Meclis’te yeni yasama yılında gündeme gelmesi beklenen 56 maddelik yasa teklifi önemli düzenlemeler içeriyor. 13 Mart 2012 ‘de Cumhurbaşkanınca açıklanan ekonomi reform paketinde, 850 bin küçük esnafa vergi muafiyeti müjdesi verilmiş ve bu heyecanla karşılanmıştı. Pakete göre, basit usul mükelleflerden yıllık 240 bin TL gayrisafi hasılatı aşmayan mükellefler, vergiden muaf tutulacak. Bunların başında terzi, berber, ayakkabı tamircisi gibi basit usulde defter tutan esnaf geliyor.
Bilindiği üzere 4369 sayılı kanunla uygulamadan kaldırılan götürü mükellef yerine tesis edilen basit usul vergilendirme sisteminin, belge düzeninin yerleşmesine ve işlemesine olumlu katkısı olması amaçlanmıştı. Uygulamada, basit usul sınırlarını aşıp deftere tabi olmaktan kaçınan mükellefler belge düzenlemekten ve belge almaktan kaçınmış, basit usul düzenlemesinin kendisi bizzat kayıt dışılığı destekler hal almasına sebep olmuştur. Böylece düzenlemeyle beklenenin aksine kayıt dışı işlemler artmış, belge düzeninin işleyişinin olumsuz etkilenmiş ve bu şekilde vergi kaybına da neden olunmuştur.
Ülkemizde, Hali hazırda basit usul mükelleflerin sayısı 850.000… yaklaşık 5,8 milyon beyana vergi mükellefi var, bu durumda mükelleflerin %16’sını basit usul. Halen basit usul mükelleflere yönelik başlıca kolaylıklar; teslimlerin katma değer vergisine tabi olmaması, ödeme kaydedici cihaz kullanımının isteğe bağlı olması, katma değer vergisi, muhtasar beyanname ve vergi kesintisi yükümlülüklerinin bulunmaması, belge düzeninin kolaylığı, ticari kazançlarının 14 bin TL ‘sinin vergiden istisna edilmiş olması vb. olarak sıralanabilir.
Tabi, basit usule tabi olmak o kadar kolay değil, ciddi sınırlandırmalar var, örneğin 150 bin -TL den fazla alım yapılmaması ve satışların 240 bin TL den fazla olmaması, işin başında bizzat bulunulması, bilfiil çalışılması büyük şehirlerde işyeri kirasının 13 bin diğer illerde ise 7.600 TL ‘den fazla olmaması ve kanunda gerçek usulde vergilendirilmesi zorunlu faaliyetlerden olmaması gibi.
2020 yılı bütçe rakamlarına bakıldığında tüm basit usul mükelleflerden toplanan gelir vergisi tutarı toplam 228.milyon-TL, 2021 bütçe hedefi ise 229 milyon -TL. Yani ortalama kişi başı basit usul mükellefi 273,00-TL vergi ödemiş.
Asgari ücretliden %15 ‘den başlayarak toplanan gelir vergisi alındığı noktada 240 bin-TL ye kadar gelir elde eden basit usul mükellefin vergiden muaf tutulması veya kaynakta cüzi vergilendirilmesi vergi adaleti açısından bakıldığında çokça tartışılması gereken bir konu. Kamuoyunca çokça tartışılan ticari taksiler milyonlarca liralık plaka değerlerine karşın basit usule tabi.
Uygulamanın bir de gerçek usulde vergilendirilen mükellefler açısından ortaya çıkan sıkıntılar boyutu var. Haksız rekabet, belge temininde zorluklar, KDV yükü bunlardan bir kaçı. Gündemde olan vergi reformuyla milyona yakın esnafın basit usulde vergiden istisna edilmesi bir anlamada kayıt dışına çıkması demek. Hali hazırda basit usulün belge ve kayıt düzeni dikkate alındığında kayıt dışı ekonomiyi büyüttüğünü söylemek mümkün.
Madalyonun öteki yüzü halen basit usulde vergilendirilenlere bakan yüzü… Peki gerçekte esnafın üzerinden vergi yükünü kaldıracak gibi sunulan bu düzenlemeden basit usulden faydalanan herkes yararlanabilecek mi? Bu sorunun cevabı kanaatimizce hayır.
Reform paketi detaylı incelendiğinde, elektronik belge denetim ve çapraz kontrollerle beyanda kapsam dışı kalan basit usul mükelleflerinin önemli bir kısmının mükellefiyet tesisi ile deftere tabi olacakları sonucuna varılabilir. Ayrıca basit usul mükelleflere kaynakta kesinti yoluyla vergilendirilme yapılması ihtimali de gündemde. Bu durumda hali hazırda basit usul mükelleflerden bir kısmı, kaynakta kesinti suretiyle yeni vergi yüküyle karşı karşıya kalabilecekken diğerleri de basit usulden gerçek usule geçerek, deftere tabi olacak ve belki halen basit usulde faydalandıkları kolaylıklardan mahrum kalabilecekler. Sonuç olarak Esnaf Odalarının sevinçle karşıladığını gözlemlediğimiz çalışmanın mevcut haliyle hayal kırıklığı yaratması kaçınılmaz gibi görünüyor. Bizden söylemesi.