Disleksi, sesleri tanıma ve bu seslerin harfler ve kelimeler ile ilişkisini anlama zorluğu nedeniyle okuma güçlüğüne neden olan bir tür öğrenme bozukluğudur. Disleksi, bireyin öğrenme yeteneğini engeller; doğru ve/veya akıcı şekilde kelimeleri tanıyamaz, okuyamaz ve yazamazlar.
Disleksi Nedir?
Disleksi, beynin yazılı dili işleme biçimini bozan, zeka problemi olmadığı halde okuma, yazma ve heceleme güçlüğüne neden olan dil temelli bir öğrenme bozukluğudur. Genellikle çocukluk çağında fark edilen disleksi, nadir görülse de bilinen bir sorundur ve yaşam boyu sürebilir. Bu duruma gelişimsel disleksi denir. Disleksi, zeka, işitme veya görme ile alakalı herhangi bir problemin göstergesi değildir. Çocuklar, okul hayatında başarılı bireyler olabilir. Genetik bağlantısı ön planda olan disleksinin net bir tedavisi olmasa da yapılan eğitimler, yönlendirmeler ve testlerle sorunlar hafifletilebilir.
Disleksi Neden Olur?
Disleksi, beynin fonemleri (kelimeleri birbirinden farklı kılan en küçük konuşma birimleri) işleme yeteneğindeki bozulmadan kaynaklanır. Görme veya işitme sorunları, zeka geriliği veya beyin hasarından kaynaklanmaz. Ailede disleksi görülmesi, çevresel etkenler, gebelikte sigara ve alkol kullanımı gibi faktörler disleksi riskini artırabilir. Birincil dislekside kalıtsal faktörler ön plandadır ve bazı genlerin disleksi belirtilerine katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Disleksi, genellikle çocukluk çağında ortaya çıkar ve en önemli belirtisi okuma öğrenme sürecinde yaşanan zorluklardır. Belirtiler arasında şunlar yer alır:
- Yüksek sesle okumada güçlük
- Geç konuşma
- Yavaş okuma ve yazma
- Duyduğunu anlama ve zihinde işlemede sorunlar
- Olayların sırasını hatırlamada zorluk
- Bilinmeyen kelimelerin telaffuzunda problem
- Okuma gerektiren aktivitelerden kaçınma
- Harfleri ayırt etme zorluğu (örn. "d,b" veya "p,q")
- Yeni kelimeleri öğrenme zorluğu
- Sesleri harf veya sözcük gruplarıyla ilişkilendirememe
- Hikaye özetleyememe
- Yabancı dil öğrenmede zorluk
Bu belirtiler, kişinin kesin olarak disleksi olduğunu göstermez. Tanı için doktorun disleksi testi ve ek çalışmalar yapması gerekir.
Disleksi Çeşitleri Nelerdir?
Disleksi altı farklı türe ayrılır:
- Birincil Tip Disleksi: Serebral kortekste disfonksiyon nedeniyle oluşur ve kalıtsaldır.
- İkincil Tip (Gelişimsel) Disleksi: Fetal gelişim sırasında beyin gelişiminin erken aşamalarında başlar ve yaşla birlikte azalabilir.
- Travma Tipi Disleksi: Beynin okuma ve yazmayı kontrol eden bölgesinde fiziksel yaralanma sonucu ortaya çıkar.
- Fonolojik Disleksi: Kelimeleri oluşturan tek tek sesleri tanımlamada zorluk yaşanır.
- Yüzey Disleksi: Sözcük tanıma ve yazmada zorluk çekilir.
- Görsel Disleksi: Görsel işlemeyi etkiler ve harf oluşturmayı öğrenme zorluğuna neden olur.
Disleksi Olan Çocuğun Özellikleri Nelerdir?
Disleksi olan çocuklar genellikle meraklı, zeki ve görsel zekaya sahiptirler. Kelimelerden ziyade görsel olarak düşünürler, metinleri hızlı okuyamazlar, kelimeleri akılda tutamazlar, ezber yapmada zorlanırlar ve okuma konusunda diğer çocuklara göre daha hevessiz olabilirler.
Disleksi Nasıl Teşhis Edilir?
Disleksi teşhisi, dikkatli bir şekilde değerlendirme ve disleksi testi ile yapılır. Testler, kod çözme, sözlü dil becerileri, akıcı okuma, yazım geliştirme, kelime bilgisi ve tanıma üzerine yoğunlaşır. Doktor, çocuğun okuma ve dil becerilerini belirlemek için standart testler yapabilir ve psikolojik testlerle sosyal sorunları, kaygı veya depresyonu değerlendirebilir.
Disleksi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Disleksiyi tedavi etmek için çeşitli teknikler kullanılır:
- Dersleri kayıt altına almak
- Kitapları dinlemek
- Bilgisayar yazılımları kullanmak
- Konuşma ve dil terapisi almak
- Fonemik farkındalık eğitimi
- Disleksi egzersizleri
- Çoklu duyusal terapi
- Özel eğitim gerekirse bireysel veya grup eğitimi
Disleksi için ilaç tedavisi yoktur ancak eşlik eden psikiyatrik hastalıklar tedavi edilmelidir.
Disleksi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Disleksi Nasıl Bir Hastalıktır?
Disleksi, dil temelli öğrenme güçlüğüdür. Okuma ve dili işlemeyi etkiler.
Dikkat Eksikliği ve Disleksi Farkı Nedir?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) hiperaktivite ve dürtüsellikle ilişkilidir, disleksi ise okuma ve dili işlemeyi etkiler.
Disleksi Geçer mi?
Disleksi yaşam boyu sürebilir. Tamamen geçmez ancak testler ve çalışmalarla etkileri azaltılabilir.
Disleksi Olan Birine Nasıl Davranmalı?
Sabırlı olmalı, öfkeyle yaklaşmamalı ve destek olunmalıdır.
Disleksi Hastaları Zeki mi?
Disleksi olan çocuklarda zeka problemi görülmez.
Disleksi Bir Otizm Türü Müdür?
Hayır, disleksi ve otizm farklı bozukluklardır. Disleksi, kelimeleri okuma ve işleme zorluğudur. Otizm, sesleri ve renkleri farklı şekilde işleyen bir gelişimsel bozukluktur.
Disleksi Engelli Sayılır mı?
Disleksi olan kişiler özel öğrenme güçlüğü bulunsa da engelli olarak değerlendirilmez.
Kaynak:
