Burada önemli olan bu duygunun yıkıcı ve zararlı olmasına izin vermemektir. Emeklinin kendisine bir uğraş edinmiş olması, aile ve sosyal ilişkilerini sağlıklı sürdürüyor olması onları bu duygudan korur.
Yanlızlık emekliliğin kaçınılmaz sonucu mudur?
Emeklilik dönemi kent ve sanayi yaşamının bir parçası. Kır ve tarım toplumunda emeklilik diye bir şey yok. Kent yaşamının çekirdek aile düzeni içinde emekli olmak ailenin küçüldüğü, çocukların evi terk ettiği döneme denk gelir. Genelde eşlerin baş başa kaldığı dönem olarak ele alınır, evde nüfus azalmıştır.
Diğer yandan geleneksel aile özelliklerine sadık olarak yaşamış olanlar için ev nüfusunun evlenen çocuklarının katılması ile arttığı döneme denk gelir. Her iki durumda da ortak sonuç yalnızlıktır.
Çekirdek düzende yalnızlık somut bir biçimde karşımıza çıkarken geleneksel aile içinde çocukların yaptığı evliliklerin yarattığı dinamiklerle sayı artmasına karşın ilişkilerin değişmesi sonrasında yalnızlık duygusu hissedilir. Bu duygu ile ev içinde baş etmek ancak eşlerin birbirine katkısı ile olacaktır.
Bu dönemde herkes bu yanlızlık duygusu içine girer mi?
Emeklilik döneminde yalnızlık duygusuna daha çok sosyal destek görmeyenler girebiliyor. Başta aile bireyleri olmak üzere arkadaş, akraba desteği özellikle bizim kültürümüzde yalnızlıktan koruyor.
Ancak sıklıkla eş ölümü sonrasında yalnızlık duygusunun daha yoğun olarak hissedildiği bilinmekte. İlerleyen yaşla yaşıtı kişi sayısının azalması da sosyal paylaşımı etkiliyor. Uğraşısı olan ve bunu yürüten kişiler yalnızlıktan kendilerini daha rahat koruyabiliyor.
İş yaşamının getirdiği sosyal ilişkinin bitmesi ne gibi etki yaratır?
Emeklilik uzun çalışma yaşamının sonucu olarak iş ortamının sağladığı sosyal desteğin de bir anlamda sonlandığının işaretini taşır. İş yaşamından uzaklaşmak onun etrafında sağlanmış olan sosyal ilişki ve iletişiminde sonlanması anlamını gelir. İş yaşamında edinilen rutin gündelik yaşamdan uzaklaşmanın da eklenmesi ile sosyal anlamda bir yalnızlık duygusu ortaya çıkacaktır. Eğitim, çalışma yaşamı, sosyal etkinlikler sonucunda kazanılmış olan ilişkiler yalnızlık duygusunun şiddetini ve ele alınmasında gösterilecek başarıyı şekillendirir.
Boşluk hissi kişide farklı sağlık sorunlarının çıkmasına neden olabilir mi?
Yalnız olduğunu hisseden ve bu duygunun yoğunluğundan korunamayan kişilerde başta çökkünlük olmak üzere birçok ruhsal ve bedensel sorunların daha sık ortaya çıktığı ileri sürülebiliriz.
Çevresindeki kişiler nasıl yardımcı olabilir?
Yalnızlık duygusunu hisseden ve bunu ifade edenlere üyesi olduğu aile bireyleri, arkadaş ve sosyal çevresinin yardımı ,azalmış olan ilişkilerinin çoğaltılması yoluyla yardımcı olabilir. Kamu kuruluşları ve sosyal derneklerin düzenleyecekleri etkinlikler yalnızlık duygusu ile baş etmeye yardımcı olur.
Yalnızlık duygusu ile baş etmekte kişinin başta aile bireyleri ve eşi olmak üzere kurduğu insan ilişkilerinin olumlu etkisi kadar kendisini yalnız hissettirmeyecek bir uğraşısının olması önemlidir. Uğraşı (hobi) alanları sanıldığının aksine çok geniş bir yelpaze içindedir.
