Son bir haftadır Rize’de, Rize Ticaret ve Sanayi Odasında karargah kurduk. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA)’nın “Teknik Destek” proramı ile desteklediği ve Avrasya Danışmanlık tarafından yürütülen feretiko (Rize Bezi) çalıştayı ile Rize KOBİ’lerinin kurumsal yapılarının güçlendirilmesi projelerine katkı veriyoruz.
Feretiko;
Coğrafi işaret belgeli, “çay”dan önce Rize ekonomisinin dinamosu, ciddi bir ekonomik potansiyele sahip sanayi ürünüydü.
Feretiko:
Rize’de yetiştirilen kendir liflerinin ipliğinden üretilen, yazın terletmeme, teri çekme, serin tutma, bakteri barındırmama, kışın olağanüstü ısı muhafaza etme özellikleriyle sağlık ve konfor sağlayan sanayi kumaşımızın adıdır.
Çay, Rize ekonomisi için milattır.
Çayın Rize ekonomisinde belirleyici olmasından önce Rize’de “kendir” ekilir, hasat edilir, belli bir işlem sırasından sonra “kendir lifleri” elde edilir, bu liflerden iplik üretilirdi.
İplikler tahta dokuma tezgahlarda takada tukada sesleri arasında iç giyimde, ev tekstilinde kullanılan ürünlere ya da; değişik sektörlerde kullanılmak üzere sicim ve halata dönüştürülürdü.
Kendir ekimi yasaklandı feretiko unutuldu
Rize Halk Eğitim Merkezleri unutulmaya yüz tutan bu geleneksel el sanatına sahip çıktı. Açılan kurslarda 12bin dokuyucu yetiştirildi.
Yetiştirildi de ne oldu?
Geleneksel feretiko dokuyucuları, piyasa beklentilerini karşılayamadılar.
“Feretiko” için bir gelecek hayali kurma toplantısını (çalıştayını) 22- 23 Mayıs 2012 tarihlerinde, yine Halk Eğim Müdürlüğünün çabaları ile Rize Ticaret ve Sanayi Odasının toplantı salonunda, bütün paydaşlar bir araya geldi. Ayrıca KTÜ Trabzon MYO Teksil, Giyim, Ayakkabı ve Deri Bölümü Hocalarımızdan Nazmiye Aydın, Nermin Usta Saral, Ayşe Çuvalcı da hazır bulundular.
Paydaşlardan;
Muammer Mete’nin başkanlık yaptığı Kooperatif, Özel Sektör (Zaimoğlu, Kurular, Fidan…) feretikoya sahip çıkıyorlar. Rize Üniversitesinde bir duyarlılık da var. Kamu ise eğitimleri gerçekleştirmiş ama katma değer yaratma ve sürdürülebilirlik adına feretiko için alarm zilleri çalıyor.
Feretiko üretimi yıl oniki aya yayılmalıdır
Özel Sektör temsilcileri, çaydan arta kalan zaman diliminde kadınların ilgi gösterdiği feretiko dokumacılığı yıl oniki aya yayılmalı. Bir meslek olarak algılanarak sürdürülmesi beklentilerin en önemlisini oluşturuyor. Sadece bu nedenle büyük metrajlarda alınan siparişler karşılanamamakta ve feretiko arzu edilen ekonomik etkiyi gösterememektedir.
Katma değer Rize’de kalmalı
Kendir ekim yasağı feretikoyu tam kalbinden vurmuş. İplik Hindistan ya da Romanya’dan geliyor. Dikim işleri ve ambalajlama da İstanbul’da gerçekleştirilence Rize’ye sadece dokuma işçiliği kalıyor. Sorunları herkes biliyor. Faz değişikliğine ihtiyaç olduğu konusunda herkes aynı fikirde. Ancak;
Değişen koşullara uyum sağlamayı önce kendimizde başlatarak gerçekleştirecek bir yol haritasına ve bir akil adamlar gurubu kurularak feretikoya sahip çıkmasını sağlamalıyız.
1- Öncelikle yasaklanmış kendir ekiminin kontrollü ekim koşulları iyileştirilmelidir. Kötü niyet önlenemez ama bu ürünün atığı olmadığı, Rize için ciddi bir istihdam ve katma değer sağlayacağı unutulmamalıdır.
2- Bütün dünyada organik ürüne dönüş yaşanmaktadır. Rize bu durumu feretiko için bin yıllık bir fırsat olarak algılamalı ve değerlendirebilmelidir.
3- İyi üretim yapısı, görece yetişmiş işgücü, dünyanın her yerinde bir şeyler yapmaya çalışan “girişimci enerjileri” ile Rizeliler devreye sokulmalıdır.
4- Bilgi toplumunun sağlayacağı olanaklara aklımızı, ARGE ve İnovasyon çalışmalarını, tasarım, pazarlama, finans gibi sorunların çözümünde RTE Üniversitesini (bilimi de) katarak, sonuca hep birlikte gidilmelidir.
5- Coğrafi işaret belgeli olan Rize Bezi (feretiko) için “coğrafi işaret belgesinde tanımlanan” standartların yeniden belirleneceği bir çalışma yararlı olacaktır.
6- Rize Bezinin (feretikonun) içinde bulunduğu mevcut durum her şeyi farklı açılardan uygun yöntemlerle ele almamızı, yorumlamamızı gerektirmektedir.
7- Kendir üretimi için Rize akil insanları, mekansal yeni rol dağılımda Batum’u da üretimde değerlendirmeyi unutmamalıdır.
8- Rize’de “feretiko”nun geleceğine yön verecek en büyük gücün “girişimci insan gücü” olacağı unutulmamalıdır.
9- Feretiko için Rize’de kümelenme ile rekabet avantajı sağlayacak çalışmalar başta olmak üzere, işbirliği güçbirliği, arge- inovasyon, Organize Sanayi kuruluş çalışmaları ve teknolojik (makine ve ekipman eksiklerinin giderilmesi) akla gelebilecek hususlar proje bazlı ele alınmalı, ilgili bakanlıklarla sağlıklı diyalog geliştirilmelidir. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı ve diğer kurum ve kuruluşları üzerinde akıl adamlar lobi çalışması ile farkındalık yaratmalıdır.
10- Yan sanayi olmadan tam sanayi olmaz genel kuralı, Rize bezi “feretiko” için de geçerli olacağı unutulmamalıdır.
Türkiye içinde iller kendilerini yeniden konumlandırmaya çalışıyorlar. Bunu beceren iller refahı illerinde yaygınlaştıracaklar, diğerleri sorunlu iller olarak göç vermeye ve sorunları ile boğuşmaya devam edeceklerdir.
Çaya alternatif değil, ama Rize ekonomisi de tek bacaklılıktan kurtarılmalıdır.
Trabzon’da ve Rize’de de bir yerel lider (akil adamlar) çevresinde ortak aklı geliştirecek çalışmalara ihtiyaç var.
