YARGITAY 12’nci Hukuk Dairesi, Türkiye genelinde kamu kurum ve kuruluşları ve yerel yönetimlerin, kamulaştırmasız el atma uygulamalarını etkileyecek bir karar verdi. İzmir’de Karayolları Genel Müdürlüğü aleyhine açılan bir kamulaştırmasız el atma davası sonucuna göre, kamu tarafından vatandaşa yapılan ödemede, bugüne kadar uygulanan yüzde 9 faiz yerine, kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz olan yüzde 25 ödeme yapılması kararlaştırıldı.

İzmir’de Çevreyolu’nun yapımı sırasında arazisine Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından kamulaştırmasız el atılan Saim Subaşı, Karşıyaka 2’nci Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açtığı davayı kazandı.

Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü’ne icra takibi başlatıldı. Ancak Karayolları Genel Müdürlüğü, toplam faizin yüzde 9’luk yasal faiz oranı üzerinden 45 bin 797 TL olduğunu, ancak yüzde 18 (2009 yılında kamu alacakları en yüksek faiz oranı) olarak hesaplanmasıyla 71 bin 496 TL talep edilmesi nedeniyle İzmir 2’nci İcra Hukuk Mahkemesi’nde dava açtı. Mahkeme Karayolları’nı haklı buldu, ödemenin yüzde 9’luk faiz üzerinden yapılmasına karar verdi. 

YARGITAY: ADİL DENGE GÖZETİLMELİ

İzmir 2’nci İcra Mahkemesi’nin bu kararını Saim Subaşı Yargıtay’a taşıdı. Yargıtay 12’nci Hukuk Dairesi, Türkiye’de emsal olacak bir karar verdi. Yargıtay, anayasayla koruma altına alınan mülkiyet hakkının, hak sahibinin rızasına bakılmaksızın, kamulaştırmasız el atma nedeniyle ihlalinde, toplumun genel menfaatleri ile bireyin temel haklarının korunması arasında adil bir denge gözetilmesi gerektiğine, mülkün gerçek değeriyle orantılı makul bir tazminat ödenmediği sürece, bir mülkten mahrum bırakılmanın genelde aşırı bir ihlal teşkil edeceğine, yasal faiz oranında gecikme faizi ödenmesinin yeterli olmadığına karar verdi. Yargıtay 12’nci Dairesi, kamulaştırmasız el atmaya ilişkin ilamlarda hüküm altına alınan tazminatlara kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranının uygulanması sonucuna varıldığını belirtti. Sözkonusu davada ilam kesinleşene kadar geçen dönemde yüzde 9 yasal faiz, ilamdan sonrası için ise kamu alacakları için öngörülen en yüksek faizin alınmasına hükmetti. En yüksek faiz oranı yüzde 25 olarak uygulanıyor.

VATANDAŞ DA DEVLET DE AYNI FAİZİ ÖDEYECEK

Subaşı’nın avukatı Mustafa Kemal Turan, Yargıtay’ın prensip kararı verdiğini belirterek şöyle dedi:

"Biz icraya koyarken, ’devlet kendi alacağına yıllık hangi faizi uyguluyorsa kendi borcuna da aynısı uygulasın’ dedik. Çünkü Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin de bu yönde pek çok kararı var. Ben de AİHM’ne gitmeden iç hukuk yollarını tüketmek için Yargıtay’a başvurdum. Emsal olacak bir karar çıktı. Yargıtay kamulaştırmasız el koymaların kesinleşmesinden itibaren artık yıllık yasal faiz yüzde 9 değil, kamu alacaklarına uygulanacak en yüksek faiz olan yüzde 25’i ödenmesine karar verdi. Kamu hukuku açısından devlet ve vatandaş eşit şartlarda karşılaşmış oldu."

’ÖDEMELER BEKLETİLMEYECEK’

Avukat Turan, yüzde 25’lik faiz kararının artık rastgele yapılan kamulaştırmasız el atmaların önüne geçeceğini söyledi. Devlet’in alacağı ne olursa olsun yüzde 25 faiz uyguladığını belirten Turan şöyle devam etti:

"Borcu olursa yüzde 9’la ödüyordu. Artık bu kararla tüm siyasiler gözlerini bürokratlara çevirecek. ’Bana niye fazladan para ödetiyorsun’ diye hesap soracak. Bürokratlar hata yapmamak için daha titiz çalışacak. Bugüne kadar faiz düşük olduğu için bedeller yıllarca ödenmiyordu. Ancak artık, bu faiz oranı kamu kurum ve kuruluşları ile yerel yönetimleri ödemelerin bekletilmesi konusunda zora sokacak. Sistem bunları ortadan kaldıracak."

PLANLAMALARI DA ETKİLEYECEK

Yargıtay kararının ikinci yansımasının imar planlanmasına olacağını belirten Avukat Mustafa Kemal Turan, planlara yapılan rastgele by-pass’lar, kamulaştırmasız el koymalar, acil müdahalelerin azalacağını söyledi. Avukat Turan şunları söyledi:

"Bu karar bir ölçüde planların sigortası olacak. İmar planlarında kamuya terk edilen yüzde 40 oranıdaki Düzenleme Ortaklık Payı (DOP) ile verilen imarın emsali arasında artık bir illiyet var. Yüzde 20’lik kamuya terk yapmış bir araziye 2.5 emsal imar verilirken başka bir yerde yüzde 40 oranıda terk alana 1 emsal verilebiliyor. Bu artık olmaz. Yüzde 20 terk yapılan bir alana, sonradan eklenmek zorunda kalınacak yol için kamulaştırmasız el atmanın bedeli bu kararla çok yükselecek. Böylece, bu karar planlamanın daha dikkatli yapılmasını sağlayacaktır."

BÜYÜKŞEHİR’DEN BİR ÖRNEK

Mustafa Kemal Turan, İzmir kamuoyunda çok tartışılan Büyükşehir Belediyesi’nin Bornova’da yaptığı Aşık Veysel Rekreasyon Alanı’na bitişik bir araziye kamulaştırmasız el atmadan dolayı 82 milyon TL ödemeyle karşı karşıya gelmesini de değerlendirdi. Turan, Büyükşehir’in bu olayda yüzde 9’luk yasal faizdan 8.2 milyon TL faiz ödeyecekken, yeni kararla 20.6 milyon TL’lik faizle karşı karşıya kalabileceğini belirtti.

Avukat Turan, bundan sonraki süreçte İzmir 2’nci İcra Hukuk Mahkemesi’nin Yargıtay’ın bu kararına direnebileceğini de söyledi. Böyle bir durumda kararın Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’na taşınacağını belirten Turan, "Yargıtay AİHM kararlarına dayanarak görüş değiştirdi. Eğer 50 sene önce bu karar verilseydi şehirler çok daha iyi planlanırdı" dedi.