Nobel Kimya Ödülü, her yıl 10 Aralık'ta Stockholm'de düzenlenen Nobel Ödülleri töreninde, kimyanın farklı alanlarında önemli katkılarda bulunan bireylere verilen prestijli bir ödüldür.
Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine Nobel Vakfı tarafından düzenlenen bu ödül, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından belirlenen beş akademi üyesinden oluşan bir komite tarafından seçilen kazananlara verilir.
Ödül sahipleri, madalyanın yanı sıra bir diploma ile birlikte, zaman içinde değişen miktardaki para ödülünün de sahibi olurlar.
NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ LİSTESİ
1901 Jacobus Henricus van 't Hoff Hollanda "çözeltilerdeki kimyasal dinamik ve osmotik basınç kanunlarını keşfinden dolayı"
1902 Emil Fischer Alman İmparatorluğu "şeker ve pürin sentezi üzerine çalışmalarından dolayı"
1903 Svante Arrhenius İsveç "ayrışmanın elektrolitik teorisinden dolayı"
1904 William Ramsay Birleşik Krallık "havadaki soy gaz elementlerini keşfi ve bu elementlerin periyodik tablodaki yerleri konusundaki kararlılığından dolayı"
1905 Adolf von Baeyer Alman İmparatorluğu "organik boyalar ve hidroaromatik bileşikler üzerine yaptığı çalışmalar aracılığıyla organik kimya ve kimya endüstrisinin ilerlemesinden dolayı"
1906 Henri Moissan Fransa "flor elementini araştırması ve ayrıştırması ile kendi adıyla anılan elektrik fırınından dolayı"
1907 Eduard Buchner Alman İmparatorluğu "biyokimyasal araştırmaları ve hücresiz fermentasyonu keşfinden dolayı"
1908 Ernest Rutherford Birleşik Krallık
Yeni Zelanda "elementlerin bozunması ve radyoaktif maddelerin kimyası üzerine araştırmalarından dolayı"
1909 Wilhelm Ostwald Alman İmparatorluğu
Rus İmparatorluğu "kataliz üzerine çalışması ile kimyasal denge yönetiminin temel ilkeleri ve reaksiyon hızları üzerine araştırmalarından dolayı"
1910 Otto Wallach Alman İmparatorluğu "alisiklik bileşikler alanındaki öncü çalışmasıyla, organik kimya ile kimya endüstrisine olan hizmetlerinden dolayı"
1911 Marie Curie Fransa
Rus İmparatorluğu "radyumun izolasyonu ve bu dikkat çekici elementin doğası ve bileşikleri sayesinde, radyum ve polonyum elementlerinin keşfinden dolayı"
1912 Victor Grignard Fransa "Grignard reaktifini keşfinden dolayı"
Paul Sabatier Fransa "organik bileşikleri, ince parçalara ayrılmış metallerin varlığında hidrojenasyon yönteminden dolayı"
1913 Alfred Werner İsviçre "özellikle inorganik kimyada olmak üzere, moleküllerdeki atomların bağlanması üzerine çalışmasından dolayı"
1914 Theodore Richards ABD "çok sayıdaki kimyasal elementin atom ağırlıklarının doğru bir şekilde saptanmasından dolayı"
1915 Richard Willstätter Alman İmparatorluğu "özellikle klorofil olmak üzere, bitki pigmentler üzerine araştırmalarından dolayı
1916 Ödül verilmedi
1917
1918 Fritz Haber Weimar Cumhuriyeti "elementlerinden amonyak sentezinden dolayı"
1919 Ödül verilmedi
1920 Walther Nernst Weimar Cumhuriyeti "termokimya üzerine çalışmasından dolayı
