Torba kanun tasarıyla birlikte Türkiye’de internetin kaderi artık hükümetin kontrolüne geçiyor. 5651 sayılı kanuna eklenen maddelerle artık internet siteleri herhangi bir mahkeme kararı olmadan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) ve Ulaştırma Bakanlığı’nın emriyle 4 saat içinde kapatılabilecek.

Torba yasa tasarısıyla gündeme gelen internete yönelik kanun değişiklikleri büyük tartışma yarattı. Kanuna eklenen maddeyle artık internet sitelerinin herhangi bir mahkeme kararı olmadan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından kapatılmasının önü açıldı.

Böylece sanal alemdeki içerikler ‘özel hayatın gizliliği’ kapsamında mahkeme kararı olmadan bile engellenebilecek.

Tasarıda dikkat çeken diğer bir noktaysa internetteki içeriklerin sayfa bazında engellenebilecek olması. Buna göre artık internet sitesi yerine internet sayfaları erişime engellenebilecek. Başka bir deyişle, ‘uygunsuz’ bulunan bir tweet veya YouTube videosu engellenecek, ancak söz konusu sitedeki diğer içerikler görüntülenmeye başlayabilecek.

Eklenen kanun maddesine göre kurulacak Erişim Sağlayıcılar Birliği, tüm mobil ve sabit internet servis sağlayıcı şirketlerinin çatı örgütü olacak. Bu birlik TİB veya Bakanlık tarafından alınan engelleme kararını 4 saat içinde uygulamaya geçecek. Buna ek olarak Erişim Sağlayıcılar Birliği, abonelerin internet trafiği bilgilerini 2 yıl boyunca tutacak.

Böylece Türkiye’deki 34 milyon internet abonesinin internette hangi sitelere girdiği veya akıllı telefonlardan hangi uygulamaları kullandığı tespit edilebilecek. İndeksleme ve süzgeç sisteminin kullanıcılacağı bir çalışma sayesinde internet abonelerinin profilleri oluşturulabilecek. Bu çalışmalar internet servis sağlayıcıların üzerine ek bir maliyet yükleyecek. Söz konusu sistem internet hem pahalandıracak hem de yavaşlatacak.

İçerikleri kimler engellenecek?

Daha önceki kanunda internet içeriklerinin veya sitelerinin engellenmesi mahkeme kararıyla gerçekleşiyordu. Tasarıdaki değişikliğe göre artık içerik engelleme işi mahkemelerin yanı sıra TİB ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapılacak.

Nasıl engellenecek?

Uygunsuz içeriklerin TİB veya Ulaştırma Bakanlığı tarafından tespit edildikten sonra bir ‘tedbir’ kararı alınacak. Bu karara göre internet servis sağlayıcı şirketler 4 saat içinde uygunsuz içeriği engelleyebilecek.

Engelleme nasıl kaldırılacak?

TİB veya Ulaştırma Bakanlığı tarafından engellenen internet içeriklerinin kaldırılabilmesi için site sahiplerinin veya kullanıcıların yargıya gitmesi gerekecek. Başka bir deyişle mahkemelerin engelenen içeriği suçsuz bulması sonucunda yasak kaldırılabilecek.

Engelleme kararı neyi kapsıyor?

Tasarıyla beraber internetteki ‘uygunsuz’ içerikler için engelleme kararı alınabilecek. Buna göre özel hayatın gizliliğinin ihlal eden yayın, kısım, bölüm, resim ve videolar kapsam dahilinde tutulacak. Hakaret gibi kişilik haklarıyla ilgili konularda da mahkeme kararı beklenmeyecek.

Engellenmiş içerikler görüntülenebilecek mi?

Yasa taslağında yer alan maddeye göre engellemeler artık IP adresi üzerinden yapılacak. Bu yüzden ‘DNS’ numarası veya VPN servisi kullanmak işe yaramayacak. Başka bir deyişle engellenmiş sitelere arka kapılardan bile girilemeyecek.

İnternet siteleri filtrelenecek mi?

