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan “lodos” nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmak üzere sızan karbon monoksit gazı ile zehirlenmektedir.” dedi.

Karbonmonoksit zehirlenmelerinde kısa sürede tıbbi müdahale yapılması gerektiğini dikkat çeken Dr. Hamzaoğlu, “Karbonmonoksit, havagazı, kömür vb. ısıtma amacıyla kullanılan her tür soba ve ocakta yanma sırasında oluşur. Karbon monoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeni ile meydana gelir. Karbonmonoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmazsa, zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir.” dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü;

KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİ NASIL OLUŞUR?


 
Karbon monoksit renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı zehirli bir gazdır. Zehirlenen kişi, karbonmonoksit soluduğunda önceleri pek bir şey fark etmez. Karbonmonoksit, solunduktan sonra akciğerler aracılığıyla kana geçer.  Karbonmonoksit gazı kırmızı kan hücrelerinin içerisinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobine oksijenden ortalama 250-300 kat daha hızlı bağlanır. Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak karbonmonoksit ile yer değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. Kalp, beyin ve diğer organlarımız çalışamaz hale gelir. Bu ise ölümle ya da kalıcı sakatlıkla sonuçlanır.

Zehirlenme olayı tesadüfen fark edilse dahi, geri dönüş her zaman mümkün değildir. Ölüm önlense bile, kalıcı sakatlanmalar olabilmektedir. Özellikle soba dumanına bağlı karbonmonoksit zehirlenmeleri topluca ölümlere yol açmaktadır. Bir aileden çok sayıda kişi aynı anda kaybedilmektedir. 

SOBA VE BACALARLA İLGİLİ UYULMASI GEREKEN KURALLAR  

•    Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmeli,
•    Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,
•    Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
•    Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
•    İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbon monoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
•    Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalar standartlara uygun değilse, alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
•    Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
•    Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
•    Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
•    Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1m. daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,
•    Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir.
 
ŞOFBEN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

•    Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmeli,
•    Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı,
•    Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,
•    Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,
•    Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli,
•    Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalı,
•    Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde: Öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit - çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.
 
LODOS SÜRESİNCE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

•    Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalı,
•    Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmeli,
•    Bina yanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özen gösterilmeli,
•    Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşılmamalı ve bu gibi durumları 186 no'lu telefondan Elektrik Arıza Servisi'ne bildirilmeli,
•    Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 no'lu telefondan İtfaiye Servisi'ni aranmalı,
•    Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisi aranmalı,
•    Doğalgaz Şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlarda 187 no'lu telefondan Doğalgaz Arıza Servisi aranmalıdır.