1921 Frederick Soddy Birleşik Krallık "radyoaktif maddelerin kimyasına dair bildiklerimize olan katkıları ve izotopların kökeni ve yapısı üzerine alıştırmalarından dolayı"
1922 Francis Aston Birleşik Krallık "radyoaktif olmayan çok sayıda elementin izotoplarını keşfi ve tam sayı kuralını öne sürmesinden dolayı"
1923 Fritz Pregl Avusturya
Yugoslavya "organik maddelerin mikroanalizi yöntemini keşfinden dolayı"
1924 Ödül verilmedi
1925 Richard Zsigmondy Weimar Cumhuriyeti
Macaristan "kolloid çözeltilerin heterojen yapısını göstermesi ve kullandığı yöntemlerden dolayı"
1926 Theodor Svedberg İsveç "çözülme sistemleri üzerine çalışmasından dolayı"
1927 Heinrich Wieland Weimar Cumhuriyeti "safra asitleri ile ilişkili maddelerin bileşimine dair araştırmalarından dolayı"
1928 Adolf Windaus Weimar Cumhuriyeti "sterollerin yapısı ve vitaminlerle olan bağlantıları üzerine yaptığı araştırmasından dolayı"
1929 Arthur Harden Birleşik Krallık "şeker fermantasyonu ve fermante edici enzimleri üzerine araştırmalarından dolayı"
Hans von Euler-Chelpin İsveç
Almanya
1930 Hans Fischer Weimar Cumhuriyeti "özellikle hemin sentezi olmak üzere, hemin ve klorofilin yapıları üzerine araştırmalarından dolayı"
1931 Carl Bosch Weimar Cumhuriyeti "kimyasal yüksek basınç yöntemleri konusuna dair icatları ve geliştirmelerinden [Haber süreci ile Bergius süreci] dolayı"
Friedrich Bergius Weimar Cumhuriyeti
1932 Irving Langmuir ABD "yüzey kimyasında yaptığı keşifler ve araştırmalardan dolayı"
1933 Ödül verilmedi
1934 Harold Urey ABD "ağır hidrojeni keşfinden dolayı"
1935 Frédéric Joliot-Curie Fransa "yeni radyoaktif elementleri sentezlemelerinden dolayı"
Irène Joliot-Curie Fransa
1936 Peter Debye Hollanda "X ışınları ve elektronların gazlarda kırınımı ile dipol momentleri üzerine incelemeleri aracılığıyla moleküler yapı üzerine çalışmasından dolayı"
1937 Norman Haworth Birleşik Krallık "karbonhidratlar ve C vitamini üzerine araştırmalarından dolayı"
Paul Karrer İsviçre "karotenoidler, flavinler ve A ile B2 vitaminleri üzerine araştırmalarından dolayı"
1938 Richard Kuhn Nazi Almanyası
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu "karotenoidler ve vitaminler üzerine çalışmasından dolayı"
1939 Adolf Butenandt Nazi Almanyası "cinsiyet hormonları üzerine çalışmasından dolayı"
Lavoslav Ružička Yugoslavya
İsviçre "polimetilenler ve yüksek terpenler üzerine çalışmasından dolayı"
1940 Ödül verilmedi
1941
1942
1943 George de Hevesy Macaristan "kimyasal süreçleri inceleme amacıyla izotopları, izleyici olarak kullandığı çalışmasından dolayı"
1944 Otto Hahn Nazi Almanyası "ağır çekirdeklerin fisyonunu keşfinden dolayı"
1945 Artturi Virtanen Finlandiya "özellikle yem korunması yöntemi olmak üzere, tarım ve beslenme kimyası alanındaki araştırma ve keşiflerinden dolayı"
1946 James Sumner ABD "enzimlerin kristallenebilir olduklarını keşfinden dolayı"
John Howard Northrop ABD "enzimleri ve virüs proteinlerini saf hâlde elde etmelerinden dolayı"
Wendell Stanley ABD
