KTÜ Farabi Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sibel K. VELİOĞLU “Migren Farkındalık Ayı” nedeniyle migren hastalığı hakkında önemli tespit, uyarı ve tavsiyelerde bulundu.

Migren En Yaygın Beyin Hastalığıdır
Ülkemizde her beş kadından biri ve her on erkekten birinin “migren” hastası olduğu bilinmektedir.  Bu hastalık, ülkemizde ve dünyada kişilerin, yaşam kalitesini bozarak mağduriyet oluşturan ilk on hastalık arasında yer almaktadır. Ülkemizde, çocuk ve ergenlerin onda birinde ve gençlerimizin beşte birinde migrene bağlı baş ağrısı sorunu bulunmaktadır.

Migren Neden Ortaya Çıkar?
Uygun bir genetik (ırsi) yatkınlığı olan kişilerde, bazı tetikleyiciler migren ataklarını ortaya çıkaran beyin kimyasallarının salgılanmasına yol açar. Bu tetikleyiciler; hormonlar, açlık, stres, uyku düzeni bozukluğu, çeşitli besinler, su tüketiminin yeterli olmaması, iklim değişiklikleri, ışık-ses-koku açısından uygun olmayan çevre koşulları gibi unsurlardır. 

Migren Tetikleyicileri Nelerdir?
Duygusal Faktörler: Stres seviyesinde ani değişim, anksiyete, depresyon, kronik stres, fiziksel veya mental tükenmişlik hali,
Cinsiyet Hormonları: Ergenlik, Adet Dönemi 1-3.gün, ovulasyon, gebelik önleyici ilaçlar, hormon yerine koyma tedavisi, gebelik, perimenapozal dönem,
Çevresel Faktörler: Parlak ışık, gürültü, hava kirliliği, sigara, parfüm, tiner vb, sıcak hava, sıcak banyo, seyahat, jet lag,
Atmosferik Hava: Hava durumu değişimi, düşük barometrik basınç, rüzgârlı hava, yüksek ısı, yüksek atmosfer basıncı
Yiyecekler: Fermante besinler, küflü peynir, kurutulmuş besinler, narenciye, balık, çikolata, kuruyemişler, nitrat içeren besinler, işlenmiş besinler
İçecekler: Alkolik fermante içecekler, kafeinli içecekler, enerji içecekleri, yetersiz sıvı alımı, dehidratasyon.
Sıralanan unsurları, migreni aktif hale getiren yani tetikleyenler olarak isimlendiriyoruz.


Yaz Aylarında Migren Tetikleyicilerinden Nasıl Korunabilirim?
Şapka takmak,
Güneş gözlüğü kullanmak,
Güneş tepede iken yürüyüş yapmamak,
Evde egzersiz yapmak,
Bol su içmek,
Kahve miktarını azaltmak, 
Günlük düzeni mümkün olduğunca korumak,
Yaz aylarında korunma için önerdiğimiz yöntemlerdir

Migren Ataklarının Basamakları Nelerdir?
Ağrı Öncesi Prodrom Dönemi: Prodromal faz baş ağrısından günler veya saatler önce gözlenir ve hastaların yaklaşık beşte üçünde mevcuttur. Migren prodromu, atağın başlangıcından birkaç gün öncesine kadar ortaya çıkabilen halsizlik, kas ağrısı, konsantrasyon güçlüğü, ruh hali değişiklikleri, duyusal uyaranlara aşırı hassasiyet, sık esneme, sık idrara çıkma, yiyeceklere duyulan açlık gibi belirtiler görülür.

Aura Dönemi: Migrenli bireylerin yaklaşık üçte birinde, baş ağrısının başlangıcından 15-60 dakika önce geçici nörolojik disfonksiyonlarla karakterize aura fazı görülür. Migren aurası kortikal yayılan depolarizasyon (KYD) adı verilen nörofizyolojik süreçten kaynaklanmaktadır. Bazen basit geometrik şekiller, zikzak veya dalgalı çizgiler, ışıltılı noktalar veya yıldızlar, genellikle görüş alanının merkezinde başlayıp dışa doğru yayılan görme kayıpları şeklinde görsel auralar; yüzde veya vücudun bir tarafında kol veya bacakta karıncalanma veya iğne batmaları şeklinde duyusal auralar; kulak çınlaması, gürültü veya müzik duyma şeklinde işitsel auralar; konuşmada veya başkalarının ne söylediğini anlamakta zorluk şeklinde lisan ile ilgili auraları; vücudun bir bölümünü hareket ettirememe şeklinde motor auralar görülebilir.

