Türkiye'nin ilk digital bölgesel müzik arşivi

Türkiye’nin ilk bölgesel müzik arşivi olma özelliği bulunan Karadeniz Müzik Arşivi Merkezi (KARMA) tarafından 7 yıl önce başlanan çalışmalar sonucunda Doğu Karadeniz Bölgesi ve Karadeniz’e kıyısı bulunan ülkelerin müzikal ürünlerinin bulunduğu 30 bin ses kaydı ve video görüntülerinin yüzde 80’i dijital ortama aktarıldı. 

Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuar Fakültesi Müzikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdullah Akat, önderliğinde yaklaşık 7 yıl önce oluşturulmaya başlayan müzik arşivi çalışmalarında sona yaklaşılıyor. Karadeniz bölgesine özgü müzik eserlerinin yanı sıra Türkiye’nin çeşitli yörelerinden ve Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerden elde edilen yerel kültür müzik ürünleri arşivde yer alıyor. Farklı kaynaklardan bir araya getirilerek sayısallaştırma amacıyla toplanmaya başlayan veriler 4 yıl önce arşive girmeye başlarken, bugüne kadar 30 bin ses kaydı ve video görüntülerinin yüzde 80’i dijital ortama aktarılmış bulunuyor. 

“Türkiye’nin en eski ses kayıtlarına ulaşıldı” 
Alan araştırmalarının yanı sıra birçok kurumun, araştırmacının, gönüllünün ve meraklıların derlemelerini ve koleksiyonlarını da kapsayan arşiv çalışmaları ile ilgili bilgi veren Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuar Öğretim Görevlisi Özgün Arda Nural, “Daha önce derlenmiş fakat birçoğu kullanılamaz hale gelmiş arşiv kayıtları yeniden hayata döndürüldü” dedi. 

2011 yılında başlatılan proje kapsamında Türkiye’nin en eski ses kayıtlarına ulaşıldığını kaydeden Nural “Proje kapsamında yerli ve yabancı bölgede yapılmış bütün araştırmaları tarayarak eksikleri bularak adeta tek tek cımbızla seçerek kayıtları bir araya getirerek oluşturmaya çalıştık. Yurt içinde ve dışında bir çok kurumla işbirliği yapıldı. Bunlardan en önemlisi TÜBİTAK desteği ile 9 ay boyunca Berlin program arşivindeki çalışmaydı. Dünyanın en eski ses arşivlerinden aldığımız dokümanlarla birlikte böylece Türkiye’nin en eski ses kayıtlarına sahip olmuş olduk. KARMA, Türkiye’de alanında en eski arşivlerinden biridir. Arşivimizde şuanda 30 bin civarında kayıt var. Türkiye’nin ilk bölgesel müzik arşivi olma özelliği taşıyor. Bununla birlikte dijitalleştirilmiş bir arşiv. Bu da ülkemizin ilk dijital arşivlerinden bir tanesidir. Şuana kadar 30 bin ses kaydı ve video görüntülerinin yüzde 80’i dijital ortama aktarıldı” dedi. 

“Arşivdeki ilk ses kaydı 1902 yılına ait” 
Arşivdeki ilk ses kaydının 1902 yılında Adana-Osmaniye bölgesine ait olduğunu belirten Nural “1902 kayıtları Adana-Osmaniye bölgesinde başlıyor. 1930’dan sonraki kayıtlar Kafkasya bölgesinin kayıtlarıdır. Yine bu dönemde eski kayıtlara bakacak olursak Karadeniz ve Karadeniz’e kıyısı olan bölgelerin kayıtlara arşivimizde mevcut. 1906 Romanya kayıtları, 1915-16 Kırım kayıtları ve bununla birlikte bölgemizin eski kayıtları, Karadeniz bölgesi olarak düşürsek yoğunlaşmış 50-60’lı yıllarda olduğunu görüyoruz. Bu da bizim açımızdan oldukça önemli. Çünkü bu yıllar, Karadeniz müziğinin bir anlamda artık yavaş yavaş değişime uğradığı ve daha çok popüler kültüre maruz kaldığı yıllar. Bu döneme denk gelen Karadenizli kemençe sanatçılarının kayıtlarının hepsi hemen hemen elimizde mevcut” diye konuştu. 
KARMA’yı oluştururken Hakkı Yılmaz, Cemil Ünlü, Atilla Alp Bölükbaşı gibi koleksiyonerlerin katkıları da olduğunu vurgulayan Nural , “Gerek dijital gerekse dijital olmayan kayıtlarla arşivimize destek sağladılar. Dijital olmayan kayıtlar ise dijitalleştirilerek restorasyonları yapıldı” şeklinde konuştu. 

“Amaç geçmişten günümüze gelen kültür değerlerini geleceğe taşımak” 
Nural, amaçlarının geçmişten günümüze gelen kültür değerlerinin gelecek kuşaklara aktarılması olduğunu belirterek “Arşivler toplumların kültür hayatları açısında önemli rol oynar, Karadeniz Müzik Arşivi de aynı şekilde Karadeniz kültürü açısından önemli rol oynamaktadır. Bu çalışma, akademinin her alanında fayda sağlayabilecek bir birikim. Diğer taraftan Karadeniz'e kıyısı olan tüm ülkeleri de içine alan bir çalışma olması bakımından da önemli katkıları olacak. Ayrıca araştırma yapmak isteyenlere arşivimizi açık tutacağız” ifadelerini kullandı.