Azerbaycan’da Hazar Denizi’nde patlamanın meydana geldiği çamur volkanıyla ilgili değerlendirmede bulunan Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Arslan, dünyanın farklı yörelerinde özellikle levha hareketleriyle ilişkili olarak binin üzerinde gözlemlenmiş çamur volkanı bulunduğunu, bunların 700 tanesinin Azerbaycan’da olduğunu belirterek, çamur volkanının ülkemizde jeolojik yapı itibariyle özellikle karada olma ihtimalinin bulunmadığını kaydetti.

Azerbaycan’da Hazar Denizi’nde 4 Temmuz günü 2021 günü şiddetli bir patlama meydana gelmiş, konuyla ilgili açıklama yapan Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR), Hazar Denizi’ndeki söz konusu patlamanın Ümid doğalgaz sahasından 10-12 kilometre uzaklıkta gerçekleştiğini belirterek, ”SOCAR'ın doğrudan kontrolü altındaki açık deniz platformları ve endüstriyel tesislerde herhangi bir kaza yaşanmadı ve çalışmalar normal seyrinde devam ediyor” ifadelerine yer vermişti. Azerbaycan Olağanüstü Haller Bakanlığı, Hazar Denizi'nde patlayan çamur volkanının kraterinden görüntüler paylaşmıştı.

Çamur volkanları, birkaç metreden birkaç yüz metreye kadar değişen krater çapında olabilmektedir. Normalde volkanik faaliyetlerin yerin derinliklerinden gelen magmanın yer kabuğundan kırıklar ve açıklıklar vasıtasıyla yer yüzüne çıktığını ifade eden Arslan, bunların birkaç metreden birkaç yüz metreye kadar değişen çapları olduğuna dikkat çekerek, “Volkanik faaliyetler bilindiği üzere yerin derinliklerinden gelen magmanın yer kabuğunda kırıklar ve açıklıklar vasıtasıyla yer yüzüne ulaşıp püskürme veya patlamasıyla oluşan doğal olaylardır. Çamur volkanı olarak isimlendirilen bu faaliyet de doğal bir olaydır. Ancak yaygın olarak bilinen volkanik faaliyetlerden farkı olarak çamur akmaları şeklinde olmasıdır. Genel olarak bilinen volkanik faaliyetlerde yeryüzüne lav-kül püskürmesi olur. Çamur volkanizması ise yer altında bulunan gazların sıkışması özellikle de metan gibi doğal gazların ve suyun sıkışma basıncına bağlı olarak sığ deniz, göl, bataklık gibi kil, silt, kum içeren gevşek yapılı sedimanların yada tortuların olduğu ortamlarda gaz ve su basıncının sıkışması sonucu oluşan bir volkanik yapıdır. Bunlarda genelde birkaç metreden birkaç yüz metreye kadar değişen krater çapları olabilmektedir. Su ve karasal ortamda oluşmasına bağlı olarak ta yayılımı volkanik yapının ve çamur akmasının yayılımı değişmektedir” dedi.

Büyük kısmı Hazar Denizi çevresinde

Dünyanın farklı yörelerinde özellikle levha hareketleriyle ilişkili olarak binin üzerinde gözlemlenmiş çamur volkanı bulunduğunu, bunların 700 tanesinin Azerbaycan’da Hazar Denizi çevresinde olduğunu belirten Arslan, “Hazar Denizi'nde olan çamur volkanları geçmişte de en son 2018-2001 yılında da hem deniz içerisinde hem de karada oluştuğu bilinmektedir. Bugün dünyanın farklı yörelerinde özellikle levha hareketleriyle ilişkili olarak binin üzerinde gözlemlenmiş çamur volkanları var. Bunların büyük bir çoğunluğunu örneğin 700 tanesinin Azerbaycan’da olduğunu özellikle Hazar Denizi çevresinde olduğunu biliyoruz. Bilindiği üzere Hazar Gölü ya da havzası önemli bir petrol ve doğalgaz yatağı olduğu için yer bilimciler geçmiş yıllarda özellikle çamur volkanlarının doğalgaz ve petrol yataklarıyla bir ilişkisi olabileceği yönünde çalışmalar yaparak çamur volkanlarının oluştuğu yerlerde bu anlamda doğalgaz ve petrol rezervlerinin olabileceği yönünde araştırmalar yapmaktadırlar. Bu sadece Azerbaycan’da değil özellikle Rusya, Ukrayna, İran gibi doğalgaz, petrol rezervlerinin yaygın olduğu bölgelerde aynı zamanda Meksika, pasifik levhası üzerinde levha hareketleri dediğimiz jeolojik olarak gevşek sedimanlar üzerinde bu tür çamur volkanlar olmaktadır” diye konuştu.

"Ülkemizde olma ihtimali yok"

Çamur volkanının ülkemizde olma ihtimalinin bulunmadığını ifade eden Arslan, “Ülkemizde ise jeolojik yapı itibariyle özellikle karada bu tür oluşumların olma ihtimali yoktur çamur volkanın. Ancak jeolojik geçmişte elbette olmuş olabilir şu anda izine rastlamıyoruz. Güncel olarak özellikle Türkiye Petrollerinin yapmış olduğu Sinop açıklarında Batı Karadeniz’deki doğalgaz ve petrol rezervleri çalışmalarına istinaden Karadeniz’in tabanında küçük ölçekli de olsa bu tür yapıların olduğundan bahsetmektedirler. Yakın çevresinde herhangi bir Hazar Denizinde olduğu gibi bir petrol platformu ya da rafineri bir takım şeyler yapılaşma olmadığı sürece herhangi bir zararı yok” ifadelerine yer verdi.