Dünya nüfus artışı ve hızla gelişen teknolojiye bağlı olarak çevre ve hava kirliliği de o denli artmaktadır.
Ancak Küresel İklim Değişimi nedeniyle sadece bulunduğumuz bölgenin çevre kirliliğinden etkilenmiyoruz; atmosferik etkilere bağlı olarak çölden taşınmış, radyoaktif özelliği ve ağır metal içeriği olan kum fırtınaları veya eşleniği olan çamur yağmurlarının da tehdit ine de maruz kalıyoruz.
1 Ağustos 2012 tarihinde Kars’a yağan çamur yağmuru
ÇAMUR YAĞMURLARI TEHLİKELİMİ?
1980 İran-Irak Savaşı, 1991 Körfez Savaşı ve 2003 Amerikan İşgali sırasında kullanılan silahlar nedeniyle kirlenen çöl tozlarının radyoaktif özelliklerinin belirlenmesine karşın, Türkiye ve Gürcistan gibi kuzey ülkelere kadar taşınmakta olan emsal çamur yağmurlarının olasılı radyoaktiviteleri hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.
Bununla birlikte Diyarbakır Fırat Üniversitesinin bu yıl yaptığı kimyasal analiz çalışmalarında görüş mesafesinin azalmasına ve hava kirliliğine neden olan toz bulutlarının aşırı miktarda Demir, Aliminyum, Krom ve Mangan gibi halk sağlığını tehdit eden ağır metal içerdiği saptanmıştır (Pol.J.Environ.Study. Vol.21,No3 (2012).
SEYRELTİMİŞ URANYUM GERÇEĞİ
Seyreltilmiş uranyumdan yapılan askeri silahlar tankları, zırhlı araçları, sığınakları ya da büyük binaları delip geçebilecek bir özelliktedir.
Irak'ın işgali sırasında 100 ile 200 metrik ton arasında seyreltilmiş uranyum içeren cephane kullanıldı. Bu miktar 1991'deki Körfez Savaşı sırasında kullanılan miktarın tam beş katıydı (Rokke, 2000).
2005 yılında yayınlanan bir makale, Birleşmiş Milletlerin Irakta seyreltilmiş uranyum ile kirletilmiş 311 yerin varlığını rapor eder.
Buna bağlı olarak da bölgedeki kanser vakaları hakkında günümüzde halen süren tartışma ve iddialar mevcuttur.
Öte yandan 1991 ve 2003 Irak savaşlarında kullanılan silahların çevreyi ağır metal ve radyoaktivite bakımdan kirlettiği gerçeği son yıllarda bölgede yapılan analizlerle doğrulanmıştır.
ÇÖLDEKİ TEHLİKE BULUTLARLA TAŞINIYOR
Ancak çöldeki bu kirlilik, hava koşullarına göre kum fırtınaları şeklinde kuzey ve güney ülkelere taşınmakta toz yoğunluğuna göre, görüş alanını kısıtlamakta, atmosferi önemli ölçüde kirleterek çamur yağmurlarına dönüşmektedir.
Çoğunlukla kış aylarında güneyden Türkiye ye giren toz bulutları başta Diyarbakır olmak üzere Erzurum, Kars ve diğer doğu illerinde çamur yağmurlarına neden olmaktadır.
Azda olsa daha da kuzeye sarkan toz bulutları uydu fotoğraflarında görüldüğü gibi Karadeniz Bölgesini ve batı Gürcistan’ı etkisi altına alabiliyor.
Iraktaki toz bulutları çoğunlukla güneye Basra körfezine doğru sarkar ve Sudi Arabistan Bahreyn Katar Ummanı etki altına alır. Ancak kış aylarında uygun hava koşullarında radyoaktif özellikleri olan ve ağır metal içeren toz bulutları Karadeniz Bölgesine kadar ulaşır.
ÇÖL KUMLARINININ HAREKETİ UYDU GÖRÜNTÜLERİNDE
26 Mart 2003 NASA görüntüsünde Iraktan kuzeye doğru Doğu Karadeniz ve Gürcistan a uzanan toz duman görüntüsü. 2003yılındaki Irak savaşı nedeniyle kirlenen çöl tozları kuzeye doğru taşınmıştır.
27 Temmuz 2009 da alınan uydu fotoğrafında izlendiği gibi Suriye- Iraktan kalkan toz bulutları (DUST) Diyarbakır da görüş alanın azalmasına ve hava kirliliğine neden olurken bu toz bulutları Karadeniz e kadar ulaşmıştır.
Uydu fotoğrafında izlendiği gibi rüzgar güneye estiğinde Irak ve Suriye den kalkan toz bulutları güneye doğru taşınıp Basra Körfezi ve Kuveyt’ti etki alanı içine alır.
30 Temmuz 2011 tarihindeki uydu fotoğrafında görüldüğü gibi rüzgar kuzeye doğru estiğinde ise toz bulutları ve çamur yağmurları Türkiye ve Karadeniz Bölgesini etkiler.
12 Mayıs 2012 NASA görüntüsünde Suriye ve Iraktaki kum fırtınası Van ve Hazar bölgelerinde etkili olmuştur.
ÇÖL TOZLARI VEYA ÇAMUR YAĞMURLARI NE KADAR TEHLİKELİ?
Kimyasal ve radyoaktivite yönünden çevre kirlenmesine neden olan toz bulutları esas
Bununla birlikte Diyarbakır Fırat Üniversitesinin bu yıl yaptığı kimyasal analiz çalışmalarında görüş mesafesinin azalmasına ve hava kirliliğine neden olan toz bulutlarının aşırı miktarda Demir, Aliminyum, Krom ve Mangan gibi halk sağlığını tehdit eden ağır metal içerdiği saptanmıştır (Pol.J.Environ.Study. Vol.21,No3 (2012).
Öte yandan Irak ve Suriye de yapılan çalışmalarda çöl tozlarının radyoaktif özelliklerinin belirlenmesine karşın, Türkiye ve Gürcistan gibi kuzey ülkelere taşınmış emsalleri olan çamur yağmurlarının olasılı radyoaktiviteleri hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.
ÇAMUR YAĞMURLARINDAN KORUNALIM!
Soluduğumuz havanın radyoaktivite ve ağır metal kirlenmesine neden olan çöl tozlarından ve bunların kuzeye taşınmış çamur yağmurlarından mümkün olduğunca korunmalıyız.
Bu gibi hava koşullarında mümkünse kapalı ortamda kalarak çamur yağmurlarına maruz kalmamalıyız.
Çamurla temas ettiysek su ile temizlenmeliyiz.
Özellikle çocukları bu tür hava koşullarında dışarıda bırakmamalıyız.
obektas@ktu.edu.tr
8.10.2012