Engellemeler internet sayfaları üzerinde yapılacak. Siteler açık görünse bile engellenen içerikler kullanıcılara gösterilmeyecek. Böyle engellenen içerikler kullanıcılar gizlenecek.

Hangi internet siteleri engellenebilecek?

Uygunsuz içeriklerin olduğu sayfalar ‘URL’ yani alan adı bazında engellenebilecek. Örneğin, YouTube’un tamamen kapatılmasın yerine söz konusu videoya erişim engellecek. Sosyal medyada ise kullanıcıların attığı tweetler de bu kapsam dahilinde tutulacak.

İnternet servis sağlayıcıları ne yapacak?

TTNET, Superonline, D-Smart, Turkcell, Vodafone ve Avea gibi mobil ve sabit internet servis sağlayıcılar Erişim Sağlayıcılar Birliği’ne katılmak zorunda kalacak. TİB, Ulaştırma Bakanlığı veya mahkemede tarafından verilen erişim engelleme kararları birliğe bildirilecek ve en fazla 4 saat içinde erişim engellenecek.

Fişleme yapılacak mı?

Taslakta yer alan Erişim Sağlayıcılar Birliği’ne yönelik maddede, abonelerin 2 yıllık internet trafik bilgisini tutmak zorunda kalacak. Yani kullanıcıların hangi internet internet sitelerine girdiği veya akıllı telefonlardan hangi uygulamaları kullanıdığı kaydedilecek. Böylelikle kullanıcılar hakkında bir profil oluşturulabilecek.

İnternet pahalanacak mı?

Tüm internet servis sağlayıcıları, 34 milyon abonenin 2 yıllık internet trafiği verilerini saklayacağından dolayı şirketlerin üzerindeki maddi yük artacak. Şirketler daha büyük kapasiteli sunucular satın almak zorunda kalacak. Bu yüzden kısa vadede olmasa bile uzun vadede son kullanıcılara ulaşan internet fiyatı artacak.

İnternet yavaşlayacak mı?

Yeni dönemde kullanıcıların internet trafiği indeksleme ve süzme gibi işlemlerden geçirilecek. Söz konusu süzme ve indeksleme işlemi şirketlerin sunucularına ek yük getirdiği için internet hızı yavaşlayacak.

Bakanın kararı yargılanamayacak

KANUN değişikliği tasarısının en önemli maddesinin özel hayatla ilgili olan 9A maddesi olduğunu söyleyen Bilişim Avukatı Burçak Ünsal, başkan veya bakan tarafından verilen bir erişim engelleme kararının yargı dışına itilmeye çalışdığını dile getirdi.

Ünsal, “Bu madde, mağdur kişiye mahkemeye değil, başkanlığa gitme imkanı sağlıyor. Bu karar verildikten sonra itiraz hakkı tanınıyor. Ama aynı madde içinde son bendte TİB başkanı veya Bakan erişime engelleme emri verebilir deniliyor. 4 saat içinde yerine getirilmek zorundadır deniliyor. Ve bu emre ilişkin bir itiraz öngörülmüyor. Bu hayati bir detay” dedi.

Sansür aracı

Erişim engellemelerinin kimin, neye göre karar vereceği meçhul olduğunu söyleyen Bilişim Avukatı Gökhan Ahi, yürütmenin yargıya müdahelece edeceğini ifade etti.

Ahi, “Yürütme organı olan Bakanlığın kararı ile erişim engelleme yapılabilecek olan bu tasarı, yürütmenin yargıya müdahale etmesine açıkça imkan tanımış, imtiyaz niteliğinde bir tasarı düzenlenmiştir. Tasarıda ‘tüzel kişilerin’ de bu hakka sahip olacağından bahsedilmiştir. Ancak tüzel kişilerin özel hayatı olmadığı gibi, kanunla korunan bir hak da değildir. Bu bakımdan tasarı hukuken temel hatalar içermesi bir yana, sansür aracı olarak kullanılmaya da müsaittir” diye konuştu.