Baş Ağrısı Dönemi: Aurayı takiben veya aurasız olarak ortaya çıkan migren baş ağrısı, trigeminal ve üst servikal sinirlerde önce aktivasyon ve sonra duyarlılaşma ile meydana gelir. Sıklıkla sabahları ortaya çıkar, kademeli olarak artar ve 4-72 saat arasında sürer. Genel olarak tek taraflı, zonklayıcı tarzda, orta veya ileri şiddette olan bu ağrıya bulantı-kusma, ışık, ses ve yoğun kokulara karşı hassasiyet, baş ve boyun kaslarında hassasiyet, fiziksel aktiviteyle kötüleşme, duyusal bozukluklar, ruh halinde ve algılamada bozulmalar eşlik eder. 

Ağrının Sonlanma Dönemi: Rezolüsyon fazında ise ağrının şiddeti yavaş yavaş azalır. Zonklama hafifleyerek yerini künt bir ağrı/ağırlığa bırakır. Hasta birkaç saatlik bir şekerleme yapma, uyuma veya kusma ile rahatlayarak bu sürece girebilir.

Ağrı Sonrası Dönem: Baş ağrısının gerilemesinden sonra kan dolaşımı ile ilgili değişikliklerin devam etmesi ile meydana gelen dönemdir. Bu belirtiler baş ağrınızdan sonra bir veya iki gün sürebilir.  Postdrom dönem içerisinde hareket ile ilişkili olarak baş ağrısının meydana geldiği bölgede tekrar ağrı hissedilmesi, kas ağrısı, gastrointestinal semptomlar, yiyecek intoleransı, yorgunluk, tükenmişlik, huzursuzluk, sersemlik, konsantrasyon güçlüğü, algıda bozulmalar, hareketlilik, iyilik veya zindelik gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Çoğu durumda, postdrom aşamasındaki belirtileriniz, prodrom aşamasında yaşadığınız belirtilerle eşleşir. Örneğin, prodrom aşamasında iştahınızı kaybettiyseniz, postdrom dönemde artık aç olduğunuzu fark edebilirsiniz.

Migren mi?  Sinüzit mi?  Psikolojik mi? Yoksa Beyin Tümörü mü?
Migrenlilerin %70’ e yakınında alerjik üst solunum yolu problemleri görülebilir. Bu bazen sinüzite de yol açabilir. Ancak bu iki sorun baş ağrısı konusunda uzman bir hekim tarafından kolaylıkla ayırt edilebilir.  Migren atakları stresle tetiklenir ancak bu özünde psikolojik diye tanımlanan bir ağrı türü değildir. Beyin tümörleri neyse ki baş ağrılarının seyrek nedenleri arasındadır. 

Migren hastalarında muayene, kan tahlilleri ve beyin görüntüleme çalışmaları sıklıkla normaldir. Doktor teşhis için değil başka nedenleri dışlamak için bazen ilave incelemeler isteyebilir. Migren teşhisi koyarken doktorunuz 296 ayrı baş ağrısı türü arasında karar vermek zorundadır. Saygı duymalıyız. 

Migrende 3 Soru Testi (ID Migraine)
Migrende 3 soru testinde (ID Migraine) hastaya son 3 ay içerisinde 3 soru üzerinden baş ağrısı ile ilgili yaşadıkları sorulur. Migren testinde yer alan 3 sorudan 2'sine evet yanıtı veriyorsanız, sizde migren olma olasılığı %93'tür. 
Son 3 ay içinde baş ağrınız sırasında aşağıdakileri yaşadınız mı? 
 1. Midenizde bulantı veya rahatsızlık hissettiniz mi? 
 2. Baş ağrısı sırasında ışık rahatsız etti mi? 
 3. Baş ağrılarınız en az bir gün işten güçten kısıtladı mı?
Tehlikeli Baş Ağrısı için KIRMIZI BAYRAKLAR Nelerdir?
Baş ağrısının yansıra aşağıdaki faktörlerin de olması altta yatan önemli bir sorunun olabileceğini düşündürmelidir ve ileri inceleme gereklidir.
İlk veya en kötü baş ağrısı,
Yeni veya farklı baş ağrısı,
Sıklığı veya şiddeti zaman içinde artan baş ağrısı.
Yeni başlayan baş ağrısı:
Kanserli hastada,
50 yaş üzerinde, 10 yaş altında,
Kafa travması ardından.
Egzersizle birlikte ortaya çıkan baş ağrısı
Belirli bir huyu olmayan baş ağrısı
Tedaviye yanıt vermeyen baş ağrısı


Migren Başağrısı Nasıl Tedavi Edilir?
Hastanın bilinçlenmesi, yaşam şeklinin düzenlenmesi, haftada 1-2’yi geçmeyecek şekilde atak esnasında uygulanacak ilaç ya da ilaç dışı müdahaleler ve özellikle ayda 3’den fazla atak geçiren, atakları uzun süren, sıkıntı veren ve yaşam kalitesini düşüren hastalarda atakları önleyecek düzenlemeler ve gerekirse en az 6 ay kadar süren ilaç ya da müdahaleler olarak sayabiliriz.

