Teorik hesaplar ve laboratuar deney sonuçları doğayla tam olarak uyuşmadığından ‘Deniz Dolgusu Mühendisliği ‘ henüz Tabiat Anayı yenemedi!
1960’lı yıllarda basit dolgu yöntemiyle kazanılan Rize dolgu alanının 60 yıllık toplam oturma deformasyonu ilin kentsel dönüşümüne neden olmuştur.
Günümüzde aynı yöntemle oluşturulan dolgular üzerindeki stratejik yapıların benzer akıbetlerini formalite gereği yapılan niteliksiz ve yetersiz denizaltı jeolojik-jeofizik çalışmaları ne kadar değiştirebilir?
Önemli olan yapmak değil, onu ayakta tutabilmektir.
Resim 1: Deniz dolgusu üzerinde inşa edilmiş yerleşim alanları ve stratejik yapıların yaşamış oldukları oturma sorunları dikkate alındığında Rize-Artvin Hava Limanın akıbeti bilim dünyasının merak ettiği önemli konulardan biri olacaktır.
DOĞU KARADENİZ SAHİLİ DOLGULARI VE EMSALLERİ
14 Mayıs 2022 tarihinde açılışı yapılan Rize-Artvin Hava Limanı Türkiye’nin Ordu-Giresun Hava Limanından sonra deniz dolgusu üzerinde inşa edilmiş ikinci hava limanıdır.
Dünyadaki emsal mühendislik harikası hava limanlarının geneli değerlendirildiğinde ‘deniz dolgusunun oturması’ probleminin halen üst yapıyı ve güvenli uçuşları tehdit eden bir sorun olduğunu görmekteyiz.
Uydudan ve yerden yapılan deformasyon ölçümlerine göre Japonya’nın Osaka kentinde 18-20m su derinliğinde dolgu üzerindeki hava limanı 1994 den beri oturmasına devam etmektedir. Düzensiz şekilde oturmaların neden olduğu ondülasyonlu ve kırıklı yapılar ancak asfalt ile doldurularak güvenli ve programlı uçuşlar sağlanabilmektedir.
Çin’in 3-29m su derinliğinde deniz dolgusu üzerinde inşa edilmiş uluslar arası Hong Kong hava limanı 1998-2018 yılları arasında düzensiz 40 cm çökerek uçuşları tehlikeye sokmuştur.
Bilimsel verilere göre Rize-Artvin Hava Limanın ikizi olan ve 2015 yılında hizmete giren OR- Gİ hava limanı tıpkı Trabzon-Akyazı spor kompleksinde olduğu gibi deniz tarafı yılda 14mm çökerken, kara tarafı yılda 9mm yükselmektedir.
Resim2 : Rize’de 2015-2018 yılları arasında yapılan uydu deformasyon ölçümlerine göre genişletilen uluslar arası liman yılda 8,2mm, bazı binalar ise 14-17mm çökmektedir.
Bu günkü Rize ilinin önemli bir kısmı 1960 lı yıllarda doldurulan deniz dolgusu üzerinde yer alır.
Rize’de 2015-2018 yılları arasında yapılan uydu deformasyon ölçümlerine göre genişletilen uluslar arası liman yılda 8,2mm, bazı binalar ise 14-17mm çökmektedir.
Sonuç olarak 60 yıldan beri süre gelen deniz dolgusunun oturma sorunları nedeniyle Rize kentsel dönüşüme uğrayacaktır.
YETERSİZ VE NİTELİKSİZ DENİZALTI JEOLOJİK-JEOFİZİK ÇALIŞMALARI!
Trabzon-Akyazı dolgu alanı ile Rize - Artvin Hava Alanı dolgusunun bulunduğu bölgelerin kıyı jeolojik özellikleri benzerdir. Ancak her iki alanda da yapılan denizaltı jeolojik-jeofizik çalışmaları dolguların oturma tahminlerini gerçeğe yakın yansıtacak nitelikte değildir.
Doğru oturma tahminini yapabilmek için oturma özelliği gösterebilecek tabakaların kalınlıklarının da sondajlarla çok iyi belirlenmesi gerekir.
Örneğin aynı derinlikte inşa edilmiş Japonya’nın Osaka kentindeki Kansai Hava Limanı dolgusunda 65 sondaj yapılmış, bunların ikisi 400m, diğerleri 100-200m derinlikte iken, emsali olan Akyazı ve Rize dolgularının her birinde yapılan sondajların sayısı 30 civarında olup sondaj derinlikleri 20-45m arasında değişir.
Öte yandan, dolgunun ve üst yapının güvenliğini tehdit edebilecek olasılı denizaltı heyelanlarının ve fayların varlığını tespit edebilecek jeofizik yöntemler hayati önem taşımaktadır.
Sonuç olarak, yukarıda özetlenen deniz dolgusu üzerinde inşa edilmiş yerleşim alanları ve stratejik yapıların yaşamış oldukları oturma sorunları dikkate alındığında Rize-Artvin Hava Limanın akıbeti bilim dünyasının merak ettiği önemli konulardan biri olacaktır.