1947 Robert Robinson Birleşik Krallık "özellikle alkaloidler olmak üzere, biyolojik öneme sahip bitki ürünleri üzerine araştırmalarından dolayı"
1948 Arne Tiselius İsveç "özellikle serum proteinlerinin karmaşık yapılarını ilgilendiren keşifleri olmak üzere, elektroforez ve adsorpsiyon analizi üzerine araştırmasından dolayı"
1949 William Giauque ABD "özellikle maddelerin aşırı düşük sıcaklıklardaki davranışları olmak üzere, kimyasal termodinamik alanındaki katkılarından dolayı"
1950 Otto Diels Batı Almanya "dien sentezini keşifleri ve geliştirmelerinden dolayı"
Kurt Alder Batı Almanya
1951 Edwin McMillan ABD "uranyum ötesi elementlerin kimyasına dair keşiflerinden dolayı"
Glenn T. Seaborg ABD
1952 Archer Martin Birleşik Krallık "ayrıştırma kromatografisini keşiflerinden dolayı"
Richard Synge Birleşik Krallık
1953 Hermann Staudinger Batı Almanya "makromoleküler kimya alanındaki keşiflerinden dolayı"
1954 Linus Pauling ABD "kimyasal bağın yapısı üzerine araştırması ve karmaşık maddelerin yapılarının anlaşılması için bu araştırmayı uygulamasından dolayı"
1955 Vincent du Vigneaud ABD "özellikle bir polipeptit hormonun ilk kez sentezlemesi olmak üzere, biyokimyasal açıdan önemli olan sülfür bileşikleri üzerine çalışmasından dolayı"
1956 Cyril Hinshelwood Birleşik Krallık "kimyasal reaksiyonların işleyişi üzerine yaptıkları araştırmalardan dolayı"
Nikolay Semyonov Sovyetler Birliği
1957 Alexander Todd Birleşik Krallık "nükleotitler ve nükleotit koenzimleri üzerine çalışmasından dolayı"
1958 Frederick Sanger Birleşik Krallık "proteinlerin, özellikle de insülinin yapısı üzerine çalışmasından dolayı"
1959 Jaroslav Heyrovský Çekoslovakya "polarografik analiz yöntemlerini keşfi ve geliştirmesinden dolayı"
1960 Willard Libby ABD "arkeoloji, jeoloji, jeofizik ve diğer bilim dallarında, yaş belirlemesi için karbon-14'ü kullandığı yöntemden dolayı"
1961 Melvin Calvin ABD "bitkilerin karbondioksit özümsemesi üzerine araştırmasından dolayı"
1962 Max Perutz Birleşik Krallık
Avusturya "küresel proteinlerin yapıları üzerine çalışmalarından dolayı"
John Kendrew Birleşik Krallık
1963 Karl Ziegler Batı Almanya "kimya ve yüksek polimerler teknolojisi alanındaki keşiflerinden dolayı"
Giulio Natta İtalya
1964 Dorothy Hodgkin Birleşik Krallık "önemli biyokimyasal maddelerin yapısını X ışını teknikleri ile belirlemesinden dolayı"
1965 Robert Woodward ABD "organik sentez sanatındaki olağanüstü başarılarından dolayı"
1966 Robert S. Mulliken ABD "moleküler orbital yöntemiyle, kimyasal bağlar ve moleküllerin elektronik yapısını konu alan ana çalışmasından dolayı"
1967 Manfred Eigen Batı Almanya "aşırı hızlı kimyasal reaksiyonlarla ilgili çalışmalarından dolayı"
Ronald Norrish Birleşik Krallık
George Porter Birleşik Krallık
1968 Lars Onsager ABD
Norveç "kendi adını taşıyan çift taraflı bağıntılarını keşfinden dolayı"
1969 Derek Barton Birleşik Krallık "konformasyon kavramının gelişmesi ve kimyada uygulanması konusundaki katkılarından dolayı"
