Samsun’un merkezinde yer alan ve 701 yıllık geçmişiyle ilk cami olarak bilinen Kale İçi (Kuyumcular) Camii, yapılan restorasyonlar sonucunda bugüne kadar değişmeden kalan tek unsuru olan kitabesiyle dikkat çekiyor. İlkadım ilçesi Kale Mahallesi sınırlarında yer alan bu tarihi yapı, geçmişe ışık tutan önemli bir miras olarak varlığını sürdürüyor.
Kale İçi Camii’nin Tarihi ve İsminin Kaynağı
Kale İçi Camii, adını 1192 yılında Danişmentliler Beyliği Dönemi’nde inşa edilen Samsun Kalesi’nden alıyor. Cami, Samsun’un Kale Mahallesi’nde, Bedesten denilen üstü açık çarşının başında ve Namık Kemal Caddesi’nin sonunda konumlanıyor. Samsun Kalesi’nin batı kapısının hemen iç tarafında yer aldığı için Kale Kapısı Mescidi olarak da anılmıştır.
Hicri 723 (Miladi 1323) yılında İlhanlıların Anadolu Valisi Emir Timurtaş Paşa adına inşa edilen cami, birçok onarım ve restorasyona uğramasına rağmen kapısında yer alan kitabesiyle tarihi kimliğini korumaktadır.
Büyük Yangınlar ve Restorasyonlar
Kale İçi Camii, büyük Samsun yangınları ve zorunlu restorasyonlar sonucunda orijinal yapısını büyük ölçüde kaybetmiştir. Ancak, giriş kapısının üstünde yer alan Arapça kitabe, geçmişe dair önemli bir belge olarak varlığını korumaktadır.
Kitabede şu ifadeler yer almaktadır:
“723 yılında kulcağızların en zayıfı Mevlevi Mahmut oğlu Evhat, Ebu Sait Han'ın devleti günlerinde -Allah Saltanatını Payidar ede- ve Timurtaş Noyan zamanında Allah aziz kıla yardım ede- bu mübarek mescidi iymar (inşa) etti.”
Bu kitabe, Kale İçi Camii’nin inşa sürecine ve o dönemin siyasi atmosferine ışık tutmaktadır.
Tarihi Yapının Günümüzdeki Durumu
7 asırlık geçmişiyle Kale İçi Camii, dışarıdan bakıldığında tarihi bir yapı izlenimi vermese de ön kapısının üstündeki kitabe, görenlerin dikkatini çekmektedir. Cami, Samsun'un tarihi kimliğinin bir parçası olarak geçmişi günümüze taşımaktadır.
Kaynak:
