Bakan Eker, ÇAYKUR Genel Müdürlüğü Sosyal Tesislerinde düzenlenen 2012 yılı yaş çay kampanyası açılış töreninde, çayın Türkiye için özel bir bitki olduğunu belirterek, “Çünkü Türkiye dışında, Türkiye'nin de Doğu Karadeniz bölgesi dışında Avrupa'da çay üretilen başka bir toprak yok” dedi.

Türkiye'nin çay tarım alanlarının genişliği bakımından dünyada 8'inci, kuru çay üretimi yönünden 5'inci, yıllık kişi başına tüketim bakımından da 4'üncü sırada yer aldığına dikkati çeken Eker, “Yani milletimizin sudan sonra en fazla tükettiği sıvı çay. Aynı zamanda ekonomik değeri olan bir bitki. Çünkü 200 binin üzerindeki üreticimizi yakından ilgilendiren, aynı zamanda onların geçim kaynağı olan bir bitki” diye konuştu.

Bakan Eker, 202 bin civarındaki üreticinin, 760 bin dönüm alanda ürettiği bu bitkinin miktarının 1 milyon 200 bin ton düzeyine çıktığını ifade ederek, “Aslında son yıllarda dekar başına verimde önemli bir artış meydana geldi. Daha önceden dekar başına 1 ton civarında ürün elde edilirken, şimdilerde bu, örneğin 2011 yılında ortalama bin 623 kilograma kadar çıktı. Verimde yaklaşık yüzde 60'lık artış demektir” dedi.

Bu ürünün tamamının ÇAYKUR tarafından alınma imkanı olmadığını dile getiren Bakan Eker, şunları söyledi:

“ÇAYKUR neticede devlete ait bir şirket, bir KİT. Önemli bir kapasiteye sahip, 46 fabrikada bu çayı işliyor ama bunun tamamını işlemesi mümkün değil. O nedenle Türkiye 1980'li yıllardan itibaren, yani 30 senedir de özel sektör marifetiyle bir yandan bu çayı alıyor, işliyor, değerlendiriyor. Özel sektörün de bir miktarda önemi artıyor. Hepimizin dikkat etmesi gereken bir şey var. Bindiğimiz dalı kesmememiz lazım.

Ne özel sektörün vatandaşın durumunu, ortaya çıkan iklim şartlarını veya bir takım diğer meseleleri istismar etmesi gerekiyor ne de bizim üretici olarak, ÇAYKUR olarak kaliteden ödün vermememiz gerekiyor. Çünkü bu ürünü ne kadar kaliteli üretirsek bu ürünün geleceğini de o kadar teminat altına almış oluruz.

Eğer biz bu çayın bir ürün olarak ziraatının devam etmesini istiyorsak, bu topraklarda verimli bir çay üretiminin gerçekleşmesini istiyorsak, muhakkak suretle burada kaliteye önem vermemiz gerekiyor. Özel sektörün de buna dikkat ve riayet etmesi gerekiyor. Zaten mevzuatımız da denetim ve kontrollerimiz de bu yönde.”

Bakanlık ve hükümet olarak iş başına geldikleri tarihten itibaren tarımın diğer ürünlerinde olduğu gibi çayda da üretici lehine bir takım kararlar aldıklarını kaydeden Bakan Eker, şöyle devam etti:

“Bunlardan birisi şuydu. Yaş çayda prim uygulamasına bizim hükümetimin döneminde başlandı. Bizden önce çayda prim uygulaması yoktu. 2003 yılında biz başlattık. 2003 yılında başlattığımız prim ödemesinde 2011 yılı itibariyle 917 milyon lira Türkiye'de çay üreticisine prim ödemesi gerçekleştirdik. Artı 400 milyon liraya yakın da budama tazminatı ödedik ve toplamda 1 milyar 315 milyon lira çay müstahsiline prim ve budama tazminatı olarak para ödedik. 2012 yılı yaş çay ürünü için üreticilerimize Mart sonunda 147 milyon lira bu sene içerisinde prim ödemesi gerçekleştirdik. Bizim hükümetimizin uygulaması bu, tabi devam ediyor. Bundan sonraki süreçte de devam edecek.”

