Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasını taşıyan 2021 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu. 

AK Parti hükümetlerinin 19’uncu, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçiş sonrası ise hazırlanan 3’üncü bütçe olan 2021 yılı bütçesi, bu yıl ilk kez Program Bütçe esaslarına göre hazırlandı. Merkezi Yönetim Bütçesindeki ödenekler, 68 program arasında dağıtıldı. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın imzasını taşıyan teklifle, 2021 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi bu yıl program bütçe sistemine göre uygulamaya konulacak. Program bütçe ile kamu idarelerinin bütçelerinin yasama süreçlerinde ve kamuoyu nezdinde amaç ve sonuçlarının anlaşılırlığının güçlendirilmesi ve dolayısıyla şeffaflığının ve hesap verebilirliğinin daha da artırılması hedefleniyor. 

Teklifte 2021 yılında bütçe giderleri 1 trilyon 346,1 milyar lira, faiz hariç giderler 1 trilyon 166,6 milyar lira, bütçe gelirleri 1 trilyon 101,1 milyar lira, vergi gelirleri 922,7 milyar lira, bütçe açığı 245 milyar lira olarak öngörüldü. 

2021 yılında vergi gelirlerinin alt kalemleri ise şu şekilde tahmin edildi: 

“Gelir vergisi 195,3 milyar lira, kurumlar vergisi 105,2 milyar lira, özel tüketim vergisi 213,7 milyar lira, dahilde alınan KDV 70,6 milyar lira, ithalatta alınan KDV 194,9 milyar lira, motorlu taşıtlar vergisi 18,5 milyar lira, BSMV 28,5 milyar lira, damga vergisi 23,8 milyar lira, harçlar 34,4 milyar lira, diğer vergiler 37,9 milyar lira.” 

Vergi dışı gelirlerin ise 178,4 milyar lira olması öngörüldü.

Teklifle, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine 1 trilyon 223,5 milyar lira, özel bütçeli idarelere 119,9 milyar lira, düzenleyici ve denetleyici kurumlara da 2,7 milyar lira ödenek veriliyor. 

2021 bütçesinde personel giderlerine 326,6 milyar lira, sosyal güvenlik prim ödemelerine 54,5 milyar lira, kamu kurum ve kuruluşlarının mal ve hizmet alım giderlerine 89,1 milyar lira, cari transferlere 536 milyar lira, sermaye giderlerine 103,7 milyar lira, sermaye transferlerine 8,8 milyar lira, borç verme giderlerine 38 milyar lira, yedek ödeneklere 9,9 milyar lira, faiz giderlerine de 179,5 milyar lira ayrılıyor. 

Bütçeden yerel yönetimlere ayrılan kaynak, 114 milyar lira seviyesine ulaştı. Mahalli idarelere genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan pay kapsamında 106,9 milyar lira, sokak aydınlatma desteği kapsamında 2,7 milyar lira, köylerin altyapısının desteklenmesi için oluşturulan KÖYDES projesi kapsamında 1,6 milyar lira, belediyelerin su ve kanalizasyon altyapılarını güçlendirmek için oluşturulan SUKAP projesi kapsamında 897 milyon lira ayrıldı. 

Bütçede en büyük pay eğitime 

Bütçedeki program yapısı incelendiğinde, Milli Eğitim Bakanlığı ile eğitim hizmeti veren diğer kurum ve kuruluşlara 2021 yılında 19,1 milyar lirası yatırım olmak üzere toplamda 211,4 milyar lira kaynak ayrıldı. 

Bu kapsamda; Yükseköğretim Programına 52,2 milyar lira, Ortaöğretim Programına 43 milyar lira, Temel Eğitim Programına 82,2 milyar lira, Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı ve Özel Eğitim Programı içinde yer alan Engelli Eğitimine 4,8 milyar lira, Hayat Boyu Öğrenme Programına 3 milyar lira, Uluslararası Eğitim İşbirlikleri ve Yurtdışı Eğitim Programına 1,9 milyar lira ayrıldı. 

Eğitime ayrılan kaynakta Milli Eğitim Bakanlığının yatırım ödeneğindeki artış dikkati çekti. 2020 yılı bütçesinde söz konusu Bakanlığın yatırım ödeneği 5,8 milyar lira iken, bu rakam yüzde 94 artışla 11,3 milyar liraya çıkarıldı. 

