Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Tıp Fakültesi Nöroşirürji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cengiz Çokluk, yapılan bilimsel çalışmalarda sıcak çarpması sonucu ölen hastaların büyük çoğunluğunun beyin hasarı nedeniyle kaybedildiğinin anlaşıldığını söyledi.

Çokluk, yaptığı açıklamada, hava sıcaklıklarının etkisini sürdürdüğü bugünlerde insanların güneş çarpması konusunda bilinçli hareket etmelerinin hayati önem taşıdığını kaydetti.

Güneş çarpmalarına karşı gerekli önlemlerin alınmamasının beyinle ilgili ciddi fonksiyon kayıplarına yol açabileceğini hatta ölümle sonuçlanabileceğini anlatan Çokluk, vücut ısısını beyindeki "hipotalamus" olarak adlandırılan ısı kontrol merkezinin dengelediğini belirtti.

Normal şartlarda vücudun kendisini terleyerek soğuttuğunu söyleyen Çokluk, beyindeki ısı kontrol merkezinin vücut ısısını 36,5 santigrat derece gibi sabit bir ısıda tuttuğunu ifade ederek, şu bilgileri verdi:

"Hayatın devam etmesi için vücudumuzdaki gerekli olan biyokimyasal reaksiyonlar bu ısıda mükemmel olarak başarıyla sonlandırılabilmektedir.

Eğer sıcaklık ve nem aşırı derecede yüksek ise sadece terleme vücut ısısını dengede tutmak için yetmeyebilir. Bu olduğu zaman biyokimyasal reaksiyonların gerçekleştirilmesi güçleşerek kan kimyası bozulur, beyin ve böbrek gibi organlarımız bundan zarar görebilir. Ani sıcaklık değişimlerinde vücudun daha çok zarar gördüğü, yavaş ve kademeli ısı değişimlerine ise vücudun ayak uydurabildiği düşünülmektedir."

Sıcak (güneş) çarpmasında vücudun ısı kontrol mekanizmalarının kontrol dışı kaldığını belirten Çokluk, bu durumda vücut ısısının yükseldiğini, terleme fonksiyonunun azaldığını, 10-15 dakika gibi kısa bir süre içinde vücut ısısının 37-38, hatta 40 santigrat dereceye kadar çıkabildiğini kaydetti.

İlk müdahale

Sıcak çarpmasında yüksek vücut ısısı, kırmızı, sıcak ve kuru bir deri, nabzın hızlanması, zonklayıcı bir baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, şuur bulanıklığı veya şuurun tamamen kaybolması gibi durumların ortaya çıktığını anlatan Doç. Dr. Çokluk, "Bu bulgular olan kişiler derhal soğuk bir yere taşınmalı, burası tercihan klimalı bir iç ortam olmalıdır, souk yer bulunamıyorsa dışarıda gölgeli bir yere taşınmalıdır. Kişi hemen yarı oturur pozisyona gelecek şekilde başı yükseltilmelidir. Elbiseleri çıkarılmalı veya azaltılmalı, bunu takiben baş ve vücut soğuk suyla yıkanmalı ve hastaneye kaldırılmalıdır" dedi.

Çokluk, sıcak çarpmasından korunmak için serin mekanlarda bulunulmasını ve bol su ve sıvı, meyve suyu, mineralli sular, sulu meyveler tüketilmesini önerdi.

Beyinde hasar

Güneş çarpmasına müdahale edilmediği takdirde beyin fonksiyonlarının kaybedilmesi veya ölümle sonuçlanan vakalar olabileceğine işaret eden Çokluk, şunları kaydetti:

"Yapılan bilimsel çalışmalarda sıcak çarpması sonucu ölen hastaların büyük çoğunluğunun beyin hasarı nedeniyle kaybedildiği anlaşılmıştır.

Güneş çarpmasında vücudumuzdaki biyokimyasal mekanizmaların gerçekleşmesi bozulur ve kan kimyasını değiştirir, bundan da beyin dolaylı olarak etkilenir. Sıcaklık direkt olarak beyin damarlarını etkiler, buradaki 'kan-beyin bariyeri' adı verilen ve zararlı maddelerin beyne geçişini engelleyen damar yapısını bozabilir. Beyin hücrelerinin zarında bulunan hücre dışındaki elektrolitlerin dengeli bir şekilde beyin hücrelerinin içine geçişini sağlayan elektrolit pompalarının çalışmasını bozarak hücre içinde aşırı su birikmesine neden olur. Bu su hücreyi şişirir ve hatta onun ölümüne neden olur. Vücut ısısının 40 santigrat derecenin üzerine çıktığı durumlarda şiddetli ve ciddi beyin fonksiyon kayıplarının meydana geldiği bilinmektedir."

Doç. Dr. Çokluk, damar hastalıkları ve şeker hastalığı gibi kronik hastalığı bulunanların, ayrıca yaşlı hastaların sıcaktan diğer bireylerden daha fazla etkilendiklerini de söyledi