“Çayla ilgili 2 önemli karar çıkardık”

Bakan Eker, çay müstahsili ile ilgili bu sene 2 önemli karar çıkardıklarını belirterek, şöyle dedi:

“Birisi şu. Biliyorsunuz budama tazminatı 2004 yılında çıkmıştı ve her sene ürünün 7'de biri için hesaplanan miktarda budama tazminatı ödendi. 2011 yılı 7. sene idi ve bitti, bütün çaylıklar budanmış oldu. Burada bir karar vermemiz gerekiyordu. Acaba buna devam etmemiz mi, yoksa durdurmamız mı lazım.

Biz oturduk çay müstahsilinin lehine olarak yeni bir karar aldık, çay budama tazminatını ödemeye, çay budamaya devam etmeye karar verdik ve bunun süresini de 7 yıl değil, 10 yıl olarak bir karar çıkardık. Her sene çayın cari fiyatının yüzde 70'i oranında bir tazminat ödenmiş olacak. Muhtemelen önümüzdeki ağustos ayında yine bir para, bu şekilde tazminat olarak ödenecek. Geçen yıl ağustos ayında yaklaşık 68 milyon lira çay budama tazminatı ödemiştik.”

Çaylık alanların tespitinin geçmişte yapıldığını dile getiren Bakan Eker, “Bu alanda birçok yeni uygulama devreye girmiş, arazi değişmiş, sahibi değişmiş, araya bir çok faktör girmişti. Bunların bir kısmı ruhsatlı, bir kısmı ruhsatsız, bundan kaynaklanan eskiden kalan sıkıntılar vardı.

Çaylık alanların yeniden tespitini yapıyoruz ve ruhsatsız alanların ruhsatlandırılması çalışmasını da başlattık. Nisan ayında bu karar çıktı, ruhsatlar yenilenecek. Kararnamesi çıktı, ağustos ayında çalışmasını başlatıyoruz ve 3 sene içinde de biz bütün bu çay alanlarının ruhsat meselesini çözeceğiz ve alanları tespit edeceğiz” diye konuştu.

Çayın birçok sorunu olduğunu, bu nedenle hükümet olarak Ulusal Çay Konseyi oluşturduklarını ve geçen yıl sonuna doğru çayla ilgili çok ayrıntılı bir sektör toplantısı yaptıklarını anımsatan Bakan Eker, bu toplantıda bir dizi tedbirler çıktığını ve bunlarla ilgili çalışma başlattıklarını anlattı. Bakan Eker, “Bunların meyvelerini de bu çalışma vermeye başladı. Mesela kalitenin artırılması yönünde ilk kez 6 çeşit, 22 Şubat 2012'de tescil edildi ve bu çeşitlere merhum Ali Rıza Erten beyin, Zihni Derin beyin isimleri verildi. 4 tane çeşit daha ayrıca tescil edildi, ÇAYKUR 1, 2, 3, 4 adı altında tescili yapıldı” dedi.

2012 yılı yaş çay alım fiyatı 1,22 lira

Bakan Eker, göreve geldiklerinden bu yana çayla ilgili müstahsilin mağdur edilmemesine son derece önem verdiklerini, hassasiyet gösterdiklerini de söyledi.

Gerek maliyetler gerekse diğer unsurlar dikkate alınmak suretiyle ÇAYKUR'un ödeyeceği fiyatlarda buna göre bir belirleme yapıldığını ifade eden Bakan Eker, “Bildiğiniz gibi 2010 öncesi 1 liranın altındaydı. 2010 yılında biz primle birlikte 1 liraya çıkardık. 2011 yılında yüzde 10'luk artışla 1,1 liraya çıktı. Bu sene içerisinde 1,1 liralık fiyatı yüzde 12'lik artışla primle birlikte 1 lira 22 kuruşa çıkardık. Üreticinin cebine girecek şekilde bu seneki alım politikası buna göre olacak. TÜFE yüzde 9,66, bunun 3,4 puan üzerinde bir fiyat. Alındığı tarihten itibaren bir ay içerisinde, Sayın Başbakanımızın talimatı bu yönde, 1 ay içerisinde ödeme yapılacak” diye konuştu.

Çay fiyatına ve kontenjan uygulamasına tepki

Bu arada, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehmet Mehdi Eker'in, 2012 yılı yaş çay taban alım fiyatını açıklamak için ÇAYKUR Genel Müdürlüğü binasına geldiği sırada dışarıda toplanan bir grup, yanlarında getirdikleri çayları yola dökerek, çay alımında kontenjan uygulaması ve açıklanan yaş çay fiyatını protesto etti.

Bakan Eker binadan ayrılırken de tepkilerini sürdüren gruptakiler, daha sonra dağıldı.