Merkez Bankasının 2015 yılının dördüncü çeyreği için beklentileri, işletmelere kullandırılan kredilerde güçlü, tüm bireysel kredi türlerinde de bir miktar sıkılaştırmanın devam edeceği yönünde oldu.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), bankaların 2015 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin değerlendirmeleri ile dördüncü çeyreğine ilişkin beklentilerini içeren Banka Kredileri Eğilim Anketi'nin Temmuz-Eylül 2015 dönemi sonuçları açıklandı. Buna göre; bankaların, işletmelere kullandırılan kredilerde ve bireysel kredi türlerinden konut kredilerinde standartları önemli ölçüde sıkılaştırmaya devam ettiği, taşıt kredilerinde standartları temelde aynı bırakırken diğer bireysel kredilerde sınırlı ölçüde gevşettiği görüldü. 2015 yılının dördüncü çeyreği için beklentiler; işletmelere kullandırılan kredilerde güçlü, tüm bireysel kredi türlerinde de bir miktar sıkılaştırmanın devam edeceği yönünde oldu.

Kredi talebi açısından bakıldığında, işletmelerin bir önceki çeyrekte değişmeyen kredi talepleri bu çeyrekte ciddi bir azalış gösterdi. Bireysel kredi türlerinden konut kredilerinde talep artışı bir önceki çeyreğe kıyasla sınırlı oranda yavaşlarken, taşıt ve diğer bireysel kredi türlerinde ise talep artışı hızlandı.

Bankaların fon sağlama imkânlarının gelişimi incelendiğinde, yılın üçüncü çeyreğinde yurt içi fonlama koşullarındaki sıkılaşmanın azalarak devam ettiği görüldü. Yurt dışı fonlama koşulları ise hem fonlama maliyetinin hem de diğer koşul ve kuralların etkisiyle Temmuz-Eylül 2015 döneminde önemli ölçüde sıkılaştırıldı. Bankaların beklentileri, hem yurt içi hem de yurt dışı fonlama koşullarındaki sıkılaştırmanın 2015 yılı son çeyreğinde de artarak süreceği tahmin ediliyor.

KREDİLERE UYGULANAN STANDARTLAR

Temmuz-Eylül 2015 döneminde; bankalar, işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan standartları önemli ölçüde sıkılaştırmıştır. Standartların sıkılaştırılmasının ardındaki neden olarak genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler başta olmak üzere risk algısına ilişkin faktörler gösterilirken, standartları gevşetici yönde etkileyen ana faktörler, diğer bankaların ve banka dışı mali kesimin rekabeti ile piyasa finansmanı kaynaklı rekabet oldu. 2015 yılının dördüncü çeyreği için beklenti, standartlardaki sıkılaştırmanın artarak süreceği yönünde oldu.

Bireysel kredilere uygulanan standartların değişimi incelendiğinde, bireysel kredi türlerinden konut kredilerinde standartlar önemli ölçüde sıkılaştırılırken, taşıt kredilerinde gevşetilmesi beklenen standartlar temelde aynı bırakılmış ve diğer bireysel kredilerde sınırlı ölçüde gevşetildi. Konut kredilerindeki sıkılaştırılmanın ardındaki neden fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamaları oldu. Diğer bireysel kredilere uygulanan standartların gevşetilmesinin ardındaki nedenler ise, diğer bankaların rekabeti başta olmak üzere tüketicilerin kredi itibarı, banka dışı mali kesimin rekabeti, fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamaları ile talep edilen teminatlara ilişkin riskler olarak görüldü. Gelecek çeyrek dönem için beklenti, tüm bireysel kredi türlerinde standartların sıkılaştırılacağı yönünde oldu.

KREDİ TALEPLERİ

Temmuz-Eylül 2015 döneminde kredi talepleri incelendiğinde; işletmelerin banka kredilerine olan talebi önemli düzeyde bir azalış gösterdi. Konut kredilerinde talep artışı bir önceki seneye göre yavaşlamaya devam ederken, taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilere olan talepteki artışın sürdüğü gözlendi.

2015 yılının dördüncü çeyreğinde, bireysel kredi türlerinden konut ve taşıt kredilerinde talebin azalması ve diğer bireysel kredilerde talebin önemli düzeyde artması, işletmelere kullandırılan kredi talebinde ise önemli bir değişim olmaması bekleniyor.

İşletmelere verilen kredilerde, sabit yatırımlar ile birleşmeler/satın almalar ve yeniden yapılanma talebi azaltıcı yönde etkilerken özellikle diğer bankalardan ve banka dışı mali kesimden alınan krediler ile borçlanmak için menkul kıymet ihracı ve hisse senedi ihracı talebi artırıcı yönde etkileyen faktörler oldu.

Konut kredisi talebini etkileyen faktörlere bakıldığında, tüketici güveni ve diğer bankalardan sağlanan krediler talebi azaltıcı yönde etkilerken, konut piyasasına ilişkin beklentiler, konut alımı dışındaki tüketim harcamaları, bireysel tasarruflar, diğer finansman kaynakları, krediler üzerindeki vergi ve benzeri yükler talep artışının ardındaki faktörler oldu.

Taşıt kredilerinde, özellikle bireysel tasarruflar talepte artışa neden olurken, tüketici güveni ve diğer finansman kaynakları talebi azaltan faktörler oldu. Diğer bireysel kredilerde ise menkul kıymet alımları, tüketici güveni ve dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcama talep artışına neden olurken, diğer bankalardan sağlanan krediler talebi azaltan tek faktör oldu.

KOŞUL VE KURALLAR

İşletmelere kullandırılan kredilere uygulanan kredi koşul ve kurallarına bakıldığında, bankaların ortalama krediler ile daha riskli krediler üzerinden aldıkları kâr marjlarını, faiz dışında alınan ücret ve komisyonları, teminat ihtiyacını, vade ile kredi ya da kredi limitinin büyüklüğüne ilişkin koşulları sıkılaştırmaya devam ettiği, kredi sözleşmesi özel koşullarını ise gevşettiği görüldü.

Bireysel kredilere uygulanan koşul ve kurallar açısından bakıldığında, bireysel kredi türlerinden konut ve diğer bireysel kredilerde bankaların tüm koşul ve kuralları gevşettiği ancak taşıt kredilerinde ortalama krediler ile daha riskli krediler üzerindeki kar marjlarını artırarak koşul ve kuralları sıkılaştırdıkları gözlendi.

FONLAMA KOŞULLARI

Bankaların fon sağlama imkânlarının gelişimi incelendiğinde, yılın üçüncü çeyreğinde yurt içi fonlama koşullarındaki sıkılaşmanın sürdüğü görüldü. 2015 yılı başından itibaren sıkılaşmakta olan yurt dışı fonlama koşullarında ise hem fonlama maliyetinin hem de diğer koşul ve kurallarının etkisiyle bu dönemde sıkılaşmanın arttığı görüldü. 2015 yılının dördüncü çeyreğinde, fonlama koşullarındaki sıkılaşmanın hem yurt içinde hem yurt dışında artarak sürmesi beklendi.