Büyük Oksipital Sinir Bloğu- GON Blok Tedavisi
Migren başağrısının gelişiminde, başın arka kısmındaki sinirlerin ve boyun bölgesinin de katkısı vardır. Bu bölgeye yapılan tekrarlayan iğne tedavilerinin- GON blokajının- hassas sinir yapılarını etkileyerek hem başağrısını hem de sinir uçlarındaki aşırı hassasiyeti geçirdiği gösterilmiştir. Tekrarlayıcı GON Blokajı uygulamalarının migren ataklarının sıklığını, şiddetini ve süresini belirgin olarak azalttığı’ gösterilmiştir. Hangi hastaya, hangi aralıklarla uygulanacağına hasta özelinde nörolog tarafından karar vermelidir. Gebelik ve çeşitli nedenlerle ilaç kullanamayan migren hastaları için etkili ve güvenilir bir tedavi seçeneği olarak düşünülebilir.

Botulinum Toksin Uygulaması 
Kronik migrende botulinum toksin enjeksiyonu (botoks) uygulaması koruyucu bir tedavi seçeneği olarak FDA tarafından onaylanmış; kullanım onayı da Sağlık bakanlığı tarafından Temmuz 2011 tarihinde verilmiştir. Migrenle ilişkili beyin alanlarının sinir sonlanmalarının bulunduğu alın, şakaklar, ense, boyun ve omuzlarda en az 31 noktaya, çok ince uçlu özel enjektörlerle yapılır. Uygulama sırasında en az 155 ünite (2 flakon) ilaç kullanılır. Uygulamayı yapan nöroloğun uygun görmesi halinde bu noktaların dışında başka bölgelere de ek doz yapılabilir. Bu durumda en fazla 195 ünite uygulanabilir. İşlemin süresi yaklaşık 15-20 dk olup tek seanstır, etkisi bir hafta içinde başlar ve etkisi 3 ile 6 ay arasında devam eder. Ağrılar sıklaştıkça ideali en az 6 ay sonra uygulamayı tekrarlamaktır. Uygulama sonrasında hasta işine ve diğer günlük yaşam aktivitelerine hemen geri dönebilir.

Migren Aşısı Kesin Çözüm müdür?
Hayır. Migren aşısı diye bilinen yeni ilaç grubu dirençli migren hastaları başta olmak üzere önemli bir tedavi seçeneğidir. Tüm dünyada kullanan binlerce hastadan umut verici sonuçlar gelse de bu bir kez yapılacak bir uygulama değildir ve kesin kür vaadi içermektedir. Tüm dünyada yıllardır ve ülkemizde de geçen seneden(2021 Haziran) beri kullanılmaktadır ancak SGK geri ödemesi yoktur.

Migrende Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Ne Kadar Etkilidir?
Migrende bilimsel ölçütler bazında; sülük, hacamat, homeopati, proloterapi, fitoterapi vb. uygulamaların ispat edilmiş hiçbir katkısı yoktur. 

"Baş Ağrıma Dayanıyorum ve Bu Yüzden İlaç Kullanmıyorum" 
Doğru bir yaklaşım değildir. Ağrı kesicileri sık ve uygun olmayan şekilde tüketmek çok zararlıdır.  Aynı şekilde migreni tedavi etmeden ağrıya dayanmaya çalışmak kişilerin yaşam kalitesini bozduğu gibi beyinlerinde de kalıcı kimyasal değişimlere yol açabilir.

Baş Ağrısı Tedavisinde Beslenme Desteği
Bitkiler: Petasites hybridus (kabalak), Gümüşdüğme, Tereyağı kozalağı, Kahve, Lavanta esansiyel yağı, Yeşil çay
Baharatlar: Soğan ve sarımsak. acı biber, zencefil, arnavut biberi, zerdeçal, hardal
Takviyeler: Magnezyum, trimagnezyum disitrat, Riboflavin, Koenzim Q10, Alfa Lipoik asit  
BDT: Bilişsel Davranışçı Tedaviler/ Yaklaşımlar, Psikoterapi

Bilişsel ve davranışçı terapi (BDT), ilaç dışı tedavilerin en önemlisidir. BDT olaylar ve stres durumları sırasında alışılmış davranışları ve olayların yorumlanmasını değiştirerek etki eder. Baş ağrısını arttıran veya tetikleyen özgün davranışsal ve psikolojik faktörler bu yolla tespit edilir ve değiştirilir. İlaç almak istemeyen, yan etkileri veya kontrendikasyon varlığı nedeniyle ilaç kullanamayan, ilaç tedavisine yanıtsız veya yeterli yanıt alınmayan ya da uzun dönem yoğun ağrı kesici kullanımı sonrası ağrı kesicilerin ağrıyı arttırdığı hastalar ve belirgin stres ve/veya stresle başa çıkmada bozukluk olan hastalarda sıklıkla, klasik migren tedavisi ile beraber uygulandığında, tamamlayıcı tedaviler en iyi sonucu vermektedir.