Odd Hassel Norveç
1970 Luis Leloir Arjantin "şeker nükleotitleri ile karbonhidrat biyosentezindeki görevlerini keşfinden dolayı"
1971 Gerhard Herzberg Kanada
Batı Almanya "moleküllerin, özellikle de serbest radikallerin, elektronik yapıları ve geometrileri bilgilerine olan katkılarından dolayı"
1972 Christian Anfinsen ABD "ribonükleaz, özellikle de amino asit dizilimi ile biyolojik aktif konformasyonu arasındaki ilişki üzerine çalışmasından dolayı"
Stanford Moore ABD "ribonükleaz molekülünün aktif merkezinin, kimyasal yapısıyla katalitik aktivitesi arasındaki bağlantının anlaşılmasına yönelik katkılarından dolayı"
William Stein ABD
1973 Ernst Otto Fischer Batı Almanya "organometallerin kimyası üzerine bağımsız olarak gerçekleştirdikleri, sandviç bileşikler olarak adlandırılan öncü çalışmalarından dolayı"
Geoffrey Wilkinson Birleşik Krallık
1974 Paul Flory ABD "makromoleküllerin fiziksel kimyası üzerine temel teorik ve deneysel çalışmasından dolayı"
1975 John Cornforth Birleşik Krallık
Avustralya "enzimle katalizlenen reaksiyonların stereokimyası üzerine çalışmasından dolayı"
Vladimir Prelog İsviçre
Yugoslavya "organik molekül ve reaksiyonların stereokimyasına dair araştırmasından dolayı"
1976 William Lipscomb ABD "boranların yapısı üzerine yaptığı, kimyasal bağlanmanın sorunlarını aydınlatan çalışmalarından dolayı"
1977 Ilya Prigogine Belçika
Sovyetler Birliği "dengesizlik termodinamiğine, özellikle de dağıtıcı yapılar teorisine olan katkısından dolayı"
1978 Peter Mitchell Birleşik Krallık "kemiozmotik teorinin formülleştirilmesi aracılığıyla, biyolojik enerji aktarımının anlaşılmasına olan katkısından dolayı"
1979 Herbert Brown ABD
Birleşik Krallık "sırasıyla, bor ve fosfor içeren bileşiklerin, önemli organik sentez reaktifleri olarak kullanımlarını geliştirmelerinden dolayı"
Georg Wittig Batı Almanya
1980 Paul Berg ABD "özellikle rekombinant DNA olmak üzere, nükleik asitlerin biyokimyası üzerine temel çalışmalarından dolayı"
Walter Gilbert ABD "nükleik asitlerdeki baz dizilimlerinin belirlenmesiyle ilgili katkılarından dolayı"
Frederick Sanger Birleşik Krallık
1981 Kenichi Fukui Japonya "bağımsız olarak geliştirdikleri, kimyasal reaksiyonların davranışını ilgilendiren teorilerinden dolayı"
Roald Hoffmann ABD
Polonya
1982 Aaron Klug Birleşik Krallık "kristalografik elektron mikroskopisini geliştirmesi ve biyolojik önemi olan nükleik asit-protein komplekslerinin yapılarını açıklamasından dolayı" [76]
1983 Henry Taube ABD
Kanada "özellikle metal bileşiklerinde olmak üzere, elektron aktarımı reaksiyonlarının işleyişi üzerine çalışmasından dolayı"
1984 Bruce Merrifield ABD "katı bir matriste kimyasal senteze yönelik bir yöntem geliştirmesinden dolayı"
1985 Herbert A. Hauptman ABD "kristal yapılarının belirlenmesine yönelik doğrudan yöntemlerin geliştirilmesindeki olağanüstü başarılarından dolayı"
Jerome Karle ABD
1986 Dudley Herschbach ABD "temel kimyasal süreçlerin dinamikleriyle ilgili katkılarından dolayı"
