Ruh sağlığı bozuklukları, insan yaşamının kaçınılmaz bir parçası haline gelmiştir ve sıklıkla psikolojik ve klinik araştırmalarda ele alınmaktadır.
Histrionik kişilik bozukluğu da tarih boyunca psikoloji araştırmalarında sıkça incelenen bir kavramdır. Nevrotik hastalık grubuna ait olan bu ruhsal bozukluk, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'na (DSM-5) göre "kişilik bozuklukları" kategorisinde yer almaktadır.
Histrionik kişilik bozukluğu, genellikle kişinin bilinçaltında bastırdığı duyguların dışa vurumu olarak tanımlanabilir. Bu dışa vurum, ruhsal bozuklukların fiziksel belirtiler şeklinde ortaya çıkması veya fobilerin gelişmesi şeklinde olabilir. Ebeveynlerin ihmalkar tutumları, histrionik kişilik bozukluğunun oluşmasında önemli bir etken olarak kabul edilir. Diğer nedenler arasında psikolojik başka bozukluklar, fiziksel hastalıklar, sosyo-ekonomik koşullar, toplumsal ve kültürel etkenler sayılabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Histrionik kişilik bozukluğu, kişilerin dikkat çekme ve ilgi odağı olma isteği ile karakterize edilen yaygın bir psikolojik bozukluktur. Bu bozukluk, kişinin ben merkezli davranışları, olayları aşırı abartma eğilimi, ilgi odağı olma isteği, yüzeysel ilişkiler kurma, duygu durumunda dengesizlik ve düzen kaçma isteği gibi belirtilerle kendini gösterir. Histrionik kişilik bozukluğu, çeşitli faktörlere bağlı olarak ruhsal dengede bozulmalara yol açabilir.
Histrionik bireylerin savunma mekanizmaları, dönüşüm ve çözülme şeklinde ortaya çıkar. Dönüşümde, mevcut ruhsal bozukluğun etkileri fiziksel belirtiler olarak dışa vurulurken; çözülme, çeşitli ruhsal bozuklukların histeri ile birleşerek ruh sağlığının daha da kötüleşmesi şeklinde ortaya çıkar. Bu bozukluklar, delirium sendromu, kaygı bozukluğu veya kimlik çözülmesi şeklinde olabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Neden Ortaya Çıkar?
Histrionik kişilik bozukluğunun altında yatan pek çok neden vardır ve bu nedenlerin birkaçına aynı anda maruz kalınması rahatsızlığın ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu nedenlerin başında aile gelir. Aile içindeki birlik ve sevgi bağının korunması, bireyin ruh sağlığının olumlu yönde gelişmesi için son derece önemlidir. Aşırı baskı altında yetişen, ihmal edilen, istismar edilen, kişisel travma geçmişi olan ve genetik yatkınlık taşıyan bireylerde histrionik kişilik bozukluğu daha sık görülür. Ayrıca kişinin sosyoekonomik durumu, kişisel deneyimleri, toplumun kültürel yapısı ve toplumsal etkileşimleri de bu bozukluğa neden olabilecek faktörler arasındadır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Histrionik kişilik bozukluğu, kişinin dikkat çekmek için aşırı dramatik ve duygusal davranışlar sergilemesiyle karakterizedir. Belirtiler kişiden kişiye değişse de, sosyal yaşantıda çeşitli sorunlara yol açabilir. Genellikle ergenlik ve erken yetişkinlik dönemlerinde ortaya çıkan bu bozukluk uzman tedavisi gerektirir. Belirtiler arasında şunlar yer alır:
- Dramatik tutum sergileyerek ilgi beklemek
- Çevreye olumlu izlenim bırakma konusunda takıntılı olmak
- Fiziksel görünüşe aşırı özen göstermek
- Renkli ve dikkat çekici giyim tarzı
- Sürekli övülme isteği
- Aşırı duygusal reaksiyonlar vermek
- Sıkça sevgi sözcükleri kullanmak
- Gerçekçi olmayan hayaller kurmak
- Hatalar için başkalarını suçlamak
- Sorumluluk almaktan kaçınmak
- Kıskançlık ve çekememezlik
- Aşırı yüksek sesle konuşmak
- Yapmacık davranışlar sergilemek
- Madde bağımlılıkları
- Kolay etkilenmek
- Çekici ve kışkırtıcı davranışlar sergilemek
- Hızlı duygu değişiklikleri
- Yüzeysel kişisel ilişkiler kurmak
- Cinselliğe düşkünlük
- İlişkilerde ilerleme ve olgunluk gösterememek
- Manipülatif intihar tehditleri
- Eleştirilere karşı kapalı olmak
- Aşırı özgürlük düşkünlüğüne karşın dışa bağımlılık
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?
Histrionik kişilik bozukluğu tanısı, klinik psikolog veya psikiyatrist tarafından konulur. Tanı, kişinin gösterdiği semptomların Amerikan Psikiyatri Birliği'nin (APA) Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) kriterlerine göre belirlenmesiyle konur. Kesin tanı konulmadan önce diğer psikiyatrik bozuklukların ekarte edilmesi önemlidir, çünkü bipolar bozukluk, depresyon ve borderline kişilik bozukluğu gibi rahatsızlıklar benzer semptomlar gösterebilir. Doğru tanı için bu diğer sorunların çözülmesi gereklidir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Histrionik kişilik bozukluğu tedavisi, kişinin semptomlarına ve tercihlerine göre değişebilir. Tedavi, kişinin sosyal ve kişisel yaşantısını olumsuz etkileyen semptomları kontrol altına almayı ve kişilerarası iletişimi güçlendirmeyi amaçlar. Psikoterapi yöntemleri, bilişsel-davranışçı terapi, psikanalitik terapi ve diyalektik davranış terapisi gibi yöntemleri kapsar. Grup terapileri ve antidepresan, anksiyolitik ve psikotrop ilaçlar da tedavi yöntemleri arasında yer alır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu ve Histeri
Histrionik kişilik bozukluğu ve histeri, farklı kavramlar olarak ele alınır. Histeri kişilik bozukluğu, kişinin kimlik bütünlüğüne ulaşması ve kendisi ile başkalarını net bir şekilde ayırt etmesiyle tanımlanır. Histrionik kişilik bozukluğu ise kimlik bütünlüğünün olmadığı, savunma mekanizmalarının "bölme" şeklinde gerçekleştiği bir durumdur. Histrionik kişiler, ikili ilişkilerde kendileri ile karşı tarafı ayırt edemez ve hızla değişen duyguduruma sahiptir.
Histrionik kişilik bozukluğu, kişinin günlük yaşantısını ve sosyal hayatını olumsuz etkileyebilecek belirtilerle karakterize bir ruh sağlığı problemidir. Tedavi edilmesi, toplumda farkındalık oluşturulması ve bu konuda eğitimler verilmesi oldukça önemlidir.
Eğer histrionik kişilik bozukluğu belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız, bir psikolog veya psikiyatrist ile görüşmeniz tavsiye edilir.
