12 Eylül'de halk oylamasına sunulacak anayasa değişikliği paketi, kuvvet komutanlarının Yüce Divan'da yargılanması, memurlara toplu sözleşme hakkı verilmesi gibi birçok yeni düzenlemeyi içeriyor.

AKParti’nin hazırladığı anayasa değişikliği paketi 336 oyla TBMM’de kabul edilince yeterli sayı olan 376 oy bulunamadığı için anayasa gereği referandum (halk oylaması) kararı alınmıştı. Ancak CHP, pakette yer alan Anayasa Mahkemesi ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yapısını değiştiren maddelerin anayasaya aykırı olduğunu iddia ederek paketin iptali talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştu.

Önceki gün 9.5 saatlik toplantıda, paketin tümden iptali için yapılan başvuruyu reddeden Anayasa Mahkemesi, HSYK ve Anayasa Mahkemesi’ne üye seçimi ile ilgili maddeleri kısmen iptal etmişti. Şimdi gözler 12 Eylül’de yapılacak referanduma çevrildi. Referanduma sunulacak düzenlemelerden bazıları şöyle:

Pozitif ayrımcılık

 - Kadın-erkek eşitliği konusunda alınacak tedbirler, anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacak. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak. Devlet, her türlü istismara karşı çocukları koruyucu tedbirleri alacak.

Sendikal haklar

- Aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunabilecek. Memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı tanınacak. Greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu grev uygulanan iş yerinde neden oldukları maddi zarardan sendika sorumlu tutulamayacak. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grevi ve lokavtı, genel grev ve lokavt, iş yeri işgali, iş yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılacak.

Kişisel veriler ve yurtdışı yasağı

- Kişisel verilerin korunması anayasal güvenceye alınacak. Yurtdışına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması veya kovuşturması nedeniyle ve hakim kararıyla sınırlandırabilecek.

Memur cezalarına yargı denetimi

- Memurlara verilen uyarma ve kınama cezaları yargı denetimine açılacak.

Anayasal güvence

 - ‘Ekonomik ve Sosyal Konsey’ anayasa kapsamına alınacak.

Kamu denetçiliği

- ‘Kamu Denetçiliği Kurumu’ (ombudsmanlık) oluşturulacak.

Vekilliğin düşmesi

- Partisinin temelli kapatılmasına neden olan milletvekilinin TBMM üyeliğinin düşürülmesi uygulaması kaldırılacak.

YAŞ’a yargı yolu

- Yüksek Askeri Şura’nın (YAŞ) terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılacak. İdari yargı, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olacak.

Askerlere sivil yargı yolu

- Askerlere bazı suçlarda sivil yargı yolu açılacak. Siviller, savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılanamayacak.

Anayasa Mahkemesi’nin yapısı değişecek

- Anayasa Mahkemesi yeniden yapılandırılacak. Halen 11 asıl 4 yedek üyeli Anayasa Mahkemesi, 17 asıl üyeden oluşacak. Cumhurbaşkanının yanısıra Meclis de 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulu’nun gösterdiği 3’er aday arasından, 1 üyeyi ise baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından gizli oyla seçecek. Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilecek. Bir kişi 2 defa üyeliğe seçilemeyecek. 12 yıldan önce yaş sınırını dolduran üye emekliye ayrılacak. Anayasa Mahkemesi’nin mevcut yedek üyeleri ‘asıl üye’ sıfatını kazanacak. Anayasa Mahkemesi’ne kişisel başvuru

Yüce Divan’ın kapsamı genişledi

- Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan’da (Anayasa Mahkemesi) yargılanacak.

HSYK’nın yapısı değişiyor

 - Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yeniden yapılandırılacak. HSYK’nın halen 7 olan üye sayısı 22’ye, 5 olan yedek üye sayısı ise 12’ye çıkarılacak. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. Kurulun ‘meslekten çıkarma’ cezasına ilişkin kararlarına itiraz yolu getirilecek. Kurulun diğer kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamayacak. HSYK’nın mevcut asıl ve yedek üyelerinin görevleri, seçildikleri sürenin sonuna kadar devam edecek.

Geçici 15’inci madde kalkıyor

- 12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi’nde görev alanların yargılanmasını önleyen Anayasa’nın geçici 15’inci maddesi yürürlükten kaldırılacak.

Halk oylaması nasıl yapılacak?

-Gümrük kapılarında pasaportla oy verme işlemi 3 Ağustos Salı günü başlayacak.

- 3 Eylül Cuma: Seçmen bilgi kağıtlarının seçmenlere dağıtımı tamamlanacak.

- Beyaz renk üzerinde ‘Evet’, kahverengi renk üzerinde ‘Hayır’ ibareleri olacak.

- 5 Eylül Pazar: Serbest propaganda dönemi ve buna ilişkin yasaklar ile radyo televizyon konuşmaları başlayacak.

- 11 Eylül Cumartesi: Propaganda dönemi saat 18.00’de sona erecek.

- 12 Eylül Pazar: Halk oylaması yapılacak ve seçim yasakları saat 24.00’te sona erecek.

YSK: Takvimde sorun yok

Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanvekili Kırdar Özsoylu, Anayasa Mahkemesi’nin anayasa paketini kısmen iptal etmesinin referandum takvimini değiştirmeyeceğini belirterek “Takvimi etkileyecek bir şey söz konusu değil” dedi.