Yuan T. Lee ABD
Tayvan
John Polanyi Kanada
Macaristan
1987 Donald Cram ABD "yapıya özgü etkileşimi yüksek seçicilik gösteren moleküller geliştirmeleri ve kullanmalarından dolayı"
Jean-Marie Lehn Fransa
Charles Pedersen ABD
1988 Johann Deisenhofer Batı Almanya "bir fotosentetik reaksiyon merkezinin üç boyutlu yapısını belirlemelerinden dolayı"
Robert Huber Batı Almanya
Hartmut Michel Batı Almanya
1989 Sidney Altman ABD
Kanada "RNA'nın katalitik özelliklerini keşiflerinden dolayı"
Thomas Cech ABD
1990 Elias James Corey ABD "organik sentez teorisi ve metodolojisini geliştirmesinden dolayı"
1991 Richard Ernst İsviçre "yüksek çözünürlüklü nükleer manyetik rezonans (NMR) spektroskopsi metodolojisinin geliştirilmesine olan katkılarından dolayı"
1992 Rudolph Marcus ABD
Kanada "kimyasal sistemlerde elektron aktarımı reaksiyonları teorisine olan katkılarından dolayı"
1993 Kary Mullis ABD "DNA tabanlı kimya üzerine yöntemlerin geliştirilmesine olan katkıları ile [...] polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yöntemini icadından dolayı"
Michael Smith Kanada "DNA tabanlı kimya üzerine yöntemlerin geliştirilmesine olan katkıları ile [...] oligonükleotit tabanlı, alan hedefli mutajenezin oluşturulması ve protein çalışmaları için geliştirilmesine olan temel katkılarından dolayı"
1994 George Olah ABD
Macaristan "karbokatyon kimyasına katkılarından dolayı"
1995 Paul Crutzen Hollanda "atmosfer kimyası, özellikle ozon incelmesi ve oluşumuyla ilgili çalışmalarından dolayı"
Mario Molina Meksika
Sherwood Rowland ABD
1996 Robert Curl ABD "fullerenleri keşiflerinden dolayı"
Harry Kroto Birleşik Krallık
Richard Smalley ABD
1997 Paul D. Boyer ABD "adenozin trifosfat (ATP) sentezini sağlayan enzim mekanizmasını aydınlatmalarından dolayı"
John E. Walker Birleşik Krallık
Jens Skou Danimarka "ilk iyon taşıyıcı enzimin, Na+, K+ -ATPazın keşfinden dolayı"
1998 Walter Kohn ABD
Avusturya "yoğunluk fonksiyonları teorisini geliştirmesinden dolayı"
John Pople Birleşik Krallık "kuantum kimyasında sayısal yöntemler geliştirmesinden dolayı"
1999 Ahmed Zewail ABD
Mısır "femtosaniye spektroskopisi kullanarak kimyasal reaksiyonların geçiş durumları üzerine çalışmalarından dolayı"
2000 Alan Heeger ABD "iletken polimerleri keşifleri ve geliştirmelerinden dolayı"
Alan MacDiarmid ABD
Yeni Zelanda
Hideki Shirakawa Japonya
2001 William Knowles ABD "kiral olarak katalizlenen hidrojenasyon reaksiyonları üzerine çalışmalarından dolayı"
Ryōji Noyori Japonya
Barry Sharpless ABD "kiral olarak katalizlenen oksidasyon reaksiyonları üzerine çalışmasından dolayı"
2002 John Fenn ABD "biyolojik makromoleküllerin tanımlanması ve yapılarının analizi için yöntemler ile [...] biyolojik makromoleküllerin kütle spektrometrisi analizleri için yumuşak desorpsiyon iyonizasyon yöntemlerini geliştirmelerinden dolayı"
Koichi Tanaka Japonya