Böylece, 2021 yılı bütçesinde en büyük pay eğitim hizmetlerine ve bu hizmetleri yürüten kuruluşlara ayrılmış oldu. 

Sağlık yatırımlarına hız verildi 

2020 yılı bütçesinde, sağlık sektörü yatırımlarına 11,6 milyar lira kaynak ayrılmışken, bu rakamın 2021 yılı bütçesinde 20,1 milyar liraya yükseldiği görüldü. 

Söz konusu rakamın 18,5 milyar lirasının Sağlık Bakanlığı, 1,6 milyar lirasının ise üniversiteler için ayrılması öngörülüyor. 

Tarımda sulama ve içme suyu yatırımları için ayrılan kaynak 2 kattan fazla arttı 

Bütçeden tarıma ayrılan kaynakta, 2020 yılı bütçesine göre 9 milyar lira seviyesinde artış olduğu gözlendi. Böylece, teklifle önümüzdeki yılın bütçesinde tarıma 42,4 milyar lira ayrılması öngörüldü. 

Bu kapsamda, tarımsal destek programları için 22 milyar lira, tarım sektörü yatırımları için 12,1 milyar lira, tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT’lerin finansmanı ve ihracat destekleri için 8,3 milyar lira kaynak ayrıldı. 

Tarım alanında en büyük yatırımcı kuruluş olan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen sulama yatırımlarındaki artış da dikkati çekti. DSİ’ye 2020 yılında yatırımlar için ayrılan toplam kaynak 6,3 milyar lira düzeyindeyken, 2021 yılında bu rakam 15,1 milyar liraya ulaştı. 

Yatırım bütçesinde büyük artış 

2021 yılı bütçe teklifinde, 2020 yılına göre en fazla ödenek artışı yatırım projeleri için sağlandı. Bu çerçevede, 2020 yılında 56,6 milyar lira olan sermaye gideri ödenekleri, yüzde 83 oranında artarak (47,1 milyar lira artışla) 103,7 milyar liraya ulaştı. 

Söz konusu rakam 2020 yılı bütçesi ile karşılaştırıldığında, oransal olarak tarımdaki artış yüzde 147, eğitimdeki artış yüzde 83, ulaştırmadaki artış yüzde 82, sağlıktaki artış yüzde 72 oldu. 

Büyük yatırımcı kuruluşlar açısından bakıldığında ise yatırım ödeneği bir önceki yıla göre oransal olarak en fazla artış gösteren kurum yüzde 139 ile DSİ, yüzde 94 ile Milli Eğitim Bakanlığı ve yüzde 84 ile Karayolları Genel Müdürlüğü oldu.

OSB ve KSS’lerin altyapısı için ayrılan kaynak 5,5 kat artı 

Teklifte, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Küçük Sanayi Siteleri’ne (KSS) ayrılan yatırım ödeneğindeki artış da dikkati çekti. 2020 yılında OSB ve KSS yatırımlarına 204 milyon lira kaynak ayrılmışken, 2021 yılında bu rakamın 1 milyar 124 milyon liraya ulaştığı görüldü. 

Reel sektör desteklerinde önemli artış 

Özel sektörün üretken yatırımlarının ve istihdamın desteklenmesi stratejisi kapsamında sosyal güvenlik işveren prim destekleri için 27,7 milyar lira, tarımsal kredi faiz destekleri için 5,5 milyar lira, hazine destekli kefaletler için 5,5 milyar lira, ihracat destekleri için 4,1 milyar lira, esnafların finansmana erişimi için 3,8 milyar lira ayrıldı. 

TÜBİTAK’ın Ar-Ge destek bütçesi 2 katına çıktı 

TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge destek programı TARAL için 2020 yılında 1 milyar 63 milyon lira ödenek ayrılmışken, 2021 yılı bütçe teklifinde bu rakamın 2 milyar 163 milyon liraya ulaştığı görüldü. 

Ayrıca, program bütçe sınıflandırmasına göre bakıldığında da araştırma, geliştirme ve yenilik için ayrılan toplam kaynak 6 milyar 842 milyon lira oldu.

