Türk fındığının ‘külleme’ hastalığı ile başı dertte. Fındığın yapraklarında başlayan ve ürüne kadar etki eden hastalık nedeniyle fındık üretiminde son 3 yılda yüzde 20’lik kayıp yaşandı. Bu kaybın maliyetinin 500 milyon doları bulduğu ifade edilirken, hastalıktan kurtulmanın maliyetinin ise 1 milyar TL’yi bulabileceği belirtiliyor.
Türkiye’nin en önemli tarım ve ihracat ürünlerinden biri olan fındıkta zor günler yaşanıyor. Son 3-4 yıldır ortaya çıkan fındıktaki külleme hastalığı nedeniyle verim düşerken, bu hastalıktan kurtulmak için yapılan çalışmalar en az 1 milyar liralık ek bir maliyet ortaya çıkarıyor. Fındık Araştırma Enstitüsü Bitki Sağlığı Bölüm Sorumlusu Dr. Arzu Sezer’e göre fındıktaki külleme hastalığı sebebiyle son 3 yılda fındıktaki verim kaybı yüzde 20’yi buldu. Yaklaşık 700 bin hektar alanda fındık ekili olduğuna dikkat çeken Arzu Sezer, fındık ekili alanın yüzde 80’inin külleme hastalığından etkilendiğini söyledi.
PAZARI KAYBEDİYORUZ
İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği (İFMİB) Başkanı Ali Haydar Gören de, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı başta olmak üzere ziraat odaları, borsalar ve ihracatçı birlikleri olarak tüm kesimleri fındıkta külleme hastalığıyla birlikte mücadeleye çağırdı. Türkiye’de fındık üretimi yapılan 700 bin hektar alanın yüzde 80’inde külleme ile mücadele gerektiğini dile getiren Ali Haydar Gören, “Külleme ile mücadelede ilaçlama ve işçilik maliyeti dönüm başına 45 TL. Yani külleme ile mücadelede tek seferlik ilaçlamanın toplam maliyeti yaklaşık 250 milyon TL civarında. Ancak bu ilaçlamanın en az 4 sefer yapılması gerektiği düşünüldüğünde maliyet 1 milyar TL’ye çıkıyor” dedi.
KİLOGRAM DEĞERİ 8.2 $
Türkiye’nin 15 yıl öncesine kadar dünya fındık üretiminin yüzde 85’ini karşıladığını ancak bu oranın yüzde 65’e kadar düştüğünü kaydeden Ali Haydar Gören, buna neden olan etkenlerden külleme hastalığı nedeniyle 2016 yılında 100 bin tondan fazla kayıp yaşadıklarına dikkat çekti. Türkiye’nin yıllık ortalama kabuklu fındık üretimi 600-650 bin ton olarak hesaplanırsa, küllemeden kaynaklanan yüzde 20’lik kayıpla ortalama fındık üretimi 450 ile 550 bin ton arasında geliyor. Bu hesaba göre küllemenin getirdiği minimum kayıp ise tahmini 120 bin ton oluyor. 120 bin tondan yaklaşık 60 bin ton iç fındık elde ediliyor. 1 Eylül 2016-30 Nisan 2017 tarihleri arasında Türkiye, 173 bin 203 ton iç fındık ihracatı gerçekleştirdi ve 1 milyar 430 milyon dolar gelir elde etti. Buna göre fındığın ihracat kilogram değeri 8.26 dolar oluyor. Küllemeden oluşa ihracat kaybı bu hesaba göre yaklaşık 500 milyon doları buluyor. Eğer 60 bin ton iç fındık bugünün fındık ihracat kilogram fiyatı olan 6 dolardan satılmış olsaydı kayıp 360 milyon dolar olacaktı.
