Güneş, 21 Mart’ta Koç burcuna geçer ve ekliptik düzlemin göksel ekvatorla kesişmesiyle kuzey yarım kürede ilkbahar ekinoksu oluşur. Eski insanlar kış günlerinden sonra bahara hoş geldin partisi yaparlar ve çeşitli ritüeller düzenlerdi. Orta Asya ve Anadolu’da ilkbahar çeşitli adlarla kutlanırdı. Akadlar’da bu bayramın adı akitu olarak geçer, Ketler’de ablan eilir, Avrupa paganlarında ise ostara adı ile kutlamalar yapılırdı. Farsça yeni gün anlamına gelen Nevruz bize en aşina olanıdır.
Doğanın canlanması, toprağın yeşermesi, ağaçların tomurcuklanması ve göçmen kuşların gelmesiyle yeniden uyanış yaşanır, bu nedenle de eskiden insanlar bu günü yılbaşı olarak kabul ederlerdi.
Güneşin, Zodyak’a(burçlar kuşağı) göre yeni girişim ve başlangıçları anlatan Koç burcuna da ilk derecesinden girmesi ise bu günün anlamını ayrı bir yere taşımaktadır.
Eski insanlar bu gecenin kutsal olduğunu kabul edelerdi. Tanrı’ya secde edildiğinde yaratılmışların bir yıllık gelecek kısmetlerinin belirlendiğine inanırlardı. Eski takvimlerin mart ayında başlaması nedeni ile ilk on iki günün on iki ayı temsil ettiğini var sayarak o yıl içerisinde neler olacağını tahmin ederlerdi. Örneğin birinci gün güneşli ise ilkbahar güneşli olacak ikinci gün yağmurlu ise yazın yağışlı geçecek gibi..
Osmanlı’da ise Müneccimbaşı Padişaha yeni yıl için hazırladığı takvimi sunar, Hekimbaşı tarafından kaynatılan nevruziye macunu da halka dağıtılırdı. Birçok gelenekle beraber Nevruz da zaman içerisinde unutuldu.
Günümüzde nevruz, orta Asya topluluklarında oldukça canlı ve geleneksel kutlanmaktadır. Yumurtalar pişirilir kurban kesilip etleri kutsal ağaç ve taşların yanına bırakılır, ateşler yakılarak üzerinden atlanır. Ağaçlara dilek bezleri bağlanır ve halka şeklinde dizilerek danslar edilir. Amin gecesi denen bayram öncesi gecede dileklerin kabul edileceğine inanılmaktadır. Edirne’de mart dokuzu olarak bilinen nevruz tüm kültürlerde ağırlığını göstermektedir.
Tarihte nevruz gününe atfedilen bir çok olay vardır.
-Hz Adem ve Havva’nın yasak meyveyi yiyip sürülmelerinden sonraki Arafat’da buluştukları gün
-Yıldızlar beraber iken ayrılıp kendi yörüngesinde dönmeye başladığı gün
-Hz Muhammed’e peygamberliğin geldiği gün
-Hz Adem’in hamurunun yoğrulduğu gün
-Hz Nuh tufandan sonra gemiden inip yere ayak bastığı gün
-Dünyanın yaratıldığı gün
-Yusuf peygamberin kuyuya atıldığı gün
-Hz Musa’nın asasıyla Kızıl denizi yarıp ümmetini kurtardığı gün
-Hz Yunus’un karaya çıktığı gün
-Bektaşilere göre, bugün doğan Hz Ali’nin Hz Fatıma ile evlendiği gün, olarak bilinmektedir.
Bizlerinde hayatlarında bu tarihler arasında yaşanılan olayların ve tanıştığımız insanların ne kadar kadersel olduğunu anlamak ve onlara daha sıkı sarılmak gerektiğini de vurgulamak isterim.
Nice yıllara ve nevruzlara
Şartlarınız ne olursa olsun doğru olun, doğru kalın, hoşçakalın