Giresun’un Zeytinlik Semtinde 19. yüzyıldan kalan tarihi evlerde dünden bugüne kimlerin yaşadığı tek tek tespit edilerek mübadelede yaşanan göç hikayeleri araştırıldı.

Giresun’da fındık ticareti yapan gemilerin yaklaşık 200 yıl önce Fransa’nın Marsilya şehrinden getirdiği malzemeler, Anadolu sivil mimarisinde eşine az rastlanır bir mahalle kültürünün doğmasına neden oldu. Giresun Kalesi’nin eteklerinde kurulan Zeytinlik Mahallesi’nde altın oran kuralına göre inşa edilen 200 yıllık Marsilya tarzı evler, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmeye hazırlanırken, Giresun Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarma Bölümü Başkanı Doç. Dr. Gazanfer İltar tarafından evlerin tarihi kitap haline getirildi. Araştırmada mübadele döneminde Zeytinlik Semti'nde yaşayanlar ve semt sakinlerinin hikayeleri ortaya çıkarıldı.

4'ü anıtsal, 81'i konut mimarisi olmak üzere 85 tescilli kültür varlığının bulunduğu tarihi mahalle ile ilgili yaptığı çalışma ile ilgili bilgiler veren Doç. Dr. Gazanfer İltar, Zeytinlik Semti'nin Giresun’dan Avrupa’ya fındık gönderen tüccarların kendileri için tasarladıkları bir semt olduğu söyledi. İltar "Bu evlerle ilgili daha önce birçok çalışma yaptık. Bu evlerin niteliklerinin çok farklı ve değerli olduğunu anladıktan sonra evlerin içerisindeki yaşanmışlıkları merak ettik. Mübadele döneminden burada yaşayanlar nereye gitmiş, gelenler nereden gelmiş bu konuyla ilgili ise ilk defa bir çalışma yaptık. Giresun’dan ve özellikle Zeytinlik semtindekilerin çoğu Yunanistan’a değil, Avrupa’nın büyük başkentlerine göç etmişler. Orada büyük iş adamları olmuşlar. Dünya fındık ticareti hala buradan göç etmiş insanların elindedir. Bunun dışında Giresun’dan Yunanistan’a gidenler Atina Kalithea bölgesine, köylerden gidenlerde Selanik bölgesine yerleşmişlerdir. Gidenler orada bakanlık yapmışlar, üst düzey iş adamı olmuşlar, üst düzey politikacı olmuşlar. Tanınmış iş adamları olmuşlar" dedi.

"Gidenlerin yerine gelenlerde daha ziyade Selanik Kayalar civarından gelen Türklerdir" diyen İltar "Buraya gelenler daha çok tütüncülük ile uğraşmışlar. Buraya geldikten sonra buradaki iklim şartları, fındık ve zeytinlik gibi işler ilgilerini çekmediğinden bir kısmı zamanla buradaki evlerini satıp İstanbul gibi kentlere yerleşiyorlar. Bugün hala mübadeleden kalanlarımız var. Mahallede yaşayanların pek çoğu Selanik mübadilidir. Daha sonraki yıllarda da mübadele komisyonu gidenlerin ve gelenlerin haklarını karşıladıktan sonra boşta kalan evler açık artırma usulüyle satışa sunulmuş ve satılmış” şeklinde konuştu.

"Zeytinlik Semti alanının tek örneğidir"
Zeytinlik evlerinin özellikleriyle ilgili de bilgi veren Doç. Dr. Gazanfer İltar, “Bu semt sadece Giresun’da değil Türkiye’deki önemli semtlerden bir tanesidir. Çünkü bu semt Giresun’daki uluslararası deniz ticareti ve taşımacılığıyla uğraşan armatör iş adamlarının ağırlıklı olarak yaşadığı bir semt ve özel tasarlanmış bir semttir. İş adamları kendi yaşamlarına uygun bir semt tasarımı yapmışlar ve burada yaşamışlardır. Buradaki evler çok nitelikli evlerdir. Her birisi kendi içerisinde bir külliye gibidir. Her evin kendi içerisinde sarnıcı, çeşmesi, mutfağı, müştemilatı, hizmetlilerin yaşadığı yerleri, kuyusu, ocağı gibi pek çok birimleri vardır. Her ev kendi içerisinde bir mahalle gibidir. Fırınları ve ocakları çok güzeldir. Hiçbir ev birbirinin manzarasına ve hava sirkülasyonuna, görüntüsüne müdahale etmez. Bu evler zamanın akıllı evleridir. Dolayısıyla akıllı ev kavramı günümüzden yaklaşık 150 sene önce burada meşhur olmuştu. Zeytinlik Semti alanının tek örneğidir” ifadelerini kullandı.