Haber61/Röportaj

Türkiye’nin en ünlü tarihçilerinden Talha Uğurluel ile Trabzon’daki bir programında karşılaştım.
Çanakkale sohbetleri öncesinde kuliste görüştük.
Yoğundu fazla zamanını almak istemedim.
Çanakkale’yi anlatıyordu ama ben Trabzon’u sormak istedim.
Yakın zamanda Ayasofya’nın müzeden camiye çevrilmesi Trabzon’da epey tartışma konusu olmuştu.
Bu konuda bilgisine başvurmam gerekiyordu.
Uzatmadan konuya girdim.


SANAT DETAYLARI GÖRÜLMELİDİR

Ayasofya’nın camiye çevrilmesi doğru bir karar mı?

Evet, çok doğru bir karar.

Neden peki?

Bakın ben hem Osmanlı ve hem de Roma tarihçisiyim. Gezi rehberiyim. Dünya üzerinde birkaç Ayasofya var. Bunlardan bir tanesi Trabzon’da… Biz dışarıdaki bir insan gibi düşünemeyiz. Bir Fransız ya da bir İngiliz veya Alman gibi… Çünkü Fatih Sultan Mehmet bizim atamız dedemiz. Fatih Trabzon’u fethederken kiliselerin hepsini camiye çevirmedi. Dikkat edin. Ama Trabzon’un patrikhane kilisesi olan Ayasofya’yı camiye çevirdi. Cami dışında kullanmak Fatih’in kemiklerini sızlatır. Doğru bir kara alındı. Çevrilirken de bazı yerlerde ikonaları falan göremiyoruz. İçindeki farklı kültürlere ait sanat detaylarını görebileceğimiz şekilde çevrilmesi lazım. Bildiğim ve gördüğüm kadarıyla Trabzon’dakinde görülüyor. İçine girildiğinde yandan bakıldığında görmek mümkün…

Fatih burada namaz kıldı mı?
Evet Fatih fetihle beraber burası için ‘Fethin sembolü olsun camiye çevrilsin’ dedi. Ben bunu diyorum. Yoksa kıldı kılmadı o kadarını bilemeyiz.
Ama ne var burası kuşatıldı ve çevrildi cebri olarak alındı. İslam hukukuna göre bir şehri kuşatırsınız ‘teslim olun’ dersiniz teslim olurlarsa dokunamazsınız, mallarına mülklerine kiliselerine… Ama ‘teslim olun’ dersiniz kabul etmezler kuşatmayla İstanbul’u aldığın gibi zorla alırsan o şehirde her şey senin malın sayılır. Ama bunu yapmıyorlar. Sadece Patrikhane kiliselerini yapıyorlar, camiye çevriliyor. Ayasofya da bunlardan biri… İstanbul’daki, İznik’teki de aynıdır.

PAHA BİÇİLEMEZLER TAŞLAR VAR ORADA

Çevresindeki tarihi mezar taşlarını ve heykelleri gördünüz mü?

Evet gördüm.

İncelediniz mi?

İnceledim ve paha biçilemezler.

Sizce dışarıda kalmaları ve korunaksız alelade ortada durmaları doğru mu?

Doğru değil tabi ki… Asla! Osmanlı döneminde kalan paha biçilemez örnekler var. Ayasofya’dakilerin hepsi birer birer sanat eseridir.


Yani ne yapılmalı?

Müzede korunması lazım… Orada kaybolur giderler diye düşünüyorum.
Toplanmış bir köşeye alır gider herkes. Orijinal taşlar var orda.
TRT Türk’teki programımda ben bu taşları anlattım. Yakında izlenebilecek.


TRABZON’DA ESKİNİN ÜSTÜNE YENİ KENT KURULMUŞ

Trabzon’da tarih açısından bakıldığında genel anlamda düşünceniz nedir?

Bakın bizim genel anlamda ülke genelinde hatamız yeni şehri eski şehrin üstüne kurmak. Bunu İstanbul’da da yaptık. Trabzon’da da yapıldı. Mesela Trabzon’da ilk yapılacak şey Ortahisar sur içi duvarlarla çevrili olan kısmında son 100 yılda yapılan tüm binalar yıkılmalıdır. Ortahisar’a girdiğim zaman ben bundan 200 yıl önceki Trabzon’u görmeliyim. O zaman buraya var ya turist akar yerli yabancı. Bunun parasını pulunu yemekle bitiremez Trabzon… Ortahisar çok önemli. Geçen hafta 2. Abdülhamit programına geldiğimde Ortahisar Belediye Başkanı ile bunu da görüştüm. Projesini anlattı. Kanuni Evini orijinali şeklinde yapacaklarmış. Komennosların kalıntıları var. Olmayanı ayağa kaldıracaksınız. Trabzon’da Şehzade sarayı vardı. Şehzade sarayının Trabzon’da nokta yeri belli şu anda… Ortahisar’da sur içinde.. Yerinde şu an yıkılabilecek birkaç ev var. Tarihi bir şey yerinde Allah’tan… Bu Trabzon için bir şans. Bu yapılabilir.