Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Trabzon Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Yakup Aslan, sıcaklarla birlikte ishal vakalarında belirgin bir artış yaşandığına dikkat çekerek ishalin büyüklerde 3 günden, bebek ve çocuklarda 24 saatten uzun sürmesİ durumunda mutlaka doktora başvurulması gerektiğini söyledi.
Yaz aylarında görülen ishallerin en sık nedeninin mikroplar olduğunu kaydeden Aslan, “İshal, dışkının miktarının ve su içeriğinin artışıdır.
Dışkı sıklığı yaşa göre değişir. Anne sütü alan küçük bebekler haricinde günde 3 defadan fazla sulu ve bol dışkılama ishal olarak tanımlanır. Sayısı fazla olsa da sulu olmayan dışkılama ishal olarak kabul edilmez. İshalin oluş nedenleri ise, İshalin mikrobik veya mikrobik olmayan birçok nedeni vardır. Özellikle yaz aylarında görülen ishallerin en sık nedeni mikroplardır. Mikrobik ishaller virüs, bakteri, parazit veya mantarlara bağlı olarak meydana gelebilir. Mikrobik olmayan ishaller antibiyotik ve diğer bazı ilaçlar, çeşitli mide-barsak hastalıkları, bazı hormon bozuklukları, tümörler ve besin alerjileri ile meydana gelebilir” dedi.
YAZ AYLARINDA İSHALLER NEDEN ARTAR?
İshalin sıcakla birlikte arttığını ifade eden Aslan, artış nedenlerini “Sıcaklığın artışı ile gıdaların içindeki mikropların çoğalması. Artan sineklerin besinler arasında bulaşa neden olması. Seyahatlerin artması ve beslenme düzeninin değişmesi. Suyun diğer mevsimlere göre az olması nedeni ile el yıkamanın kısmen ihmal edilmesi. Suyu kirli olan havuz, gölet, deniz, dere veya nehirlerde yüzme" olarak sıraladı.
Yaz ishallerin belirtileri ile de bilgiler veren Aslan “Asıl bulgu ishal olup dışkı cıvık, patates püresi gibi, sümüksü, kanlı, iltihaplı veya su gibi olabilir. Bunun dışında karın ağrısı, karında gurultu, bulantı ve kusma, ateş, dışkılamadan sonra tam rahatlayamama, iştahsızlık, yorgunluk, huzursuzluk, ağız ve dil kuruluğu, gözlerde çukurlaşma, göz yaşında azalma, idrar yapmama ya da çok az idrar yapma gibi şikayetler bulgular görülebilir. Tehlike belirtileri ise, Belirgin susama hissinin olması, İshalin büyüklerde 3 günden, bebek ve çocuklarda 24 saatten uzun sürmesi, Çok sık veya fazla miktarda sulu dışkılama (günde 10’dan fazla) Tekrarlayan kusma olması, Yeme ve içmenin bozulması, Dışkıda kan görülmesi ve yüksek ateştir” diye konuştu.
İshalde sıvı tüketiminin önemine vurgu yapan Prof. Dr. Yakup Aslan, "Sıvı ve tuz kaybını önlemek için kaynatılmış soğutulmuş su, evde hazırlanmış şeftali, elma, havuç suyu, ayran, şekersiz açık çay, şekersiz elma kompostosu, asidi alınmış maden suyu tüketilmelidir. Kaybedilen su ve tuzun geri konulması için ise eczanelerde satılan ve evde pratik olarak hazırlanabilen solüsyon içirilebilir. Bu temin edilemez ise 1 litre kaynatılmış soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılır ve hazırlanan karışım içirilebilir.Erişkinler susuzluğu giderecek kadar sıvı içebilir, 2 yaşından küçük çocuklara her kakadan sonra 1 çay bardağı, 2 yaşından büyüklere ise 1 su bardağı yukarıdaki sıvılardan içirilmelidir” şeklinde konuştu.
BEBEKLER EMZİRMEDEN KESİLMEMELİ
İshalde bebek beslenmelerinin önemine işaret eden Aslan, “Bebekler emziriliyorsa, emzirme asla kesilmemeli hatta daha sık emzirilmelidir. İshalli kişi asla aç bırakılmamalı, sık sık ve az az beslenmelidir. Tercih edilecek besinler ise Pirinç lapası veya pirinç suyu, yoğurt, yağsız peynir, ekmek, haşlanmış patates/patates püresi, şeftali, elma, muz ya da havuç püreleri, yoğurt ile yapılmış az yağlı pirinç çorbası, tarhana çorbası, iyi haşlanmış yağsız et, yağsız ızgara köfte, yağsız peynir, ekmek,az yağlı makarna veya erişte yenmelidir" ifadelerini kullandı.
24 saat içinde kesilmeyen ishallerde mutlaka doktora gidilmesi gerektiğini belirten Aslan, şu uyarılarda bulundu:
“İshali 24 saatten uzun süre devam eden hastalar, verilen sıvı veya besinleri kusan bütün hastalar, süresi ve tipine bakılmaksızın ishali olan bütün çocuklar, tehlike belirtilerini gösteren bütün hastalar en kısa sürede doktora götürülmelidir. Korunmak için ise içme suyu kaynakları tuvaletlerden en az 15 metre uzak olmalıdır. Tarlaların sulanmasında kirli sular kullanılmamalı. Tuvalet sonrası musluk, sifon veya kapı kollarına kirli el ile dokunulmamalı.
Evlerde ishalli kişi varlığında musluk, sifon ve kapı kolu gibi ortak kullanılan cisimler belirli aralıklarla dezenfektanlarla silinmeli. Toplu yaşam alanlarında sık kullanılan alanlara dokunmaktan kaçınılmalı. Sebze ve meyveler yenmeden önce temiz ve bol su ile iyice yıkanmalı.Salgın veya suyun temiz olmadığından şüphe edilmesi durumunda içme suları kaynatılıp soğutularak içilmeli.Bebekler ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmeli.Yiyecekleri hazırlamadan önce, çocukları beslemeden önce, sofraya oturmadan önce, çocuğun bezini değiştirdikten sonra ve tuvaletten çıkarken ve her fırsatta eller su ve sabun ile yıkanmalı. Kişisel temizliğe dikkat edilmeli.
Bebek ve çocukların yiyecekleri plastik kaplar yerine, kolay temizlenebilen (cam, porselen, çelik vb) kaplarda hazırlanmalı ve kaşık ile yedirilmeli, biberon kullanılmamalı. Besinler ve bebek mamaları uygun koşularda ve taze hazırlanmalı, bekletilecekse mutlaka buzdolabında ve kapalı kapta saklanmalı, paketlenmiş olarak pazarlanan yiyeceklerin üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olmasına dikkat edilmeli. İyi ambalajlanmamış, üzeri açık satılan gıdalar, pişirilmemiş ya da az pişirilmiş gıdalar, pastörize olmayan süt ve süt ürünleri tüketilmemeli. Özellikle kaynağı bilinmeyen, açıkta satılan veya dağıtılan, denetimsiz içme suları ile bu sular ile yıkanmış sebze ve meyveler tüketilmemelidir."
Aslan, ishal vakalarıyla son günlerde belirgin bir artış yaşandığını belirtirken hastalığın tedavi edilmediği taktirde diğer aile fertlerine de rahatlıkla buluşabileceğini belirti.