Asgari ücretin artmasıyla birlikte, çalışanların aldığı asgari geçim indirimi miktarı da arttı. 2015 yılında asgari geçim indirimi tutarları değişti. Ayrıca üç çocuğu olanlar için bir de yasa değişikliği hazırlığı var. 

Son günlerde en fazla gelen sorulardan birisi de asgari geçim indirimi ile ilgili. Okurlarımızdan Sinan Bey e-postasında; kendisinin ve eşinin asgari ücretle çalıştığını, 4 çocuklarının olduğunu ve asgari geçim indiriminden hiç faydalanmadıklarını söylüyor ve faydalanıp faydalanamayacaklarını soruyor.

Ne yazık ki özel sektörde birçok işçi hakkı olan asgari geçim indiriminden faydalanamamakta ve hatta böyle bir hakkı olduğundan da bihaber.

Asgari geçim indirimi, Gelir Vergisi Kanunu ile düzenlenmiş ve tüm çalışanlara durumlarına göre farklı tutarlarda yapılması gereken bir ödeme. Aslında ödemeden öte ödeyecekleri gelir vergisinden mahsup edilmesi gereken bir indirim.

Asgari geçim indirimi tutarı ne kadar?

Asgari geçim indirimi, ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarı üzerinden hesaplanmakta.

2015 yılı ilk altı ayı için brüt asgari ücret 1.202 TL. Yani 2015 yılı için asgari geçim indiriminin hesaplanacağı tutar 14.424 TL (1.202 x 12 ay).

Asgari geçim indirimi tutarı, çalışanın evli olup olmamasına ve çocuk sayısına göre değişmekte.

Buna göre yıllık asgari geçim indirimi 14.424 TL'nin; - Çalışanın kendisi için % 50'si, - Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10'u, - Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5 diğer çocuklar için % 5'i tutarında.

Yani çalışan kişi, kendisi, eşi ve çocukları için asgari geçim indiriminden faydalanabilmekte. Ancak, eşi açısından faydalanabilmesi için eşinin çalışmaması ve herhangi bir gelirinin olmaması gerekmekte.

Bekar bir çalışan için hesaplama yapacak olursak; - Öncelikle yıllık brüt ücret tutarına asgari geçim indirimi oranı (0,50) uygulanmalı: 14.424 x %50= 7.212 TL

- Bu tutara %15 gelir vergisi oranı uygulanarak yıllık asgari geçim indirimi tutarı bulunur: 7.212 x %15= 1.082 TL

- Yıllık asgari geçim indirimi tutarı 12'ye bölünerek aylık tutar bulunur: 1.082 /12 = 90 TL Yani bekar bir çalışanın aylık ödeyeceği gelir vergisinden 90 TL indirim uygulanmakta, dolayısıyla cebine 90 TL para girmekte.

Uygulanan asgari geçim indirimi oranı ve dolayısıyla faydalanılacak indirim tutarı eşe ve çocuk sayısına göre değişmekte. Bu durumu aşağıdaki gibi tabloyla özetleyelim;

Asgari geçim indirimi ödenmezse ne olur?

Şayet işveren tarafından asgari geçim indirimi uygulanmaz ve çalışana ödenmezse işveren hem İş Kanunu hem de Vergi Usul Kanunu açısından suç işlemiş sayılmakta. Bu durumda işverene İş Kanunu uyarınca işçi başına 153 TL idari para cezası kesilmekte.

Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan genel tebliğe göre, asgari geçim indiriminin işçilere ödenmemesi, mükellefler adına mahsup edilmemesi gereken indirim olarak kabul edileceğinden, re'sen ya da ikmalen tarhiyat yapılarak işverene vergi ziyaı cezası kesilecektir.

Ayrıca işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse işçi tarafından iş sözleşmesi derhal haklı nedenle feshedilebilmektedir. Buna göre işçi kendisine asgari geçim indiriminin ödenmemesi gerekçesiyle iş sözleşmesini derhal feshedebilir ve 1 yıldan fazla kıdemi varsa kıdem tazminatını da alabilir.

Yeni torba yasada üçüncü çocukta oran artıyor

Meclise sunulan ve Salı günü komisyonda görüşülmeye başlanacak olan iş güvenliğine ilişkin torba yasa tasarısında asgari geçim indirimine ilişkin bir madde bulunmakta. Buna göre üçüncü çocuk için asgari geçim indirimi oranı %5 yerine %10 uygulanacak. Dolayısıyla tasarının yasalaşması halinde, 3 veya daha fazla sayıda çocuğu alan bir çalışanın maaşında 9 liralık maaş artışı olacak.

Ancak mevzuat hazırlama noktasındaki zaafiyet burada da kendini göstermiş bulunmakta. Nitekim asgari geçim indirimi oranlarında değişiklik yapma yetkisi Gelir Vergisi Kanunu'nun 32. maddesi ile Bakanlar Kuruluna verilmiş. Yani böyle bir düzenleme için yasal düzenlemeye gerek yok, Bakanlar Kurulu Kararı yeterli.