Osmanlı'nın başkenti İstanbul ile Cumhuriyet'in başkenti Ankara'yı yüksek hızlı tren hattı ile birbirine bağlamak o kadar da kolay olmadı. Ankara-İstanbul hızlı demiryolu projesi konusundaki çalışmaların başlangıcı Arifiye-Sincan Sürat Demiryolu Hattı Projesiyle 1940'lı yıllara dayanmasına karşın, proje konusundaki somut adımlar ancak 1970'li yılların başlarında atılabildi. 1975 yılında yatırım programına alınan Ankara-İstanbul Sürat Demiryolu Projesi'yle Arifiye-Sincan arasında iki kenti daha kısa bir güzergahla birbirine bağlayan yüksek hızlı demiryolu projesi uygulama aşamasına geldi.
Projede, Arifiye-Sincan arasındaki güzergah iki bölüm olarak ele alındı ve birinci bölümü oluşturan 85 kilometrelik kesimin inşaasına 1977 yılında başlandı. İlk yıllarda yoğunlaşan inşaat çalışmaları sonra kesintiye uğramaya başladı ve gerekli kaynak aktarılmadığı için sık sık durdu. 1983 yılında Ulaştırma Ana Planı'nda projenin öncelikli yatırım olarak tanımlanması üzerine tekrar hızlanan yapım çalışmaları, "enflasyon artışına sebep oluyor" gerekçesiyle ve kaynakların otoyola yönlendirilmesi kararıyla tamamen durdu ve işin tasfiyesine gidildi. Sürat Demiryolu Projesin kısa ve orta vadede işletmeye açılmayacağının anlaşılması üzerine TCDD, Ankara-İstanbul arasındaki kendi mevcut hattının iyileştirilmesi için ıslah projesi hazırlattı.
- Sürat Demiryolu'ndan Ankara-İstanbul YHT'ye
Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi ilk defa 1994 yılında "Ankara-İstanbul Mevcut Demiryolu İyileştirmesi Projesi" adı altında yatırım programına alındı. Proje; mevcut hattaki dar yarıçaplı standart dışı kurpların 90-120 km/s hız yapılabilecek standarda getirilmesi ve bazı kesimlerde de ikinci hattın yapılmasını kapsıyordu. 1994-1999 yılları arasında herhangi bir ödenek tahsisi yapılmadı. 1999 yılında Devlet Planlama Teşkilatınca Ankara-İstanbul arasındaki mevcut hattın rehabilite edilmesi ve ikinci hattın yapılması için TCDD'ye sınırlı miktarda kredili ihale yetkisi verildi.
Kredi miktarının sınırlı ve süreli olması, ekonomik ve en uygun şekilde kullanılması amacıyla projeye Esenkent-Eskişehir hat kesiminden başlandı.
İhale, Esenkent-Eskişehir kesiminin çift hatlı olarak 200 km/saat hıza uygun, elektrikli ve sinyalli yapımı ile Eskişehir-İnönü arası sinyalizasyon tesislerinin 200 km/ saat hıza uygun hale getirilmesini içeriyordu. Yapım ihalesi için 17 Eylül 1999 tarihinde ihaleye çıkıldı. İhaleye 6 konsorsiyum teklif verdi.
Yapılan değerlendirme sonucunda; Esenkent-İnönü kesimi 16 Ekim 2000 tarihinde toplam 437 milyon 118 bin avro bedelle, Alsim Alarko-A Grup ortak girişimine ihale edildi.
- Temel 2003'te atıldı
Esenkent- İnönü kesiminin temeli 8 Haziran 2003 tarihinde atıldı ve 10 Aralık 2003'te yer teslimi yapılarak çalışmalara başlandı. Demiryolunda gelişmiş ülkelerdeki hızlı tren hatlarındaki hızların 250 km/saat ve üzerinde olması, mevcut hattın rehabilitesinin işletme altında yapım zorlukları, Ankara-İstanbul aksının yük ve yolcu taşımacılığı açısından ana arter olması ve proje yol dizaynının 250 km/saate elverişli olması nedeniyle mevcut hattın korunmasına ve paralelinde mevcut hattan bağımsız 250 km/saat hıza uygun çift hatlı yeni hızlı demiryolu hattı yapılmasına karar verildi.
Projenin devamlılığının sağlanması bakımından; 5 Mayıs 2005 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Sincan-Esenkent ve Eskişehir-İnönü arası proje kapsamına alınarak "Ankara-İstanbul Mevcut Demiryolu İyileştirmesi Projesi"nin adı "Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi" olarak değiştirildi.
