Harita1: Tüm Dünyada ölüm oranları azalırken, Doğu Karadeniz Bölgesindeki illerde, muhtemel çevre kirliliği nedeniyle, 2016 yılındaki ölüm artışı bir önceki yıla göre yüzde 3,7 artmıştır. En fazla yüzde ölüm oranı Giresun ve Artvin illerinde izlenir. Bu iki il yukarıdaki Nükleer Araştırma Merkezi tarafından hazırlanmış haritada radyoaktif radon gazı kirlenmesine maruz kalmış bölgelerde yer alır.
Çevre kirliliğinin önemi nedir?
‘Sağlıklı ortam ve Sağlıklı İnsan’ prensibini kendisine ilke edinen Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) 2016 yılında yayınladığı rapora göre Dünyada her yıl 12,6 milyon kişi ( her 4 kişiden bir kişi) muhtemelen sağlıksız çevre koşullarından kirli hava, su, toprak ve radyoaktiviteden dolayı ölmektedir.
Yersel veya bölgesel nitelikli olumsuz yaşam ve çalışma koşulları başta kalp-damar hastalıkları, inme, kanser, kan hastalıkları olmak üzere 100 den fazla hastalığın ana nedenidir.
Gelişmiş ülkelerde temiz çevre ve etkin sağlık hizmetleri ölüm oranını düşürüyor
Küresel ölçekte 1960 yılından itibaren izlenen ölüm oranlarındaki azalmanın ana nedeni tıptaki yeni gelişmelerdir.
Bölgesel ve dar nitelikli hava, su, toprak ve radyoaktivite kirliliği gibi çevresel yaşam ve çalışma koşullarında oluşturulan iyileştirmeler ölüm oranlarını azaltan ikincil faktörler olarak karşımıza çıkar.
Tüm dünyada ölüm oranı genel çizgisiyle azalırken, Doğu Karadeniz Bölgesinde 2016 yılındaki ölüm oranın bir önceki yıla göre yüzde 3,7 oranında artış göstermesi oldukça şaşırtıcıdır.
Doğu Karadeniz bölge istatistikleri ne söylüyor?
Türkiye İstatistik Kurumu Trabzon Şubesi Müdürlüğü verilerine göre, 2016 yılında ölüm sayısı Doğu Karadeniz’in tüm illerinde yükselmiştir. Ölüm oranı bir önceki yıla göre Giresun’ da yüzde 5,3 Artvin’de yüzde 4,6 Ordu’ da yüzde 3,4 Trabzon’da yüzde 3,4 Gümüşhane’de yüzde 2,9 ve Rize’de yüzde 2,3 oranında artış göstermiştir.
Farklı oranlardaki ölüm artışı çevre kirliliğine mi bağlı?
Bölgedeki tüm illerde benzer sağlık hizmetlerinin verildiği varsayıldığında, illerin farklı ölüm oranları her ilin farklı çevre kirliliği koşullarından, başka deyişle farklı hava, su, toprak, doğal radyoaktivite kirliliğinden kaynaklanmış olmalıdır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın raporu neleri vurguluyor?
2014 yılında yayınlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporunda Trabzon, Rize ve Artvin’in birinci öncelikli sorunun içme suyu kirliliği olduğu, bu sorunun giderilmesinde yeterli finansa bağlı modern arıtma tesislerinin olmadığı belirtilmektedir.
Öte yandan aynı rapora göre, Ordu, Giresun ve Gümüşhane illerinde atık suyu en önemli çevre sorunu olarak belirmektedir.
Doğal radyasyona bağlı radon gazı kirlenmesi Bakanlığın raporunda yer almamasına karşın, ölüm oranlarının en yüksek olduğu bölgeler Nükleer Araştırma Merkezinin Haritasına göre radon aktivitesinin en yüksek olduğu Giresun ve Artvin illerinde yer alır.
Çevre Jeolojisi ve Tıbbi Jeoloji neden önemli?
Son 10 yıl içerisinde insan sağlığı ile yaşam ortamının jeolojisi ve jeokimyası arasındaki ilişkileri inceleyen Tıbbı Jeoloji ve Çevre Jeolojisi gibi bilim dalları oldukça önem kazanmıştır. Ancak bu konularda yapılan çalışmalar ülkemizde ve bölgemizde yok denecek kadar azdır.
Neler yapılmalı?
Yukarıdaki istatistiki veriler ve öneriler doğrultusunda, Sağlık Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının işbirliğiyle Doğu Karadeniz Bölgesinde ölüm oranlarının artmasına neden olan olasılı çevre faktörlerine ve sunulan sağlık hizmetlerin niteliğine yönelik çok disiplinli çalışmaların öncelikle yapılması gerekir.
Prof. Dr. Osman BEKTAŞ