DEKAR BAŞINA VERİM ÇOK DÜŞTÜ
Külleme hastalığının ilk olarak fındığın kalitesine etki ettiğine dikkat çeken Ali Haydar Gören, “Yaşadığımız üretim kaybında, rakip ülkelerin sayısının artması ve içerde yapılan çeşitli uygulama hatalarının yanında son yıllarda ortaya çıkan külleme hastalığı da önemli bir etken oldu. Külleme nedeniyle üç yıl önce kayıp yoktu ama geçen yıl büyük kayıp yaşandı. Türkiye’de dekar başına düşen alınan verim 80 kilogram civarında. Gürcistan ve Azerbaycan dahi dekar başına aldığı verimi 200 kilograma kadar çıkardı. Birçok Türk yatırımcı Gürcistan’da arazi alıp fındık ekmeye başladı. ABD ve İtalya’da da dekar başına alınan verim Türkiye’nin çok üzerinde. Şili 15 yıl önce fındık üreticisi değildi. Ancak son dönemde muazzam bir rekolte artışı oldu ve 30-35 bin ton fındık elde edildi. Ülkede dönüm verimliliğinin 250 kilogram olduğunu öğrendik. Eğer böyle devam ederse Türkiye’nin pazar payı 10 - 15 yıl içinde yüzde 45’e kadar düşecektir” diye konuştu.
İLK 2 YIL HASTALIĞI DİKKATE ALMADIK
İFMİB Başkan Yardımcısı Ahmet Bilge Anbarlılar da külleme hastalığının ilk olarak 2014 yılında fındık ağacının yaprağında ortaya çıktığını söyledi. “2015’te ise hastalığa çotanakta rastladık. Bir şey olmaz derken 2016’da ürün kaybı nedeniyle küllemeyi ciddiye almaya başladık. İki yıl göz ardı ettik. Bu yıl iletişim açısından çok önemli yerlere geldik. Çözüm konusunda hesap yapıyoruz. Ürün kaybı ile ilaçlama maliyeti karşılaştırınca, ürün çok kıymetli hale geliyor. Ziraat Odaları ile bilgilendirme yapıyoruz” dedi.
KÜLLEME HASTALIĞI NEDİR?
Külleme hastalığının ne olduğu hakkında bilgi veren Arzu Sezer şunları söyledi: “Külleme hastalığı Türkiye’de uzun yıllardır görülüyor. Bununla birlikte 2013 yılından itibaren bilinenden farklı bir hastalık etmeninin devreye girmesiyle ürün üzerinde daha fazla zarar oluştu. Hastalık fındık üzerinde oluşuyor. Külleme, bir mantar grubunun neden olduğu hastalıktır. Fındık yaprağı ve çotanaklar üzerinde önceleri beyaz un serpilmiş gibi lekeler meydana gelir. Zamanla bitki dokularında kurumalar, vaktinden önce dökümler oluşur. Ve yaprakların fotosentezini azaltır. Sonuç olarak külleme fındıkta gelişme geriliği yaratarak kaliteyi olumsuz yönde etkiler, zamanla ürün kaybına yol açar. Hastalıkla mücadelenin Tarım Bakanlığının Zirai Mücadele Teknik Talimatı doğrultusunda yürütülmesi gerekiyor. Buna göre kültürel önlemler olarak yere dökülen yapraklar ve diğer bitki artıklarının toplanması ve imha edilmesi gerekiyor. Böylece hastalığın gelecek seneye geçişi azaltılıyor. Ayrıca bahçe içinde iyi bir budama ve yabancı ot mücadelesinin de yapılmalı. Hastalığın kimyasal mücadelesinde ise çotanak bağlama döneminde ilaçlamalara başlanması gerekiyor. Ve sezon boyunca 3 ila 6 arasında ilaçlama yapılmalı.”
Fındık fiyatları
Ocak 2013: 4.5 TL
Eylül 2013: 6.1 TL
Ocak 2014: 6.25 TL
Eylül 2014: 14.1 TL
Ocak 2015: 17.30
Eylül 2015: 10.75
Ocak 2016 : 10 TL
Eylül 2016: 12.5 TL
Hürriyet
