Türkiye kamuda son yılların en büyük denetim kriziyle karşı karşıya. Kamu kurumlarını dışarıdan denetleme yetkisine sahip tek bağımsız kurum olan Sayıştay, hazırladığı 132 denetim raporunu yasal süre olan 13 Eylül’e kadar TBMM ’ye göndermedi.

 

Gerekçe olarak raporların kesinleştirilmemesini gösteren Sayıştay’ın bu tutumuyla TBMM, tarihinde ilk kez kamu kurumlarının kullandığı bütçenin akıbetini öğrenemedi. 2011 yılı denetimde pas geçildi. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu toplantısında Komisyon Başkanı AKP ’li Lütfi Elvan ve CHP ’li Bülent Kuşoğlu rahatsızlıklarını dile getirirken, MHP ’li Mustafa Kalaycı, “Bu bir skandal” dedi. 

 

Sayıştay, 2010’da çıkarılan kanuna göre teftiş kurullarının kaldırılmasından sonra kamuda denetleme yetkisine sahip tek kurum. Bu çerçevede Sayıştay denetçileri, 2012’de geniş çaplı bir denetim atağı başlattı ve kamunun 2011 harcamalarını değerlendiren 132 rapor hazırladı. Sayıştay denetçilerinin hazırladığı raporlardaki tespitlerin ilgili kamu kurumlarına iletilerek görüşlerinin sorulmasından kısa bir süre sonra; sürpriz bir yasa değişikliği gündeme geldi.

 

4 Temmuz’da kabul edilen torba kanuna eklenen maddeyle, Sayıştay’ın denetim yetkisi kısıtlandı. 6353 sayılı kanuna eklenen maddeyle; Sayıştay’ın kamu idarelerinin takdir yetkisini sınırlayacak veya ortadan kaldıracak şekilde rapor düzenleyemeyeceği, yapılan işlerin gerekliliği, ekonomikliği, etkililiği, verimliliğini denetleyemeceği öngörüldü. 

 

Ne olduysa da, bu değişiklikten sonra oldu. Denetçilerin hazırladığı 132 rapor, yeni mevzuata uygun olmadığı gerekçesiyle Sayıştay yönetimi tarafından Meclis’e gönderilmedi. Oysa uygulamadaki yasalara göre, Sayıştay’ın kamu idareleriyle ilgili olarak hazırladığı denetim raporlarını Meclis’e sunması yasal zorunluluk. 

 

Meclis’te rahatsızlık artıyor 

 

Sayıştay Başkanı Recai Akyel’in katıldığı Plan ve Bütçe Komisyonu toplantısında gündem gönderilmeyen raporlardı. Toplantıda Komisyon Başkanı Elvan, “Bu denetim raporları ne zaman gelecek? Bize bu konuda net bir cevap verirseniz çok memnun oluruz” derken, CHP’li İzzet Çetin “Denetim yapılamıyorsa, raporlar değerlendirilip Meclis’e gönderilemiyorsa Sayıştay Başkanı görevi ihmal suçu işlemiştir, işlemektedir” dedi. 

 

Sayıştay Başkanı Akyel ise torba kanundaki değişiklik sonrasında Meclis’e gönderilebilecek bir raporları olmadığını, bunun nedeninin de hazırlanan raporların son değişikliğe uygun olmamasını gösterdi. Akyel, raporların onaylanmaması ve gönderilmemesinde başkanlığın hiçbir yetkisi olmadığını savunarak, topu Sayıştay’daki rapor değerlendirme kurullarına attı. Akyel’in açıklamalarına MHP’li Mustafa Kalaycı “Rapor gelmeyecek mi? Bu bir skandal” tepkisini gösterdi. 

 

Avrupa Komisyonu endişeli 

 

Sayıştay’ın denetim yetkisinde torba yasayla yapılan sınırlama Avrupa Komisyonu’nun son ilerleme raporunda da yer buldu. Raporda, bu durum endişe verici olarak nitelendirildi. “Sayıştay denetim ve kontrolünün bağımsızlığı ve etkinliğinin tehlikeye atıldığı” belirtilen raporda, “Son yapılan yasal değişiklikler ciddi endişeler oluşturmaktadır” denildi.

 

Anayasa Mahkemesi’ne de götürülen değişiklikle ilgili olarak Sayıştay Başkanı Recai Akyel’in tutumu da yasanın Meclis sürecinde eleştiri konusu oldu. Eski Sayıştay Denetçisi ve eski Devlet Denetleme Kurulu üyesi Kadir Sev’in “Sayıştay Başkanı bu konuda adım atmıyor. TBMM’nin tek muhatap kabul ettiği Sayıştay Başkanı komisyon toplantılarına temsilci dahi yollamadı” yönündeki açıklamaları basında da yer buldu. 

 

Genel ve özel bütçeli idareler denetim kapsamında Sayıştay’ın denetimlerini tamamlayıp raporunu yazdığı 132 kurumun bir listesi bulunmuyor. Ancak Sayıştay görevi gereği tüm genel bütçeli ve özel bütçeli idareleri denetliyor. Bu da tüm bakanlıkların, KİT’lerin ve özel bütçeli kamu kurumlarının Sayıştay’ın denetim listesinde bulunduğunu gösteriyor. Sayıştay’da tüm bu denetimleri gerçekleştiren 59 kişilik bir denetçi ekibi bulunuyor. 2012 yılı denetim programına alınan kurum sayısı ise 419. 

 

Sayıştay’da rapor yok! 

 

Sayıştay Başkanlığı, denetim kriziyle ilgili olarak Radikal’in de sorularını yanıtladı. Kurum tarafından sorulara verilen yazılı yanıtta, denetçilerin hazırladığı raporların onaylanarak son rapor haline dönüştürülemediği, dolayısıyla Sayıştay’ın elinde rapor olmadığı bilgisi yer aldı. Açıklamada, “Sonuç olarak 2011 denetimlerine ilişkin hazırlanan taslak raporlar Sayıştay içerisindeki süreçlerden geçerek Sayıştay raporuna dönüşmemiştir.

 

Bu nedenle Sayıştay Başkanlığı’nın parlamentoya sunması ya da herhangi bir kuruma göndermesi gereken süreçleri tamamlanmış, bekleyen herhangi bir Sayıştay raporu bulunmamaktadır” denildi. Sayıştay’ın açıklaması ilginç bir durumu da ortaya çıkarmış oldu.

 

Buna göre bu yıl 142 milyon TL’lik bütçesinin çok büyük bir bölümünü denetim çalışmalarına ayıran Sayıştay; bu harcamalara karşın tek bir resmi denetim raporu dahi yazmamış oluyor. Sayıştay kriziyle ilgili olarak önümüzdeki günlerde Meclis ve kurum arasında yapılacak görüşmeler belirleyici olacak, 132 raporun akıbeti de bu süreçte netleşecek.