Gümüşhane’nin Taşköprü Yaylasında define aramak amacıyla boşaltılan ‘Dipsiz Göl’ milyonlarca yıl önce volkanik bir faaliyetten arda kalan mirastır.
Fotojeolojik karşılaştırmalı çalışmalar ‘Dipsiz Göl’ ün günümüzden 66-100 milyon önce faaliyette bulunan bir volkanın yan tarafında gelişmiş küçük bir parazit volkan kraterini (volkanın yan bacası) temsil ettiğini göstermektedir.
Dünya dağ turizmine yön veren Alp Dağlarının doğuya doğru bir devamı olan Doğu Karadeniz Dağlarında bu tür doğal göllerin envanteri yanı sıra, jeolojik-jeomorfolojik özellikleri ve sınıflamaları bölgenin eko turizminin geliştirilmesinde hayati bir rol oynar.
Şekil 1: Koni şeklindeki bir volkanın yan tarafında gelişmiş ikincil volkan bacası (secondary vent) ve onun üzerindeki ikincil koni (secondary cone). Gümüşhane Taşköprü Yaylası Dipsiz Göl’ü 66-100 milyon yıl önceki bir volkanın yan tarafında gelişmiş ikincil konin aşınması ile oluşmuş küçük dairesel şekilli bir krater gölüdür.
Şekil 2: (A) ve (B) Doğu Afrika volkan konilerinin yan taraflarında gelişmiş küçük parazit dairesel volkan kraterleri. (C) Kore’de bir volkan konisinin yan tarafında gelişmiş dairesel küçük parazit volkan krateri ve gölü.
(D) Gümüşhane Taşköprü Yaylasına ait dairesel Dipsiz Göl ( küçük parazit volkan krater gölü). (E) İçi boşaltılmış parazit volkan krater gölünün görüntüsü.
Gümüşhane’nin Taşköprü Yaylasında bulunan ve define avcılığı nedeniyle yok edilen dairesel şekilli ‘Dipsiz Göl’ün on iki bin yıl önce sona eren buzul çağına ait bir buzul gölünü temsil ettiği görüşü fotojeolojik çalışmalarla uyum sağlamamaktadır.
Üst Kretase ( 66-100 milyon öncesi) dönemine ait volkanik faaliyetin hüküm sürdüğü Doğu Karadeniz sahil kesiminde çökmüş ve daha sonrada aşınmış volkan kraterleri, kalderaları yaygındır. Bunlar hava fotoğraflarında tipik olarak dairesel şekilli çöküntü alanları olarak izlenir.
Çoğu kez volkan konilerinin yan taraflarında ikincil tali bacaları ( küçük parazit konileri) bulunur (şekil 2 A,B,C). Bunların hava fotoğraflarındaki görüntüsü aşınma durumlarına göre küçük daire şeklinde aşınma konisi veya çöküntüler (krater) olarak izlenir.
Volkanlara ait küçük tali bacalar ve bacaların aşınmış kraterleri zamanla su ile dolarak dairesel şekilli parazit küçük volkan krater göllerini oluştururlar.
Şekil 2 de Doğu Afrika ve Kore de izlenen volkanlara ait dairesel küçük parazit volkan konileri ve gölleri ile ( şekil 2A,B,C,) Gümüşhane’nin dipsiz kuyusu (D ve E) karşılaştırmalı olarak verilmiştir.
Özetle Doğu Karadeniz Bölgesinde, volkanik arazideki doğal göller bu güne dek ya buzul veya krater gölleri olarak isimlendirilmiştir.
Oysa Gümüşhane’nin Taşköprü Yaylasındaki ‘Dipsiz Göl’ oluşumuna göre tarafımızdan ilk kez 66-100 milyon yıl önce faaliyette bulunan bir volkanın yan tarafında gelişmiş bir ‘parazit volkan krater gölü’ olarak tanımlanmıştır.