''Paran yoksa mahkemeye gelme''

Şiddet mağduru kadın da, işçini kaybeden işçi de, kamuya karşı dava açmak isteyen mahalleli de aynı sorun ile karşı karşıya.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu, geçtiğimiz 1 Ekim’de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu kanunla birlikte Hukuk, Aile, Ticaret, Kadastro, Tüketici, Fikri ve Sınai Haklar mahkemelerinde açılacak ve görülecek davalarla ilgili giderler de "Gider Avansı" başlığı altında düzenlendi. Kanuna göre davacılar dava açmadan önce, davada yapılacak işlemlere göre belirlenen miktarları "Gider Avansı" olarak yatırdıktan sonra dava açabilecek. Bu “avansı” yatırımayanlar ise Mahkemenin kapısına dahi uğrayamıyor.

Kanuna göre yatırılan avansın tamamı harcanmazsa, kalan kısmı dava sonunda ilgiliye iade edilecek. Bu uygulamayla birlikte, daha önce dava sonunda tahsil edilen giderler, dava başlamadan davacıdan tahsil edilmiş olacak. Böylece daha önce 30 veya 40 lira masrafla açılan davalar şimdi dosyanın içeriğine göre 300 ile 1000 lira arasında ödeme yapıldıktan sonra açılabilecek.

Kadınları ve yoksulları vurdu

HMK’nın en çok vurduğu kesimin ise özellikle şiddet mağduru kadınlar ve yoksul kesim olduğuna işaret ediliyor. Hiçbir geliri olmayan bir kadın yaşadığı mağduriyeti yargıya taşıyamıyor. Yargıda peşin para dönemi ile birlikte Adliye’lerdeki veznelerde ‘tahsilat’ın önceki döneme kıyasyla önemli ölçüde arttığına işaret ediliyor. Parası olmayan kişi Mahkeme’den aldığı olmusuz yanıt sonrası çözümü avukatı ile bulma yoluna gidiyor. Avukatlar yeni dönemde kimi zamanlarda müvekkilerinin davasını açamadıklarını söylüyor.

DNA testi için para peşin isteniyor

İstanbul Barosu Avukatlarından Birsen Avcı HMK ile bireyin en temel hakkı olan hak arama yollarının tıkatıldığını dikkat çekiyor. Benzer durumda olan çok sayıda müvekkilerinin olduğuna işaret eden Av. Avcı genç yaşta anne olmak durumunda kalan müvekkili için gerekli olacak 2 bin TL’yi nerede bulacaklarının telaşı içinde.

Adının yazılmasını istemeyen genç kadın şimdilerde 18 yaşında. Evlilik dışı bir çocuğu olmuş. Ancak birlikte olduğu kişi, 2 yaşında olan kızın babalığını kabul etmiyor. Bunun için DNA testlerinin yapılması gerekir. Ancak 2 bin TL’yi aşan bir masraftan söz ediliyor. Fakat genç kadının bu parayı ödemesinin imkânsız olduğuna işaret ediliyor. Zira asgari ücret ile çalışan genç kadın bir yanda anne-babasına bakarken bir yandan da çocuğunun masraflarını karşılıyor. Dava masrafını nasıl karşılayacağı konusunda ise hiçbir fikri olmadığını söylüyor üzülerek. Av. Birsen Avcı, uygulamanın iptali için Anayasa Mahkemesi’ne gitme yolunda olduklarını ifade etti.

378 TL bulamazsa boşanamayacak

Avukat Erol Beytaş ise benzer sorunların baktığı dosyalarda da olduğunu ifade etti. Av. Beytaş müvekkili E. A’nın boşanma davası için toplamda 378 TL “gider avansı” gerektiğini ancak bu parayı müvekilinin ödemesinin mümkün olmadığını ifade ediyor. Mahkemenin kendilerine bu konuda 2 haftalık bir süre tanıdığına işaret eden Beytaş, müvekilinin durumu için “ Müvekkil şu anda 5 çocuğu ile birlikte sağdan soldan alınan yardımlarla geçimini sağlamaya çalışmaktadır.

Şu anda kirada oturmakta olup 400 TL kira vermekte. Müvekkil mağdur durumdadır. Ne yazıkki yasal değişiklik mağduriyeti daha fazla artırmıştır” ifadelerine yer verdi. Av. Beytaş, HMK ile tarife döneminin başladığına işaret ederek bu durumun insanların hukuk önünde hak arama yollarını kapatma amacı taşıdığı görüşünde.

Velayet davası 332 TL!

Diyelim ki bir kişi boşandığı eşinden 2 çocuğunun velayetini almak için mahkemeye başvurdu. Bu kişi dava için iki tanık gösterdi. Ayrıca, bilirkişi incelemesi de istedi. Davacı olan bu kişi avans gideri olarak şunları ödeyecek:

*Davadaki taraf sayısı kadar tebligat gideri: 2 X 30= 60 lira

*Tanık sayısı kadar tanık maliyeti: 2 X 21= 42 lira

*Bilirkişi maliyeti: 200 lira

*Diğer giderler: 50 lira

Toplam: 322 lira

Not: HMK'dan önce bu dava sadece 40 lira tutan dava harcı ve tebligat masrafı ödenerek açılabiliyordu.

Bana hakaret etti önce 402 TL ver!

Diyelim ki bir kişi, kendisine yönelik bir hakaretten dolayı Asliye Hukuk Mahkemesi'nde 10 bin liralık tazminat davası açtı. Tanık olarak da 2 kişi gösterdi. Ayrıca, hakaret konusu sözlerin de bilirkişi tarafından incelenmesini istedi. Bu kişi avans gideri olarak şunları ödeyecek:

*İki kişi için tebligat gideri: 30 X 2 = 60 lira

*İki tanık maliyeti: 21 X 2 = 42 lira

*Bilirkişi maliyeti: 250 lira

*Diğer maliyetler: 50 lira

Toplam: 402 lira

Dava açılmadan önce yatırılması gereken miktarlar:

*Tebligat gideri (kişi başı): 30 lira

*Tanık gideri (kişi başı): 21 lira

*Keşif harcı-Ulaşım: 205 lira

Bilirkişi Maliyetleri (Bilirkişi başına):

*Sulh Hukuk Mahkemesi: 150 lira

*İcra Mahkemesi: 150 lira