Teklifin genel gerekçesinde, 2021 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi'nin, kapsayıcı, sürdürülebilir ve istihdam odaklı büyüme ve adaletli paylaşıma yönelik ekonomik dönüşümün ve değişimin gerçekleştirilmesi, mali disiplinin sürdürülmesi, kamu dengelerinin iyileştirilmesi, maliye politikasının sürdürülebilirliğinin gözetilmesi ve kamu maliyesi alanında elde edilen kazanımların gelecek dönemde de korunması başta olmak üzere belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesi amacını taşıdığı kaydedildi. 

Bütçe ödeneklerinin, Yeni Ekonomi Programı/Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan'da yer alan makroekonomik göstergeler, politika ve öncelikler, tedbir hedefleri, idarelerin geçmiş yıllar harcama eğilimleri, yürüttükleri önemli faaliyet, proje ve ihtiyaçları dikkate alınarak belirlendiği belirtilen genel gerekçede, bütçe gelir tahminlerinin ise Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan'da belirlenen gelir politikası hedef ve öncelikleri ile makroekonomik göstergeler, geçmiş yıl gelir tahsilatları, gelir politikalarının bütçe gelirlerine etkileri, ulusal ve uluslararası piyasalardaki gelişmeler göz önünde bulundurularak oluşturulduğu ifade edildi. 

Hedefler

Genel gerekçede, bütçenin, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na uygun olarak şu hedefler doğrultusunda hazırlandığı belirtildi: 

"- Yeni Ekonomi Programları ile elde edilen kazanımları koruyup geliştirmek, iç ve dış dengeyi yeniden sağlamak, bu denge üzerine inşa edilecek stratejik reformlarla kapsayıcı, sürdürülebilir ve istihdam odaklı büyümeyi hedefleyen politikalarla küresel ekonomide ortaya çıkan yeni normalin oluşturduğu iktisadi fırsatları da kullanarak üretime, ihracata ve finansal istikrara dayalı ekonomik dönüşümü ve değişimi gerçekleştirmek, 

- Beşeri sermayeyi güçlendirmek, kapsayıcı büyüme yaklaşımını belirgin bir biçimde hayata geçirmek ve refahın toplumun tüm kesimlerine yaygınlaştırılmasına yönelik politikaların uygulanmasına devam etmek, 

- Para ve maliye politikalarının güçlü eşgüdümünü sürdürmek, 

- Kamu borçluluğunu düşük ve sürdürülebilir düzeylerde tutmak, 

- Süreklilik arz etmeyen ve konjonktüre dayalı gelirlerin oluşturduğu geçici kaynaklara karşılık olarak kalıcı mahiyette harcama yaratmamak, bütçenin gelir performansının yükseltilmesi amacıyla sürekli ve kalıcı gelir kaynakları oluşturmak, vergi tahsilatında etkinliği artırmak ve ekonomide kayıt dışılığı azaltmak, 

- Mali disipline kararlılıkla devam etmek, harcama önceliği geliştirme konusunda toplumun beklentilerine daha fazla odaklanan, kamu kaynakları ile kamu hizmetleri arasındaki bağı güçlendiren, şeffaflığı ve hesap verebilirliği artıran program bütçe sistemine geçilerek kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlamak, 

- Kamu kaynak kullanımında; temel politika belgelerinde belirlenen politika, tedbir ve öncelikler doğrultusunda hareket etmek, kamu idarelerinin kendilerine tahsis edilen ödenekleri aşmadan etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanmasını sağlamak, 

- Harcama gözden geçirmeleri sonucunda verimsiz harcama alanlarını tasfiye etmek, bu yolla oluşturulacak mali alanın öncelikli harcama alanlarına tahsis edilmesini sağlamak, 

- Eğitim sisteminde yapılacak köklü reformlar ile eğitimin kalitesinin artırılmasını sağlamak, rekabetçi üretim ve verimlilik için gerekli olan becerilere sahip iş gücü yetiştirmek, 

- Sağlık harcamalarında etkinliğin sağlanması için arz ve talep yönlü düzenlemeleri hayata geçirmek, birinci basamak sağlık hizmetlerini güçlendirerek sağlık sistemi içerisindeki etkinliğini artırmak, 

- Tarımda üretim ve verimlilik artışını; yeni nesil girişimciler, teknolojiler, girdi bazlı destekleme ve sözleşmeli tarımla sağlamak."