Milli Mücadele döneminde Trabzon'da yayınlanan İstikbal gazetesi, dijital ortamda araştırmacıların çalışmalarına ışık tutuyor.
Faik Ahmet Barutçu tarafından Milli Mücadele'yi desteklemek üzere kurulan İstikbal gazetesinin ilk sayısı Kasım 1918'de çıktı.
Barutçu'nun başyazarlığını yaptığı gazete, yayım hayatını Mart 1924'e kadar sürdürdü.
Trabzon milletvekili olarak 1939'da TBMM'ye giren, devlet bakanlığı ve başbakan yardımcılığı da yapan Barutçu'nun çıkardığı gazete, Milli Mücadele sırasında halkı bilgilendirmek için Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatıyla 6 Nisan 1920'de kurulan Anadolu Ajansının (AA) haberlerine de sayfalarında yer verdi.
Barutçu'nun kızı Reşan Barutçu, gazetenin orijinal nüshalarını 1991'de babasının adını taşıyan kütüphaneye bağışladı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Ahmet Faik Barutçu Kütüphanesinde özenle muhafaza edilen 14 ciltlik orijinal arşiv, 1 Haziran 2022'de dijitalleştirilerek Wikilala (Matbaanın icadından sonra basılmış Osmanlıca metinler içinde arama yapılmasına olanak sağlayan dijital kütüphane) veri tabanıyla erişime sunuldu.
Dil çeviri özelliğiyle de kullanılan veri tabanındaki gazeteye, farklı ülkelerdeki araştırmacılar da erişti.
"Hiçbir zaman orijinal nüshalarını kullanıcılarımızla paylaşmadık"
KTÜ Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı akademik personeli öğretim görevlisi Beyhan Karpuz, dijitalleşmeyle tarihi bir kaynak olan İstikbal gazetesinden daha çok araştırmacının yararlanma fırsatı bulduğunu söyledi.
ABD ve Kanada'da bulunan üniversite kütüphanelerinin Wikilala veri tabanına abone olduğunu, veri tabanı abonelerinin yurt içi ve özellikle yurt dışından gazeteye erişim sağladığını belirten Karpuz, "Yurt içi ve dışından İstikbal gazetesine 38 bin 310 kez internet üzerinden erişim sağlamıştır. İstikbal gazetesinin içinde farklı anahtar kelimeler kullanılarak binlerce arama gerçekleştirilmiştir." dedi.
Karpuz, tarih bölümü öğrencileri, akademisyenler ve erken Cumhuriyet tarihi araştırmacılarının gazetelerden sıklıkla faydalanmak istediğini ifade ederek, şöyle konuştu:
"Gazete yayım hayatı boyunca o kadar engellerle karşılaşmış ki... Rumlar matbaada basımını engellemiş, bu defa gitmişler İstanbul'dan bir matbaa satın almışlar. Daha sonra tekrar engellemeyle karşılaşmışlar. Kağıt bulamamışlar, gitmişler ekmeklerin sarıldığı ambalaj kağıdına basmışlar. Ne kadar korumaya çalışsanız da ısı, nem, iklim şartları nedeniyle bir süre sonra deforme oluyor. Bu nedenle hiçbir zaman orijinal nüshalarını kullanıcılarımızla paylaşmadık. Bir dönem fotokopilerini paylaştık öğrencilerimizle ve araştırmacılarla. Gelişen teknolojiyle gazetenin orijinal nüshalarını dijitalleştirmeye karar verdik."
"Gazeteyi incelediğinizde Anadolu Ajansından haber geçtiğini görüyorsunuz"
Beyhan Karpuz, "Gazeteyi incelediğinizde Anadolu Ajansından haber aldığını, haber geçtiğini görüyorsunuz ve bu da kuzeydoğudaki bir ilimiz için, Trabzon için önemli bir bilgi kaynağı, önemli bir entelektüel miras." ifadesini kullandı.
İstikbal gazetesi için kütüphanede bir köşe oluşturacaklarını kaydeden Karpuz, Faik Ahmet Barutçu'nun torunu olan eski büyükelçi Ebru Barutçu Gökdenizler'in dedesinin bazı eşyalarını üniversiteye bağışladığını, bunların da kütüphanede sergileneceğini söyledi.
Eski kütüphanecilik anlayışının değişmeye başladığına da işaret eden Karpuz, "Eski kütüphanecilikte yayın neredeyse araştırmacı oraya gitmek zorundaydı. Şimdi dijitalleştirmenin şöyle bir kolaylığı var; raflara, duvarlara, binalara bağlı olmaksızın yayın internet ortamında paylaşıldığı için abonelere sadece Türkiye'de değil, Çin'de, Amerika'da, Güney Kore'de, istediği her yerde erişim imkanı sağlıyor." dedi.
Osmanlıca gazeteyi tercüme eden öğretim görevlisi Zeki Kavanoz da gazetede Anadolu Ajansına ait haberin yer aldığını söyledi.
Kaynak:
