Kentin Rum eşrafı, Rum devleti kurma telaşında! Türkler, ikiye bölünmüş. Bir kısmı milli Mustafa Kemal’den, önemli bir kısmı da Batum’da bekleyen Enver Paşa’dan!
Trabzon, İttihat ve Terakki’nin en etkin ve güçlü olduğu illerden biriydi. İttihat ve Terakki’nin Trabzon’da ki en önemli isme Belediye Başkanı Hacı Ahmet Barutçu idi. 1 Kasım 1918’de İttihat ve Terakki fesh edilmesine rağmen Trabzon’da ki uzantıları hala etkindi.
0 Yıllarda Enver Paşa, Türkiye’ye girmek için Batum’da zaman ve zemin kolluyordu. Trabzon’da ki İttihat ve Terakki’nin uzantılarının en önemli isimleri Enver Paşa yanlısı idi. Belediye Başkanı Hacı Ahmet Barutçu’nun oğlu Faik Ahmet Barutçu, İskele Kahyası Kahya Yahya, Ali Şükrü Bey, Hafız Mehmet, Faik Ahmet’in halasının oğlu Hacı Ali Hafızzade Ömer Efendi, Rize’de Ziya Hurşit, önceleri Giresun’da Topal Osman, Gavur İmam ve diğerleri.
Bu ekipten eceliyle ölen bir isim var, o da Faik Ahmet Barutçu. Geri kalanların bir kısmı ya öldürüldü ya da idam edildi! Ki, o Faik Ahmet Mustafa Kemal vefat ettikten sonra vekil olabildi!
xxx
Faik Ahmet Barutçu; avukat ve İstikbal Gazetesinin sahibi ve başyazarı. Ekibin basın- yayın alanındaki ‘1’ numarası. Kahya Yahya; Trabzon limanının sorumlusu, örgütçü, vurucu tim başı, Ali Şükrü Bey; mebus ve ekibin Ankara’daki temsilcisi, Kahya Yahya’yı hapisten kurtaran isim. Ziya Hurşit, ekibin Rize kolu, İzmir suikastı planlayıcılarından. Gavur İmam, Mustafa Suphi ve arkadaşlarını Sürmene açıklarında denize atan ekibin başı. Topal Osman, önceleri bu ekiple idi sonra Mustafa Kemal’in yanına geçti. Hafız Mehmet, mebus, Hacı Ali Hafızzade Ömer Efendi de bir başka vurucu timin önde geleni… Ve bu ekibin önde gelen isimleri, Rum çetelere karşı da büyük mücadele verdiklerini söylemeliyiz.
Ankara’da Topal Osman tarafından öldürülen Ali Şükrü’nün cenazesi Trabzon’a getirilir. Ali Şükrü için iki tören düzenlenir. Biri Belediye önünde diğeri Boztepe’de Ahi Evren Camiinin güneyindeki mezarı başında. Belediye önündeki törende Faik Ahmet Barutçu, ateşli bir konuşma yapar, Ankara’yı eleştirir. Boztepe’de Mezarı başında ise Ömer Efendi, beyaz atının üzerinde, ‘Ya Ankara’daki sarı ciyan ya ben’ der.
Ali Şükrü, savaşa katılmamış donanma subayı idi. Abdulhamit donanmayı Haliç’te çürümeye terk etmişti. Çürümeye terk edilen donanmanın alet edevatı hurdaya gitmiş, subayları da üniformalarını gemilerde bırakmıştı! Üniformasını gemiden bırakan subaylardan biri olan Ali Şükrü, Osmanlı Meclisinde Mebus olmuştu. Ankara hükümeti kurulunca Ali Şükrü, Trabzon’da ki bu ittihat ve Terakki ekibinin de desteği ile Ankara hükümetinde de mebus olmuştu.
Kahya Yahya’nın öldürülmesi ve cenaze töreni de büyük yankı yapmıştı. Yahya öldürüldüğünde henüz mübadele yapılmamıştı. Yahya’nın cenazesine Rum, Ermeni ve Müslüman tüm Trabzon halkı yediden yetmişe katılmıştı. Kahya Yahya’yı uzun yıllar Topal Osman’ın öldürdüğü söylenmiş, ancak daha sonra gerçek ortaya çıkmıştı.
Mustafa Suphi’yi denize atan Gavur İmam, Rusya’ya kaçtı. Mustafa Kemal Rus hükümetinden Gavur İmam’ı aldırdı ve istiklal mahkemesinde yargılandı ve idam edildi. Hafız Mehmet, Ankara yolunda işkilayar(!) tarafında öldürüldü. Ziya Hurşit ve Ömer Efendi ise idam edildi.
xxx
Bu ekipten öldürülen ve idam edilenlerin hepsinin nerede gömülü oldukları biliniyor. Bu ekipte idam edildikten sonra nereye defnedildiği bilinmeyen bir isim var. O da Hacı Ali Hafızzade Ömer Efendi.
Ömer Efendi, karışık ve karmaşık dönem sonrası Trabzon Terakkiperver ve Fırka İdare heyetinde siyasi faaliyete başlar. Ankara’dan Trabzon’a 1926 yılında Terakkiperver üyesi Ömer Efendi’nin yakalanarak Ankara’ya gönderilmesi yazısı gelir. Ömer Efendi’ye isnat edilen suç, tuz ve gümrük vergilerinin arttırılması dolayısıyla idare aleyhinde bulunmak ve firari şakileri himaye etmek.
Ömer Efendi, Ankara’da İstiklal Mahkemesindeki ikinci duruşmasında idama mahkum edildi ve karar o gece infaz edildi. Naaşı ise Ankara’da bilinmeyen bir yere defnedildi.
Kahya Yahya, öldürüldükten sonra bir Rum mimar, Kahya Yahya’ya bir anıt mezar projesi çizmişti. Yahya, bu anıt mezara konulacaktı. Ankara, buna izin vermediği gibi Yahya’nın mezarı uzun süre kaderine terk edildi.
Boztepe’de Ahi Evren Camisinin güneyinde Yahya Kahya ile aynı mezarlıkta yatan Ali Şükrü için, Mustafa Kemal karşıtı siyasal İslamcıların talebi doğrultusunda önceki Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Orhan Gümrükçüoğlu tarafından tarihteki Mithra heykeli benzeri bir anıt mezar yapıldı.
Ali Şükrü için anıt mezar yaptıranlar, Ali Şükrü’nün cenaze töreninde Mustafa Kemal’e veryansın eden ve bir iki yıl sonra idam edilen ve bilinmeyen bir yere defnedilen Ömer Efendi’nin nereye defnedildiğini bulmalı ve Ali Şükrü’nün anıt mezarının yanı başına ona da bir anıt mezar yaptırmalı.
xxx
Not: Yeni Havalimanı, Trabzonspor Tesisleri ve ABD’li binbaşı başlıklı yazımın son bölümünü “Darısı Trabzonspor’un başına” ifadesiyle bitirmeliydim. “Hanım zengin olduk” cümlesi aslında her şeyi açıklıyordu.