Kurt Wüthrich İsviçre "biyolojik makromoleküllerin tanımlanması ve yapılarının analizi için yöntemler ile [...] çözelti hâlindeki biyolojik makromoleküllerin üç boyutlu yapılarının belirlenmesi için nükleer manyetik rezonans spektroskopisini geliştirmesinden dolayı"
2003 Peter Agre ABD "hücre zarlarındaki kanallar ile [...] su kanallarını keşfinden dolayı"
Roderick MacKinnon ABD "hücre zarlarındaki kanallar ile [...] iyon kanallarının yapıları ve mekanikleri üzerine çalışmalarından dolayı"
2004 Aaron Ciechanover İsrail "ubikuitin aracılı protein yıkımının keşfinden dolayı"
Avram Hershko İsrail
Macaristan
Irwin Rose ABD
2005 Yves Chauvin Fransa "organik sentezde metatez yöntemini geliştirmelerinden dolayı"
Robert Grubbs ABD
Richard Schrock ABD
2006 Roger Kornberg ABD "ökaryotik transkripsiyonun moleküler temelleri üzerine çalışmalarından dolayı"
2007 Gerhard Ertl Almanya "katı yüzeylerdeki kimyasal süreçler üzerine çalışmalarından dolayı"
2008 Osamu Shimomura Japonya "yeşil floresan proteini (GFP) keşifleri ve geliştirmelerinden dolayı"
Martin Chalfie ABD
Roger Tsien ABD
2009 Venkatraman Ramakrishnan ABD
Birleşik Krallık
Hindistan "ribozomun yapısı ve işlevi üzerine çalışmalarından dolayı"
Thomas A. Steitz ABD
Ada Yonath İsrail
2010 Richard Heck ABD "organik sentezdeki paladyum katalizeli çapraz bağlantıları keşiflerinden dolayı"
Ei-ichi Negishi Japonya
Akira Suzuki Japonya
2011 Dan Şehtman İsrail "kuazi kristalleri keşfinden dolayı"
2012 Robert Lefkowitz ABD "G proteini kenetli reseptörler üzerine çalışmalarından dolayı"
Brian Kobilka ABD
2013 Martin Karplus ABD
Avusturya "karmaşık kimyasal sistemler için çok ölçekli modelleri geliştirilmesinden dolayı"
Michael Levitt ABD
Birleşik Krallık
İsrail
Arieh Warshel ABD
İsrail
2014 Eric Betzig ABD "süper çözünürlüklü floresan mikroskopisini geliştirmelerinden dolayı"
Stefan Hell Almanya
Romanya
William Moerner ABD
2015 Tomas Lindahl Birleşik Krallık
İsveç "DNA onarımının mekanik çalışmalarından dolayı"
Paul Modrich ABD
Aziz Sancar ABD
Türkiye
2016 Jean-Pierre Sauvage Fransa "moleküler makinelerin tasarımı ve sentezinden dolayı"
Fraser Stoddart ABD
Birleşik Krallık
Bernard L. Feringa Hollanda
2017 Jacques Dubochet İsviçre "çözeltideki biyomoleküllerin yüksek çözünürlüklü yapı tayini için Kriyo-elektron mikroskobunu geliştirmelerinden dolayı"
Joachim Frank Almanya
ABD
Richard Henderson Birleşik Krallık
2018 Frances Arnold ABD "enzimlerin yönlendirilmiş evriminden dolayı"
George Smith ABD "peptitler ve antikorların faj gösterimlerinden dolayı"
Gregory Winter Birleşik Krallık
2019 John Goodenough ABD "lityum iyon pillerini geliştirmelerinden dolayı"
Stanley Whittingham ABD
Birleşik Krallık
Akira Yoshino Japonya
2020 Emmanuelle Charpentier Fransa "genom düzenleme için bir yöntem geliştirmelerinden dolayı"
Jennifer Doudna ABD
2021 David MacMillan Birleşik Krallık "asimetrik organokatalizin geliştirilmesinden dolayı"
Benjamin List Almanya
2022 Carolyn R. Bertozzi ABD "click kimyasının ve biyoortogonal kimyanın geliştirilmesinden dolayı" Morten Meldal Danimarka Barry Sharpless ABD
Kaynak:
