Haber61 - Haber Servisi
Karadeniz, doğal yapısı nedeniyle ulaşımı bir çok bölgesinde köprülerle sağlıyor. Özellikle Trabzon köprüler açısından dünyanın 3 şehri arasında yer alıyor.
Karayolları 10. Bölge Müdürlüğü Tarihi Köprüler Kontrol Şefi Mimar Ali Özesen, Karadeniz Bölgesi’ndeki 6 ilde toplam 622 köprü bulunduğunu belirtip, bu rakamın Türkiye’deki köprü sayısından fazla olduğunu söyledi.
Özesen’in açıklamalarından satır başları şu şekilde
Biz Karayolları 10. Bölge Müdürlüğü olarak bölgemizde bulunan köprülerimizin envanter çalışmalarını yapıyoruz. Bu güne kadar 6 ilde irili ufaklı Artvin, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Giresun ve Trabzon’da 622 köprü bulduk. Köprüler yollarla birlikte. Yollarında amaçları var. Bunlar ilk olarak askeri, sonra haberleşme, sonra da ticari amaçları var. Yollarla köprüleri ayırmak mümkün değil. Yolların bağlantılarını sağlamak için köprülere ihtiyaç duymuşuz.
Karadeniz’in özellikle Trabzon çok önemli bir kenti. Dünyada 3 tane kent var bu özelliğe sahip, köprülerle şehire ulaşımı olan. Bunlardan biri Magosa’da diğeri de İspanya’nın Rondo kenti. Bu özelliği ile birlikte Trabzon, dünyanın 3 şehrinden bir tanesi.
Diğer bir özelliği ise Trabzon dünyada üzerinde yaşamın sürdüğü en eski kentlerden biri olması. Bu da buranın çok önemli bir bağlantı noktası olduğunu gösteriyor. Yani roma döneminden başlayan sonra Osmanlı’da devam eden bütün ticari yolların Karadeniz limanlarının olduğu vadilerden İpek Yolu’na iletişimin sağlandığı bir yöre burası. Köprülerimiz de genelde bu liman ve ipek yolu bağlantısını sağlayan yollar üzerinde olan ana köprülerimiz var. Onun dışında tabi ki köylerin birbirlerine bağlandığı köprüler var.
Normalde viyadük de bir köprüdür. Büyük ve yüksek oldukları için öyle isimlendiriliyorlar ama İki vadi arasındaki ulaşımını sağlıyorlar. Sonuçta Vadi varsa su da vardır.
Trabzon’da bulunan Vadi veya Tabakhane köprüleri iki amaçlıdır. Birinci amaç su kemeri, çünkü kente su sağlayan ve üzerlerinden geçiş yapılan köprü. Daha sonra Osmanlı döneminde Tabakhane köprüsü yanına bir ek daha yapılarak taşıt trafiğine de uygun olsun diye genişletilmiştir. Zağnos Vadisi köprüsünün de üstü genişletilmiştir. Ama ikisinin de asıl amacı kente su sağlamak, ardından da kente giriş çıkışı sağlamaktır. Mesela tabakhane köprüsü 2000 yıllıktır. Roma döneminden kalma, üstüne Bizans ve Osmanlı vardır.
Eski dönem yapıları daha insan gücüyle, zorluklardan çıkan. Karadeniz’deki köprüler deredeki taştan yapılması. Şimdi yaptırmaya kalksan taşların kırılması çok zor, şekillendirilmeleri çok zor. O dönemdeki insanlar, yöresel koşullar neyse, tabiatın onlara verdikleri neyse onlarla yapmışlar. Bütün korkulukları dahil, kemerleri dahil hepsi o köprünün bulunduğu dere içerisindeki taşlardan yapılmış. Horosan harcı dediğimiz ya da Roma betonu dediğimiz, bugün bile hala onun seviyesine ulaşamadığımız harçlar var. Bu etkenler tabi ki bunların sağlamlıklarını artırmış. Yüzyıllarca aynı noktalarda olduğu için geçişler, bakımları yapılıp devamlılıkları sağlanmış ama günümüzde artık karayolları ve hava yolları arttığı için bakımsızlıktan yok olmaya başlamışlar.
Çok daha yakında Rize’de en son aşıklar deresi üzerindeki bir köprü yıkıldı. Bunların sebebi zamanında bakımlarını yapılmaması veya önemini kaybettikleri için insanların gözündeki değerleri düştüğünden yıkılabiliyorlar.
Bütün tarihi köprülerle biz ilgileniyoruz. Rize’de var, Trabzon’da da var. Mesala yıkılan Ambarlı köprüsü vardı, onun yapımı devam ediyor.
Türkiye restorasyon konusunda yeterli bir ülke değil. İtalya’ya bakıyorsunuz, Avrupa’nın bazı ülkelerine bakıyorsunuz 27 yıl süren restorasyonlar var. Ama Bizdeki sistem çok daha farklı. Bir müteahhit alıp belirli bir süre içerisinde bitirmesi gerekiyor. Taş seçimlerinde bazı yanılmalar olabiliyor. Aynı taşın yenisini oraya koyduğunuzda doğa şartlarına tam maruz kalmadığı için renk konusunda farklı görülebilir. Biz elimizden geldiğince yörenin taşını kullanmaya çalışıyoruz. Bazen karar noktalarında yanlışlarımız olabiliyor. Çünkü Karadeniz köprülerinin tam özelliklerini net bilemiyoruz. 10 yıldır bu birimde çalışıyorum. 10 yıldır 622 köprüyü yerinde gezerek, bunların şekillerine taşlarına bakarak çalışma yapıyoruz.
Türkiye üzerindeki köprülerin hemen hemen 4-5 katı köprü var bölgede. Türkiye’de bu kadar köprü yok çünkü suları çok olan doğası bu kadar sert olan başka bir yer yok. Kemer köprülerin en çok yakıştığı bölge de bizim bölgemiz. O kadar uyumlu ki turistik anlamda da çok etkililer, çünkü tamamen yöresel her şeyiyle. Bizim yöremizde bir de eski ustalarımız çok iyi. Türkiye’nin hiçbir yerinde göremeyeceğiniz basık kemerli köprülerimiz vardır. Neredeyse üzeri düz olan bu köprülerimizde Rize’de çok vardır. Onları Dünyanın hiçbir yerinde göremezsiniz. Orta çağdan kalan Artvin’de Tamara dönemi dediğimiz köprüler var, Üçgen köprüler. Türkiye’nin en uzun açıklığını geçen çelik köprü Cumhuriyetin ilk yıllarında Borçka’da yapılmış. O köprünün yapılmasıyla beraber çok büyük bir gelişme olmuş yörede.
Yöremizde eskiden ulaşım bu köprüler üzerinden sağlandığı için, yeni trafik yolları açılırken de bunlar üzerine beton eklentiler yapılarak genişletilerek kullanıma devam edilmiş. Bazılarının restorasyonunu bu yüzden yapamıyoruz çünkü üzerinden hala geçen bir yol var.
Bu köprüler yapıldığında üzerinden geçecek ağırlık en fazla 3 tondu ama şimdi ki araçların ağırlıkları bu köprüler için çok fazla. Zaten bakımları da yapılmıyor eski bakımları yapılmadığı için. Ayrıca dere taşkın duvarları yapıyoruz bunlar da köprüler için çok zararlı.
Asma köprüler bizim alanımıza girmiyor. Çok yakın zamanda yapılmış köprüler oluyorlar. Ama ahşap köprüler bizim sorumluluğumuzda. Yusufeli’nde bir köprümüz var. Yıkılmış. Karadeniz bölgesindeki en uzun ahşap köprü o. Bakımsız oldukları için çürüyorlar. Çayeli’nde bir ahşap köprü yeniledik. Yıkılmadan önceki fotoğrafları var, ona göre yeniledik çok da ilgi gördü.