Türkiye'de 22 milyon sigara tiryakisi 19 Temmuz'a sigara yasağıyla uyanacak, o tarihten itibaren hiçbir kapalı mekanda sigara içemeyecek.
Peki içerse ne olacak? Herkes para cezasına çarptırılacağını biliyor ama yasağı ihlal edenlerin nasıl, nereye, ne şekilde şikayet edileceği konusu biraz geri planda kaldı. İşte yanıtları...
Önümüzdeki hafta sonu Türkiye, dumansız bir güne uyanacak. Çünkü geçen yıl yarı kapsamlı başlatılan sigara yasağı 19 Temmuz itibariyle her yerde başlıyor. Hiçbir kapalı mekanda sigara içilmeyecek, içene ve içtirene ise büyük para cezaları kesilecek. Türkiye'de 22 milyon kişinin sigara içtiği göz önüne alınırsa bu yasak başlarken biraz sancılı bir süreç geçirileceği kesin. Zira bu yasağın tam uygulanamayacağı, sık sık delineceği konusunda endişeler dile getiriliyor. Şikayet mekanizmasının nasıl işleyeceği, ihbarda nasıl bulunulacağı yönünde soru işaretleri var.
Yasak başlayacak başlamasına ama bu konuda neler yapılması gerektiğini biliyor musunuz? Kime, nasıl, ne şekilde şikayet edeceğiz? Yaklaşık bin 500 üyesi bulunan ve son bir yılda 500'ün üzerinde sigara içme yasağını delenleri ihbar eden Türkiye Sigarayla Savaş Derneği'nin Başkanı Ubeyd Korbey, bu soruların yanıtını verdi...
Yasağı ihlal edeni görünce kolluk kuvvetlerini arayın
Yasağın ihlal edildiğini gördüğünüzde 155'i arayabilirsiniz. Ben bugüne kadar sayısız şikayette bulundum. Polis, zabıta gibi kolluk kuvvetinin tutanak tutma yetkisi var. Bu konuda sivil toplum kuruluşlarının ceza kesme yetkisi yok ama biz bu konuda her türlü takibi yapacağız. Nasıl trafikte fahri müfettişler var biz bu konuda tıpkı onlar gibi çalışacağız, fahri müfettiş olacağız.
Yanınızda bir şahidiniz ya da fotoğraf deliliniz olmalı
Sigara içme yasağının delinmesini belgeleme açısından iki kişinin müracaat etmesi ya da fotoğraflı belgelenmesi yeterli. Çünkü tek kişinin şikayeti zayıf kalacağından bir de şahit göstermesi gerekiyor. Ayrıca valilik ve kaymakamlığa da yazılı şikayet edebilirsiniz. Bu kurumlarda bu konuda birimler oluşturuluyor.
Mekanın üstü ve üç duvarı kapalı ise kesinlikle içilemez
Bir mekanın üstü kapalı olup kenarlarının yüzde 50'si açık ise sigara içilebilir. Örneğin üstü kapalı, üç duvarı açık ise açık alan sayılıyor. Üç duvarı kapalı ise kapalı alan. Sigara yasağını ihlal eden bir işletmeye önce 560 TL, ikinci ve daha sonraki ihlallerde ise 5 bin 600 TL para cezası kesilecek. İçene ise 69 TL.
İngiltere ve İrlanda'dan sonra en katı yasa bizde
İngiltere ve İrlanda'da iki yıl önce tüm kapalı alanlarda sigara içilmesi yasaklandı. Türkiye'de başlayacak yasak ülkelerdekinin aynısı. Ama bizim yasamıza göre televizyonda bile sigara içen insan görüntüsü yasak. Hindistan da bunu yapmak istedi ama veto yediler. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın kararlı olması sayesinde bu durum bizde hayata geçirildi. Ayrıca dünyada ilk kez Türkiye, 1996'da sigara reklamı yasağını başlattı.
Tüm mekanlara eşzamanlı baskınlar düzenleniyor
Yasağın uygulanıp uygulanmadığı sıkı denetlenecek. Örneğin geçen 3 Mayıs'ta tüm alışveriş merkezlerine hem polis hem de Sağlık Grup Başkanlıkları eş zamanlı baskın yaptı. Alışveriş merkezlerinin yüzde 90'ında sigara içilmesine izin veren bir iki yer çıktı. Bize sayısız şikayet geliyor alışveriş merkezleriyle ilgili. Vatandaş kendisi denetliyor. İçmeyen hakkını arıyor. Kimsenin kimseyi zehirleme lüksü yok. Kazara olabilir ama sevdiği için hiç lüksü yok. Birisi gelse içeceğiniz suya çok affedersiniz tükürse, o suyu içer misiniz?
Firmadaki köstebek ABD'de iş bulabildi
Ubeyd Korbey, sadece sigarayla değil, gizli sigara reklamlarıyla da savaştıklarını söylüyor. Nasıl mı? İşte Korbey'in yanıtı: 'Sigara firmaları yasak olmasına rağmen büyük işletmelerin sponsoru. Resmen reklam yapıyorlar. Duvarda cam panoların içine sigara koyuyorlar. Bunun cezası 250 bin TL. 2000 yılından beri bunlara karşı davalar açtık ve büyük para cezaları ödediler. Ama öyleler ki 1 milyon 100 bin TL'yi 24 saat içinde ödeyebiliyorlar. Bu savaşımız sürüyor. Bir otelde böyle bir durumla ilgili sigara firmasındaki yönetici bize ihbarda bulunmuş, belgeleri bavulla getirmişti. Sonra o firma ceza aldı ve bu kişi işten atıldı ve Türkiye'de iş bulamadı. Biz o kişiye teşekkür mektupları verdik, artık ABD'de çalışıyor.'
Pakette kesik bacak fotoğrafı yer alacak
Yasağın başlamasıyla tiryaki sayısının ve sigara tüketiminin azalması da bekleniyor. Türkiye Sigarayla Savaşanlar Derneği yüzde 8'lik bir azalış beklediklerini söylüyor. Bunun için 2010 yılında ek önlemler de geliyor. Sigara paketlerinin üzerine sigaradan zarar görmüş organların yani dökülen dişin, kanser olmuş ciğerin, kesik bacağın fotoğrafları yer alacak.
İspanya'da sigara içerek yasağı açıkladılar
Avrupa Birliği geçen hafta bir karar aldı. 2012'de tüm Avrupa Birliği'ne üye ülkelerden kapalı alanlarda sigara yasağını uygulanmasını istedi. Halen Avrupa'da bazı ülkelerde sigara yasağı uygulanıyor. İşte dünyada yasağın uygulanış biçimi...
İki yıl önce İngiltere ve İrlanda, Türkiye'de başlayacak yasak gibi tüm kapalı alanlarda sigara içilmesi yasaklandı.
ABD'nin bazı eyaletlerinde 11 yıl önce sigara yasağı başladı. Barlarda bile içilmiyor. Bazı eyaletlerde hastanenin kapısının önünde bile sigara içilmesi yasak, 50 metre uzakta içilmesine izin var. Eve ise 15 metre uzaklıkta içebilirsiniz.
Avustralya ve Kanada'da yasak çok sıkı uygulanıyor. Avustralya'da sivil toplum örgütleri 40 yıldır sigarayla savaşıyor. İçenlerin oranı yüzde 80 iken yüzde 10'un altına düştü.
İsviçre'de yasak yok, her yerde sigara içilebiliyor.
Japonya'da restoran ve barlarda sigara içilen ve içilmeyen bölümler var. Tokyo'nun bazı yerlerinde yerel yönetim sokaklarda sigara içilmesini önlemek için 20 dolar para cezası kesiyor.
İspanya'da 2006'dan beri sigara yasağı var. Ancak bar ve restoranlarda eğer kanuna göre metrekaresi uyuyorsa sigara içilen bölümler mevcut. Bakan yardımcısı sigara yasağıyla ilgili kanunu anlatmak için basın toplantısı yaparken gerek bakan yardımcısı gerekse gazeteciler sigara içiyordu, bu görüntüler televizyonda yayınlanmıştı.
Daha önce kapalı alanlarda sigara yasağını başlatan ancak uygulamada başarısız olan Yunanistan'da kapalı alanlarda sigara içilmesi yasaklandı ama restoran ve barlarda sigara içilebilecek özel bölümler açılacak.
Yemen, Kuveyt ve Umman gibi ülkelerde yasak olmasına rağmen havalimanı ve otel lobilerinde bu yasak deliniyor.
Singapur'da kapalı alanlarda kesinlikle yasak, açık alanlarda belli yerlerde içiliyor. Malezya, Tayland'da kapalı alanlarda sigara içme yasağı katı bir şekilde uygulanıyor.