1913'te İstanbul'da Muallim Mektebi'nden mezun olarak Trabzon'a dönen Halil Nihat (Karlıklı) Bey kolları sıvar. Muallim Mektebi öğretmenliğine atanan Halil Nihat Bey, kısa bir süre sonra Muallim Lütfi, Belediye azasından Osman Cudi Beyler ve diğer arkadaşlarıyla birlikte Trabzon İdman Yurdu'nu 1913'te kurarlar. Otuz kadar faal üyesi olan İdman Yurdu, Rumlarla yaptıkları ilk maçı 2-0 kazanırlar. Futbolu tanıtmak amacıyla Akçaabat, Vakfıkebir, Şarlı (Beşikdüzü) ve Görele'ye giderek kendi aralarında maçlar yaparlar. Süleyman Rıza Kuğu, 1922'de yayımladığı "Asosyeşin Futbol" adlı eserinde bölge gençlerin ilgisizliğinden yakınır ve “Ne yazık ki yöre gençleri bu oyuna sadece seyirci kaldılar" der.
Trabzon'da genç öğretmenlerin öncülüğündeki bu sportif faaliyet kısa süre sonra resmi makamların da dikkatini çeker. Trabzon'daki spor hayatının bilimsel temeller üzerine oturtulması amacıyla Vilayet Meclisi, İstanbul'da açılan izcilik kursuna gönderilmek üzere yedi Türk öğretmen belirler. Zira bu yıllarda Trabzon okullarında Terbiye-i Bedeniye derslerine giren öğretmenler genelde gayri müslimlerdi. Bu durumu, I. Dünya Savaşı'ndan hemen önce Trabzon'da lise öğrencisi, savaş sonrasında ise Muallim Mektebi'nde öğretmen olan ve İdman Ocağı'nın kurucuları arasında yer alan Hıfzırrahman Raşit Öymen, Trabzon'da sporun kuruluş yıllarını anlattığı yazısında şöyle ifade etmektedir:
"I. Dünya Savaşı başlarında, bizim kuşaklardan, Trabzon Sultanisi'nde okuyan gençlerin Beden Terbiyesi Hocası Madagaskar'da Fransız Lejyon arasında çavuşluk rütbesine kadar yükselmiş bir Ermeni idi. Derslerini de şimdiki futbol sahası olan meydanda yaptırır, Fransızca kumanda vererek öğrencileri sağa sola yürütür ve koştururdu.
Modern sporculuğun Türk öğretmenler tarafından öğretilmesi amacını taşıyan bu uygulama Trabzon'daki spor hayatının başlangıcı olmuştu. İstanbul'a gönderilen öğretmenler şunlardı:
Trabzon Sultanisi (Lise)'nden Halil Nihat (Karlıklı) ve Lütfi Beyler, Numune Mekteplerinden Mehmet Muammer (Yarımbıyık) ve Cemal Beyler, Öğretmen Okulu'ndan Bedreddin ve Hafiz Ahmet Beyler, İttihat Terakki Okulu'ndan Muhsin Kemal Beyler."
İstanbul'daki kursun sona ermesi üzerine öğretmenler Trabzon'a döner ve edindikleri bilgi birikimi Trabzon gençlerine aktarmak için heyecanla çalışmaya başlarlar.
SAVAŞ VE KAYIP GENÇLİK
Balkan ve ardından 1. Dünya savaşının başlamasıyla, imparatorluk genelinde 4 Ağustos 1914'te seferberlik ilan edildi. Gençler ve orta yaşlılar silah altına alındı. Sultani'de eğitim gören gençlerin yanı sıra İdman Yurdu Kulübü sporculara da askere gider. Bir yıldır faaliyet gösteren kırmızı - beyazlı İdman Yurdu Kulübü, bu gelişmelerin ardından kapanır.
Trabzon gençlerini eğitmek için kolları sıvayan Yenibahçeli Nail Bey, Rıza Bey, Kara Kemal Bey ve Dr. Bahattin Şakir Beyler'in de aralarında bulunduğu Teşkilat-ı Mahsusa birlikleri, muhtemel bir Rus saldırısına karşı Arhavi'ye gönderilir.
İDMANYURDU (1913) Trabzon'da, ilk kurulan İdmanyurdu futbol takımı, 1. Dünya Savaşı'nda Kafkas Cephesi'ne gitti ve hepsi şehit oldu.
Ayaktakiler: 1-Mustafa, 2-Sadık- 3-Bedri, 4-Halil Bey, 5- Süleyman, 6- Sami. Oturanlar: 7-Abdurrahman, 8- İbrahim, 9- Hamdullah,
10- Hüseyin, 11- Ali Rıza, 12- Derviş.
Rusların Trabzon'u işgal etmesinden kısa bir süre sonra, 1916'da yerli Rumlar, "Akritas” isimli bir spor kulübü kurarlar. Nemlizade Konağı'nın bitişiğindeki bahçeli bir evi kulüp binası yaparlar. Kulüp başkanlığına da Trabzon'un en zenginlerinden Kostaki Theofilaktos getirilir. Rusların çekilmesinden (24 Şubat 1918) ve Türk Ordusu Trabzon'u yeniden kontrol altına almasından sonra Akritas kulübü bir süre sonra kapanır.
1919'da Trabzon'da ki askeri birlikteki bazı subaylarla, öğretmen ve öğrenciler arasında Kavakmeydan'da kuralsız futbol maçları da yapılmaya başlanır. Bir taraftan Rum Okulu, diğer taraftan Sultani Mektebi'nin öğretmen ve öğrencileri, oynadıkları maçları kazanmak için müsabakalarda varlarını yoklarını ortaya koyarlardı.
(Yarın: Trabzon'un ilk resmi kulübü (Trabzonspor'u yönetenler -3))
