Çay bahçelerinin günahı ne?

 

Doğu Karadeniz Bölgesinde can alan heyelanların ana nedeni çay bahçeleri midir?
Veya çay bahçelerinin heyelan oluşumundaki rolü nedir?
Bu soru bu günlerde yine gündem oluşturuyor!
Vatandaşa göre çay bahçeleri yerine ağaçlar olsaydı ve çay bahçelerinde suni gübre kullanılmasaydı heyelanlar olmazdı.
Tarım Bakanlığı Müşaviri Bahattin Bozkurt’a göre:
‘Yeni çay bahçeleri kurma furyası Rize de heyelanları tetikledi’
 Başka deyişle, Sayın müşavire göre Rize- Hopa yörelerindeki heyelanların artışı denetimsiz olarak ormanlık alanların çay bahçesine dönüştürülmesi veya mevcut çay bahçelerin genişletilmesidir.
Öte yandan Çay İşletmeleri Genel Müdür Yardımcısı Sayın Turgay Turna heyelanlarda yapay gübrenin etkisinin olmadığını, eğimi %50 den daha fazla olan orman alanlarının çay bahçesine dönüştürülmemesini, eğimi %50 den az olan alanlarında teraslama usulü ile çay bahçesi olarak kullanılması gerektiğini vurgulamaktadır.
Çay ve çaylık alanlar neden heyelan oluşumunda günah keçisi olarak ilan ediliyor?
Şurası bir gerçek ki heyelanla çay bahçelerinin birlikteliği bölgenin iklimine bağlıdır.
Çünkü Rize ve Artvin- Hopa yöreleri çay bitkisinin gelişmesine uygun iklime sahip Türkiye’nin yegâne iki bölgesidir.
Öte yandan çay için uygun iklim oluşturan aynı bölge heyelan oluşumu için de aşırı yağış ve dik topoğrafya koşullarına sahiptir.
Ayrıca bölge kayaçlarının çok kırıklı ve de çok ayrışmış olması heyelanları tetikleyen diğer unsurlar olarak karşımıza çıkar.
Heyelanı önleyeceğiz diye çay bahçelerini yok etmek veya yeni çay bahçeleri kazanmamak hem yöre hem de ülke ekonomisine çok büyük zarar veren fakat istenen sonuca da ulaşılamayan bir yöntemdir.
Heyelanları önlemek ve heyelan zararlarını azaltmak genel olarak heyelan ve sel önleme yöntemleriyle gerçekleşir.
Bu yöntemler içerisinde derin köklü ağaçlı arazilerin sığ köklü çay bahçelerine dönüştürülmesi heyelan açısından ikinci veya üçüncü derece olumsuz bir faktördür.
Esas önemli olan tüm Doğu Karadeniz Bölgesinin ayrıntılı ‘Heyelan Duyarlılık Haritasının’ çıkarılması ve Çay İşletmelerinin de bu haritaları kullanarak yeni çay bahçesi ruhsatları vermesidir.



Harita 1: Doğu Karadeniz Bölgesinin ayrıntılı olmayan Heyelan Duyarlılık Haritası. Kırmızı alanlar heyelan tehlikesi en büyük, mavi alanlar heyelan tehlikesi en az alanları gösteriyor. 

Yeni çay bahçeleri ne ruhsat verebilmek ve eski çay bahçelerini genişletmek için ayrıntılı, detay heyelan duyarlılık haritaları elzem koşuldur.
 
Prof. Dr. Osman BEKTAŞ