11 ilde önemli hasara neden olan depremler nedeniyle hayatını kaybeden vatandaşlarımız sebebiyle acımız büyük. Milletimizin deprem haberini aldığımız ilk andan itibaren devletimiz ve AFAD başta olmak üzere STK’larla koordineli şekilde bir yardım seferberliğine başlayarak depremden zarar gören vatandaşlarımızın yaralarının sarılması için canla başla çalıştıklarına şahit olmak bize umut verdi. Umarım ülkemiz böyle büyük bir felaketi bir daha yaşamaz.
Her ne kadar büyük felaketleri bir daha yaşamamayı temenni etsek de Türkiye’nin deprem kuşağında yer alan bir ülke olduğunu unutmamalıyız. Fay hatlarının yoğun olarak geçtiği bu Anadolu topraklarında tarihte büyük depremler yaşanmıştır. Yakın dönemde Gölcük, Van, Erzincan, Elazığ ve İzmir depremlerinin yarattığı yıkımlara bizler de şahit olduk ve durumun ne kadar ciddiyetle ele alınması gerektiğini doğa bize her defasında hatırlattı. Deprem gerçeğinden kaçamadığımızdan dolayı binalarımızı depreme göre sağlam yapmamız gerekmektedir. İstanbul’u da etkileyen ve büyük yıkımlara neden olan Gölcük Depremi’yle başlayan ‘nasıl dayanıklı bina inşa ederiz’ sorusu her büyük depremden sonra ana gündemimiz oluyor. Peki depreme dayanıklı bina nasıl olur bu yazımda size özetlemeye çalışacağım.
DEPREM BİNALARI NASIL ETKİLER
Depreme dayanıklı bina inşasının temel prensiplerini incelemeden önce depremlerin binaları nasıl etkilediğini değerlendirelim. Bir deprem meydana geldiğinde, zemin boyunca, tüm yönlere doğru kısa ve hızlı aralıklarla şok dalgaları yayar. Binalar genellikle ağırlıklarından ve yerçekiminden kaynaklanan dikey kuvvetleri kaldıracak şekilde donatılırken depremlerin yaydığı yatay kuvveti kaldırmakta zorlanırlar. Bu yatay hareket zemini, duvarları, kolonları, kirişleri ve bunları bir arada tutan bağlayıcıları titretir. Binaların altı ve üstü arasındaki hareket farkı aşırı gerilim uygulayarak binanın yapısının zarar görmesine ve sonunda tüm yapının çökmesine neden olur.
BİNANIN İNŞA EDİLECEĞİ YERİN SEÇİMİ
Depreme dayanıklı bir bina inşa etmek için öncelikle bölgedeki fay hattının, dere yataklarının, alüvyon arazinin tespit edilmesi çok önemlidir. Binanın doğrudan bu alanlar üzerinde inşa edilmemesi gerekmektedir. Deniz seviyesinden daha uzak, daha yüksek yerler ve kayalık zeminler binaların inşası için daha uygun zeminler sunmaktadır. Bundan dolayı depreme dayanıklı bir bina için zeminin iyi şekilde tespit ediliyor olması gerekir.
PROJE AŞAMASI
Depreme dayanıklı bir binanın inşa edilmesinin önemli aşamalarından biri de proje aşamasıdır. Binanın tasarımının deneyimli bir mimar ve mühendis tarafından inşa edileceği zemine uygun, güncel yapı uygulamalarını dikkate alan ve Türkiye’de depreme dayanıklı yapıların inşasının yasal çerçeveyi çizen 2019’da yürürlüğe girmiş olan Deprem Yönetmeliği’ne uygun şekilde oluşturulması gerekmektedir.
Elbette ki depreme dayanıklılıkta doğru bir projenin yanında binanın projeye uygun şekilde inşa edilmesi de kritik bir öneme sahiptir. Projeye uygun olarak inşa edilmeyen bir bina deprem riski taşımaktadır. Bu konuda yapı denetimleri önem kazanmaktadır. Yapı denetimleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yetkilendirdiği yapı denetim firmaları tarafından yapılmaktadır.
KALİTELİ MALZEME KULLANIMI
İnşaat esnasında kullanılan demir, çelik ve beton gibi malzemelerin kalitesi ile bu konuda yapılan denetlemeler depreme dayanıklılık konusunda en kritik faktörlerdir. Depreme dayanıklı ev inşa ederken seçilecek malzemeyle ilgili ayırıcı nokta, malzemenin olabildiğince hafif ve esnek olması, aynı zamanda güçlü bir sağlamlığa elverişli olmalıdır. Bu prensipleri göz önünde bulundurarak seçilen malzemeler, doğal olarak binanın depreme dayanıklılığını arttırır.
SU YALITIMI
Bir biranın dayanıklı olmasını sağlayan önemli faktörlerden birisi suya karşı korunaklı olmasıdır çünkü binanın uzun süreli suya maruz kalması yapı unsurlarında deformasyonlara sebep olarak binayı zayıflatacaktır. Doğru bir şekilde tasarlanmış su yalıtımlı binalar depreme karşı daha dayanıklı olacaktır.
TEMEL KOLONLAR
İnşa işlemine geçilmeden önce yapılan zemin incelemeleri ile depreme dayanıklı yapıların oluşturulmasında ihmal edilmemesi gereken önemli konulardan birisi de bir binayı uzun süre taşıyan ve ayakta tutan kolonlardır. Bu sebeple periyodik olarak binaların kolonlarının kontrol edilmesi önem arz etmektedir. Kolonlarda bir çatlak veya alanın daha verimli kullanılması için kesilen bir kolon bölümü varsa binanın temelinde inceleme yapılması kritik önem taşımaktadır.
DAYANIKLILIK TESTİ
İnşa edilmiş ve bir süredir kullanılan bir binanın depreme dayanıklılık kontrollerinden geçmiş olması ve sağlamlığının test edilmesi belirleyici unsurlardandır. Dayanıklılık testleri kat maliklerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, belediyeler, kaymakamlıklar, üniversiteler ve özel yapı denetim şirketlerine başvurusuyla yapılabilmektedir.
HASAR RAPORU
İnşa edilmiş bir bina bir deprem geçirmişse yapı için bir hasar raporu çıkarılmalıdır. Bu rapor, binanın ne durumda olduğunu ve bakıma ihtiyacı olup olmadığını belirlenmesinde kritik rol oymaktadır. Binada hasar söz konusuysa güçlendirme çalışması yapılması veya binanı tahliye edilmesi olumsuz durumların önüne geçilmesini sağlayacaktır.