Ankara-Eskişehir ve Eskişehir-İstanbul olmak üzere 2 etaptan ve 10 ayrı bölümden oluşan projenin ilk etabı olan 245 kilometrelik Ankara-Eskişehir YHT hattı mevcut hattan bağımsız, 250 km/saat hıza uygun çift hatlı ve yüksek standartlı olarak inşa edildi ve 13 Mart 2009'da hizmete açıldı.
Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Demiryolu Hattının ikinci etabını oluşturan Eskişehir- İstanbul'un yapımına da Ankara-Eskişehir kesimiyle eş zamanlı başlandı. Ancak inşası, yargı süreçleri, coğrafi ve fiziki koşullar nedeniyle diğer hızlı demiryolu hatlarından daha uzun sürdü. Hattın inşa büyüklüğü ve yapılan imalatlarla adeta 500 bin kişinin yaşadığı bir kent inşa edildi. Hatta 35 tünel, 26 viyadük, 52 köprü, 158 altgeçit, 83 üstgeçit 669 menfez olmak üzere 1023 sanat yapısı yapıldı. Zeminin değişkenliği nedeniyle birbirinden farklı pek çok inşa yöntemi kullanıldı.
En son yüksek hızlı tren teknolojisiyle inşa edilen Eskişehir-İstanbul yüksek hızlı demiryolu, Türkiye'nin demiryolu yapımında en zor coğrafyasına, bütün zorluklara karşın test ve sertifikasyon çalışmaları yapılarak tamamlandı. Böylece Türkiye'nin 70 yıllık hayali olan Ankara-İstanbul YHT hattı açılışa hazır hale geldi.
- Neler getirecek?
Yüksek hızlı tren, Ankara-İstanbul arasındaki seyahat süresini ilk etapta 3,5 saate, sonrasında kısa vadede 3 saate düşürecek. Ankara-İstanbul arasında ortalama 7,5 milyon yolcuya hizmet verilecek. Güzergahtaki yolcu taşımacılığında yüzde 10 olan demiryolu payı yüzde 78'e çıkacak. YHT'nin hizmete girmesiyle Ankara-Gebze arasındaki seyahat süresi de 2 saat 30 dakikaya inecek. Kombine taşımacılıkla diğer kentlere olan seyahat süresi de kısalacak. Marmaray'la entegre edilecek hatla, Asya'dan Avrupa'ya kesintisiz yolcu taşımacılığı yapılabilecek.
Projeyle sadece iki kent arasındaki seyahat süresi kısalmayacak aynı zamanda ekonomiden, sosyal ve kültürel hayata kadar pek çok alana katma değer katacak. Ankara-İstanbul yüksek hızlı demiryolu sadece eski ve yeni başkentleri kısa sürede birbirine bağlamakla kalmayacak, modern İpek demiryolu güzergahında da yüksek hızlı yeni bir demiryolu koridorunu açacak.
- Esnek fiyat uygulanacak
Ankara-İstanbul hattında çalışacak yüksek hızlı tren setleri 6 vagondan oluşacak ve 409+2 yolcu kapasiteli olacak.
Hatta esnek fiyat uygulaması yapılacak. Başbakan Erdoğan tarafından açıklanması beklenen bilet fiyatları, hattın hizmete girmesinin ardından belirli gün ve saatlerde daha ucuz olacak.
Yolcu taşımacılığına teşvik amacıyla, yolcu tarifesi gereğince gidiş-dönüş bilet alanlara, 26 yaşına kadar olan gençlere, öğretmenlere, askeri yolculara, gruplara, 60 yaş ve üzerindeki yolculara, basın kartı sahiplerine yüzde 20'şer, 65 yaş üzerindeki yolcular ile 7-12 yaş arası çocuklara yüzde 50 indirim uygulanacak. Hızlı tren, İstiklal Madalyası sahiplerine, harp malullerine, terörle mücadelede yaralanan veya sakatlanan gaziler ile engellilere ücretsiz olacak.
3 bin davetlinin katılımıyla gerçekleşecek açılış için ilk tören 25 Temmuz Cuma günü saat 14.30'da Eskişehir Garı'nda gerçekleştirilecek. Hattın resmi açılışı ise saat 18.30'da İstanbul Pendik Garı'ndaki törenle yapılacak.