Her emekli kendisine yakışan, sevdiği bir uğraşı alanı için önceden hazırlıklı olmayabilir, ancak emeklilik aşaması öncesinde edindiği ya da kendisine yakıştırdığı uğraşı alanına girmesi yalnızlıkla baş etmesinde önemli olacaktır. İlerleyen zaman içinde bu uğraş emeklinin başka alanlara ve ilişkilere, kimi durumlarda yeni kazançlara ulaşmasına yol açacaktır.
Kadın ve erkekte durum farklı mıdır?
Evet. Kadın-erkek emeklilerin yalnızlık duyguları farklı olabilir. Kadınlar emekli olduklarında aktif iş yaşamları ile eş zamanlı yürüttükleri ev (ve sosyal) ilişkilerini korurlar. Bu nedenle çoğu emekli kadın emeklilik yaşamı ile günlük tempolarında erkeklerin düştükleri işsiz ve hedefsiz olmadan uzaktırlar.
Hangi durumda profesyonel destek almalıdır?
Yalnızlık duygusunun yoğunluğu terk edilmişlik hissedilmesine de yol açacaktır. Peşi sıra değersizlik, işe yaramama gibi birçok olumsuz ve kişiyi çökkünlüğe yöneltecek süreçlerin başlaması kaçınılmaz olur. Bu nedenle benzer duygulanımın ortaya çıktığı ya da yoğunlaştığı durumlarda tıbbi, ruhsal yardım almak için uzmanlara başvurmak gerekir.
Ölüm korkusunu hayattan tat alma duygusuyla değiştirin
Yaşlandıkça hiç kimsenin kabullenmek istemediği ölüm gerçeği daha yakından algılanmaya başlar. Bu korku yoğun hissedilmesine rağmen yaşamın her anının tadını alma duygusu da önceki yıllarda olmayan biçimde gelişmiştir. Burada önemli olan kişinin ölüm korkusu yerine hayattan zevk alma duygusunu ön plana çıkartabilmesidir.
Öleceğini bilerek yaşayan tek canlı insandır. Soyut kavramın gelişmeye başladığı çocukluk döneminden itibaren kişi ölüm korkusu taşır. Bu korku çocuk ve gençlerde çoğu zaman o denli kuvvetli hissedilmez ya da hissedilse bile kısa süre içinde yerini başka duygulara bırakır. Emekli olan kişinin yaşı ile uyumlu olarak ölümle karşılaşması ve yitirdiği insan sayısı fazla olmaya başlamıştır. Ölüm geri dönüşü olmayan ayrılıktır. Bilinmezleri içerir ve kaçınılmazdır.
Bu korku emeklilik döneminde olan herkeste yaşanır mı?
Ölüm korkusu her emekli kişinin yaşadığı bir duygu olarak görülmemeli, ancak ilerlemiş yaş nedeniyle zihinde daha sık yer aldığı bir gerçektir. Gençlik döneminde de ölüm korkusu olur, olabilir. Bu korkunun emekliliğe özgü bir duygu olduğu ileri sürülemez. Huzurlu, sağlıklı, keyifli bir yaşamı olan kişinin emekli olmuş olması nedeniyle ölüm korkusunu mutlaka hissetmesi gereken bir duygu olarak ele alınamaz.
Temelinde ne yatar?
Ölüm korkusunun daha yoğun olarak hissedilmesinin altında ilerleyen yaş yer alır. İlerleyen yaş ömründe sonlarında olunduğunun işareti olarak kabul edilir.
Ölüm korkusu ortaya çıkan bir kişideki davranış değişiklikleri nasıl olur?
Ölüm korkusu yoğun olarak ortaya çıkması ile birlikte diğer bütün korkulara karşı gösterilen ortak tepki gösterilir. Tehlike işareti taşıdığı için korkular önlem alınmasına yol açacaktır. Bu önlemler korkunun şiddetine göre çok değişik ve farklı boyutlarda karşımıza çıkacaktır. Öncelikle sağlık konularında aşırı özen sergilenir.
Hangi durumda profesyonel destek almalıdır?
Ölüm korkusu karşısında bu korku ile baş edebilmesi için kişinin sağlık durumunun değerlendirilmesi ve yaşamını tehdit eden ya da zorlayan olası hastalıklarına karşı uygun tedaviye ulaşması sağlanmalıdır. Bu korkuya karşı gerekirse ruhsal destek almak için profesyonel yardım alınmasını gündeme getirmek gerekir