Tarladan 1 liraya çıkan domates markette 2.91 TL’ye satılıyor. Domates üreticisi çiftçilerin bu satış gelirinin sadece 3’te 1’ini alabiliyor. Çiftçinin ve marketçinin satıştan aldığı payın aynı olduğuna dikkat çeken Greenpeace Akdeniz raporunda, üretici pazarları kurulmasını önerdi.

Geçen yıl sonbahar aylarında domatesin kilosu bazı kentlerde 10 TL’yi bulmuştu. Bunun nedeni olarak da tarladan tezgâha gelinceye kadar tedarik zinciri nedeniyle fahiş rakamlara ulaşması gösterilmişti. “Çiftçiyi Koru Tarımı Kurtar” kampanyası başlatan Greenpeace Akdeniz hazırladığı yeni bir raporda bu sorunun çözümü için büyükşehirlerde “üretici pazarları” kurulmasını önerdi.

En ucuz semt pazarı

Greenpeace Akdeniz’in raporu, gıda tedarik zincirini raporlaştırdı. Rapor, bir gıda ürününün tarladan tezgâha ulaşan yolculuğunda yaşanan fahiş fiyat artışını gözler önüne serdi. Bazı tarım ürünlerinin son 5 yıldaki üretici, hal, pazar ve market fiyatlarının karşılaştırılmasıyla hazırlanan raporda, perakende ağında ürünün tüketiciye en düşük fiyatla ulaştığı yerler hâlâ semt pazarları. Raporda, 1 TL’ye üreticisinden satın alınan domatesin fiyatı halde 1.45 TL’ye, pazarda 2.22 TL’ye, markette ise 2.91 TL’ye yükseldiği belirtildi. Yine 1 liraya üreticiden çıkan maydanozun halde 1.45 TL’ye, pazarda ise 3.30 TL’ye satıldığına işaret edilen raporda, maydanozun süpermarket fiyatının ise 4.12 lira olduğu vurgulandı.

Aracı kazanıyor

Bir domatesin satış bedelinin sadece 3’te 1’i çiftçinin cebine gittiği tespitine yer verilen raporda, çiftçi binbir emekle yetiştirdiği domatesin satışından elde edilen gelirin yüzde 35.9’unu aldığı, satan marketin ise brüt yüzde 35.1 kazanç elde ettiği ifade edildi. Raporda, domatesin satışından elde gedilen gelirin geri kalanının yüzde 13.1’i vergiye, yüzde 4.6’sı sevkiyatçıya, yüzde 3.7’si tacire, yüzde 3.1’i 1. komisyoncuya, yüzde 4.5’i ise 2. komisyoncuya gittiği kaydedildi. Ürünlerin tüketiciye ulaşmasında aracıların çokluğu nedeniyle kazancın büyük bir kısmının aracılara gittiğine dikkat raporda, “Bir domates, üreticisinden tüketicisine ulaşırken aracıların (komisyoncular, tüccarlar, perakendeciler) aldığı payların toplamı, üreticilerin payını geçmektedir. Tedarik zincirinin en zayıf halkası üreticilerdir. Üstelik hesaplamalar yalnızca satış fiyatları üzerinden yapılmıştır. Üreticinin yüklendiği maliyet ve emek süreçleri hesaba katıldığında, tedarik zinciri içindeki fiyat adaletsizliği daha net görülebilir” dendi.

Çözüm üretici pazarı

Greenpeace raporunda mevcut tedarik yapısının çiftçi ve üretici lehine düzenlenmesi şu önerilerde bulundu:

“ *Üretici pazarları kurulmalı ve desteklenmeli. Üretici pazarları tüketicileri doğrudan bilgilendirir ve gıda egemenliğinin tesisine katkıda bulunur. Üretici ile tüketicinin buluşma noktası olacak üretici pazarları, üreticinin tüketiciden doğrudan geri besleme almasına imkan verir. Ayrıca, üreticiye yönelik destekler geliştirilmeli ve üretici örgütleri desteklenmelidir. ‘Kent Gıda Konseyi’ yapılanması oluşturulup, eylem planları hazırlanabilir.”