Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Yönetim Kurulu Üyesi Şemsi Bayraktar, kayıt dışı istihdamın tarımın en önemli sorunlarından biri olduğunu bildirerek, “tarımda kayıtlı çalışan yok gibi. Tarımda çalışan 20 kadından 19’u, 20 erkekten 15’i kayıt dışı çalışıyor” dedi.
Bayraktar, yaptığı açıklamada, Mayıs ayı verilerine göre, tarımda istihdam edilen 5 milyon 820 bin kişiden yüzde 83,1’i olan 4 milyon 838 bininin kayıt dışı çalıştığını, kayıt dışı çalışma oranının erkeklerde yüzde 73,5’de kalırken, kadınlarda yüzde 93,8’yi bulduğunu belirtti. 2014 Mayıs ayında tarımda çalışan 3 milyon 60 bin erkekten 2 milyon 248 bininin, 2 milyon 760 bin kadından 2 milyon 590 bininin kayıt dışı istihdam edildiğini vurgulayan Bayraktar, şunları kaydetti:
“Tarımda çalışan 5 milyon 820 bin kişiden sadece 982 bini kayıtlı. 2 milyon 760 bin kadından sadece 170 bini, 3 milyon 60 bin erkekten 812 bini kayıtlı durumda. Bu durum kabul edilemez.
Mayıs ayı itibarıyla son bir yılda, aylar itibarıyla değişmekle birlikte erkeklerde kayıt dışı istihdam yüzde 69,5 ile yüzde 73,6, kadınlarda yüzde 92,9 ile yüzde 97, toplamda yüzde 80 ile yüzde 84,3 arasında değişti. Bir diğer ifadeyle toplamda kayıt dışı istihdam yüzde 80’in altına inmedi. Kayıt dışı çalışma oranı erkeklerde 2013 Temmuz ayında yüzde 73,6’ya, kadınlarda 2013 Eylül ayında yüzde 97’ye kadar çıktı.
2014 Mayıs ayında tarımda istihdam edilenlerin 54 binini işverenler, 603 binini ücretli veya yevmiyeli çalışanlar, 2 milyon 248 binini kendi hesabına çalışanlar, 2 milyon 915 binini ise ücretsiz aile işçileri oluşturdu. Tarımda istihdam edilen 54 bin işverenin 29 bini, 603 bin ücretli veya yevmiyeli çalışanın 508 bini, 2 milyon 248 bin kendi hesabına çalışanın 1 milyon 622 bini, 2 milyon 915 bin ücretsiz aile işçisinin ise 2 milyon 678 bini kayıt dışı istihdam ediliyor. Erkeklerin 51 bini işveren, 376 bini ücretli veya yevmiyeli çalışan, 1 milyon 974 bini kendi hesabına çalışan, 660 bini ise ücretsiz aile işçisi konumunda bulunuyor. Kadınların çok büyük bölümü ücretsiz aile işçisi konumunda. 2 milyon 760 bin kadın çalışandan sadece 3 bini işveren, yüzde 81,7’si, 2 milyon 255 bini ücretsiz aile işçisi. Ücretli veya yevmiyeli çalışan kadın sayısı 227 binde, kendi hesabına çalışan kadın sayısı 274 binde kalıyor.”
-ÇÖZÜM, KISA, ORTA VE UZUN VADELİ PLAN VE PROGRAMLARLA SAĞLANABİLİR-
Kayıt dışı istihdamın, ülkelerin mevcut sosyo-ekonomik yapılarıyla ilgili olduğunu bildiren Bayraktar, şunları kaydetti:
“Bu sorunun çözülmesi, kayıtlı istihdamın zamanla gelişmiş ülkeler düzeyine yaklaştırılması gerekir. Çözüm, kısa, orta ve uzun vadeli plan ve programlarla sağlanabilir.
Çözümün bir ayağı olarak istihdama ilişkin mali yüklerin azaltılması ve bürokratik işlemlerin azaltılması gerekir. Kayıt dışı istihdamla mücadele çalışmalarında uygulanması gereken bir diğer önemli strateji, kurallara uyma konusunda isteksizlikleri gidermek ve kayıt dışı istihdam eden işletmeleri kayıtlı sisteme zorlamaktır.
Kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında taraflar arasında sosyal diyalog da önemlidir. İş gücünün mesleki eğitimi sağlanmalıdır. Bunun için beceri kazandırma, mesleki rehberlik, kariyer danışmanlığı, iş kurmaya destek sağlama ve mesleki rehabilitasyon önemlidir.
Kayıt dışı istihdamın önlenmesi ve azaltılabilmesi için sigortasız çalışmanın olumsuzlukları konusunda halkın ve kayıt dışı çalışanların bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi de gerekir.”
İşsizlik, enflasyon ve yoksulluğun, kayıt dışı istihdama neden olan en temel sorunlardan bir kaçı olduğuna da dikkati çeken Bayraktar, “yoksulluk, işsizlik ve enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde, kayıt dışı istihdam da yüksektir. Günümüzde sosyal güvenlik sisteminin iyi yönetildiği gelişmiş ülkelerde bile sosyal güvenlik sistemlerinde daha iyi hizmet vermek amacıyla değişikliklere gidilmektedir. Devletin verdiği hizmetlerden memnuniyetin yüksek olması da çalışanların kayıtlı olmalarını olumlu yönde etkiliyor” dedi.
-TZOB’UN ÇALIŞMALARI VE YAPILMASI GEREKENLER-
TZOB olarak sosyal güvenlikte kayıt dışılığı azaltmaya gayret gösterdiklerini, konuyla ilgili olarak bakanlıklarla protokol imzalayarak mesleki eğitimler gerçekleştirdiklerini vurgulayan Bayraktar, şunları kaydetti:
“Bu yıl tarımsal faaliyetlerin ve tarımda kayıt dışılığın yoğun olduğu tespit edilen en az 6 ilde Sosyal Güvenlik Kurumu ve Ziraat Odalarımız işbirliğiyle kayıt dışı istihdamın sosyal güvenlik hak ve yükümlülüklerine olan etkilerine ilişkin bilgilendirme ve bilinçlendirme eğitimleri düzenleyeceğiz.
TZOB olarak tarım kesiminde sosyal güvenlik konusunda bilgilendirilme çalışmaları yapıyoruz. Kadın çiftçilere yönelik çalışmalar yürüttük. Özellikle 2003’ten önceki dönemde kadın çiftçiler, aile reisi olmadıkları için sosyal güvenlik kapsamına alınmıyordu. Girişimlerimiz neticesinde, kadın çiftçilerin yaşadığı bu sorun yasal değişiklikle ortadan kaldırdı. Geriye dönük borçlandırmalarının yapılmasını sağladı. Çiftçimizin SGK priminin bir kısmının, kadın çiftçilerimizin SGK primlerinin yüzde 60’ının devlet tarafından karşılanması gerekiyor. Kadın çiftçilerimiz de diğer sigortalı kadınlarda olduğu gibi doğum borçlanmasından yararlanabilmeli. Çiftçilerimizin malulen emekli olabilmeleri için istenen prim gün sayısı, diğer sigortalılarla eşit olmalı. Tarımsal işletmelerde çalışan
işçilerde, işveren priminin yüzde 50’si devlet tarafından karşılanmalı. Bunları yaparsak tarım sektörünün kayıt dışılığını azaltırız
