Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Fen Fakültesi Kimya Bölümü ile Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Bölümü'nce yeşil çay ve çay atıklarından katma değeri yüksek kateşin, kafein ve diğer bileşenleri elde etmek için proje başlatıldı. 

 

''Yeşil Çaydan Kateşinlerle Diğer Ürünlerin Makro Boyutta İzolasyonu ve Çay Atıklarının Değerlendirilmesi'' adlı projenin yürütücüsü KTÜ Fen Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Münevver Sökmen, yaptığı açıklamada, dünya çapında en çok tüketilen içeceklerden çayın, önemli seviyede kateşin içerdiği bilinen tek gıda ürünü olduğunu belirtti. 

 

Çay kateşinleri ve antioksidan etkilerinin sağlığa faydasının saptandığını vurgulayan Sökmen, şunları söyledi: 

 

''Kateşin türevlerinin oniki parmak bağırsağı, kolon, deri, akciğer, meme, özofajeal, pankreas ve prostat kanserlerine karşı olumlu etkisi ispatlanmıştır. Ayrıca kardiyovasküler hastalıklar ve kanserleri önlemekte önemli rol oynar. Doğu Karadeniz'de yetişen çaylarının kateşin içerikleri bazı çalışmalarda belirlenmiş ancak makro boyutta izolasyonu üzerine çalışma yapılmamıştır. Yeşil çayın yüzde 7.65 kateşin içeriği üzerinden düşünüldüğünde 1 kilo kuru yeşil çaydan yaklaşık 10 ile 70 gram arasında kateşin karışımı elde edilebilir.'' 

 

Dünya pazarında yeşil çay kökenli kateşinlerin payı ve kateşin içerikli ürünlerin satış fiyatları araştırıldığında oldukça çarpıcı veriler elde edildiğini ifade eden Sökmen, şunları belirtti: 

 

''Pek çok farklı marka, içinde belli oranlarda kateşin içeren ürünleri içerik miktarına göre değişen fiyatlarla piyasaya sunmaktadır. Ancak pazarın büyük bir bölümü Çin'in elindedir. Yeşil çay kateşinlerinin dünya pazarındaki yeri ve yıllık potansiyeli hakkında en önemli veriler yapılan araştırmalar ve raporlarla yayınlanmıştır. Özellikle bu pazarda kateşin türevleri farklı formüllerle birlikte yağ yakıcı tabletler olarak tanıtılmakta, sağlık ürünleri ve günlük yaşam destekleri içinde gösterilmektedir. 

 

Çay yapraklarından izole edilen arı kafein ise tadı acı kristal halde bir maddedir. Kafein özellikle kozmetik sanayinde tercih edilen bir ürün haline gelmiştir ancak başta ilaç sanayi olmak üzere soğuk tüketilen enerji içeceklerin üretiminde de kullanılmaktadır. Ülkemizde kafein gereksinimi tümüyle dış alım yolu ile sağlanmaktadır. Yıllık kafein dış alımımız 50 ton civarındadır.'' 

     

Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca desteklenen projenin Ar-Ge çalışmalarının başlatıldığını ifade eden Sökmen, şöyle devam etti: 

 

''Proje sonucunda, makro boyutta kateşin elde etmeye yönelik ucuz ve kolay uygulanabilir bir yöntem geliştirilecek. Çay gibi ülkemizde bol yetişen doğal kaynaktan, katma değeri yüksek alternatif ürünler elde edilecek. Ekonomik anlamda geniş bir yelpazede kullanılabilecek kimyasallar pazarlanabilecek. Hem iç pazarda hem de uluslararası pazarda büyük üretim ve satış yapan Türk çay endüstrisi açısından alternatif ürünlerle ürün çeşitliliği sağlanacak, yeni istihdam alanları oluşturulacak. 

 

Türkiye'de yetişen yeşil çaylar antikanserojen, antioksidant özellikleri bakımından incelenecek, bu konuda eksik kalan bilimsel veriler elde edilecek. Çay atıklarının sadece çay fabrikalarında enerji amaçlı değil, daha farklı alanlarda kullanma imkanları, çay atığının preslenmiş şekilde yakacak olarak kullanılabilirliği sağlanacak.'' 

     

Prof. Dr. Münevver Sökmen, projeyle standart siyah ve yeşil çay üretimi yapan firmaların yeni bir ürün ve üretim yöntemine sahip olacağını belirterek, şunları kaydetti: 

 

''Çevre mevzuatı gereği çay atıklarının depolanması, değerlendirilmesi ve ikinci bir ürün olarak piyasaya sürülmesi de sektörün gereksinimlerine cevap verecektir. Projenin başarılı olması halinde elde edilen ürün ile ithalat yoluyla dışa bağımlı olduğumuz ürünleri kendi öz kaynaklarımızı kullanarak üretme olanağı doğacak ve en azından iç pazar ihtiyacı karşılanacak. Gerektiğinde yurt dışına ürün ve hammadde pazarlama imkanları araştırılacak. Çay atıkları değerlendirilerek, üreticiler ek gelir elde edebilecek. Sanayi bakımından az gelişmiş olan ve çay dışında hiçbir geliri olmayan Doğu Karadeniz yeni bir üretim hattına sahip olacak, bölgede yeni istihdam olanakları oluşacak.''